اوراق قرضه به نوعی از سرمایه‌گذاری گویند که در آن سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا نهادی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داد‌ه و شرکت سرمایه‌پذیر (اعتبار گیرنده) متعهد می‌شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در برهه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره‌ای ثابت بازپرداخت نماید. در ادامه این مقاله از کاریزما شما را با انواع اوراق قرضه و هر آنچه که لازم است درباره آنها بدانید آشنا خواهیم کرد.

اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه یکی از انواع اوراق بهادار شرکت سهامی است. به عبارت دیگر، اوراق قرضه اسنادی هستند که براساس آنها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند و در سررسید، اصل مبلغ را بازپرداخت کند.

در واقع، اوراق قرضه یک ابزار بدهی طولانی‌مدت برای تأمین مالی بود‌ه که با تعهدات مشخصی همراه است. دارندگان اوراق قرضه برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام دهندگان به ناشر هستند. آنها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در مقابل بهره دریافت می‌کنند و در سررسید هم اصل سرمایۀ خود را پس می‌گیرند. بنابراین، دارندگان اوراق قرضه سهامدار شرکت نیستند. بدین ترتیب حق رأی و دخالت در امور شرکت را نداشتـه و طلبکار شرکت محسوب می‌شوند.

به زبا ن ساده‌تر می‌توان بیان کرد که دارندگان این اوراق، طلبکاران شرکت به حساب می‌آیند و اما زمانیکه شما خرید اوراق با درآمد ثابت را به‌عنوان راهی برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید، به شرکت صادرکننده اوراق، پول قرض می‌دهید. در مقابل، شرکت متعهد می‌شود تا در طول مدت وام، به شما بهره بپردازد. البته مقدار و دوره پرداخت بهره به شرایط اوراق منتشره بستگی خواهد داشت.

سود اوراق قرضه چگونه پرداخت می‌شود؟

جالب است بدانید که هر چه اوراق قرضه بلندمدت‌تر باشد، بهره دریافتی بالاتر خواهد بود. پرداخت بهره اوراق با درآمد ثابت، به صورت ماهانه، سه ماهه، نیم‌ساله و سالانه است. زمانیکه این اوراق به موعد سررسید خود برسد، صادرکننده اصل پول را بازپرداخت می‌کند. بنابراین خرید اوراق با درآمد ثابت مانند خرید سهام، یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. با این تفاوت که با خرید سهام، شما مالکیت بخشی از شرکت را به خود اختصاص می‌دهید و بازدهی سرمایه‌گذاری شما به میزان سودی که شرکت کسب می‌کند، بستگی دارد و دقیقأ به همین دلیل است که خرید سهام، پرریسک‌تر و پرنوسان‌تر است. اما اوراق قرضه، به طور معمول نرخ بهره ثابت دارند و به همین دلیل، ریسک کم‌تری را به خود اختصاص می‌دهند.

نکته دیگری که در رابطه با اوراق با درآمد ثابت باید بدانید این است که، این اوراق قابل مبادله هستند. یعنی اگر شخصی اوراق با درآمد ثابت خود را کمتر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، گفتـه می‌شود فروش با تنزیل صورت گرفتـه است و اگر بالاتر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، بیان می‌شود که اوراق با صرف به فروش رفتـه است.

انواع اوراق قرضه

انواع مختلفی از اوراق قرضه در ایران وجود دارند که در ذیل به شرح آنها می‌پردازیم:

اوراق قرضه دولتی

برای تامین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورتحساب‌ها، دولت‌ها اوراق قرضه صادر می‌کنند.

اوراق قرضه‌ی کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزء امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناختـه می‌شود. اما در طرف دیگر، اوراق قرضه‌ی کشورهای در حال توسعه، دارای ریسک بالاتری هستند. دولت آمریکا اوراق قرضه‌ی خود را ازطریق خزانه‌داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر می‌‌کند. در آمریکا به اوراق قرضه‌ای که موعد سررسید آنها کمتر از یک سال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضه با سررسید بین ۱ تا ۱۰ سال را T-notes و بیش از ۱۰ سال را اوراق خزانه‌داری می‌گویند. در برخی موارد، بهره‌ی دریافتی از این اوراق شامل مالیات بر درآمد نمی‌شود.

اوراق قرضه شهرداری

این اوراق با هدف تأمین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه پروژه‌ها، توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف صادر می‌شوند. شهرداری‌ها معمولأ زمانی به صدور اوراق با درآمد ثابت اقدام می‌کنند که به پولی بیش‌تر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشتـه باشند. به جهت اجرای پروژه‌هایی مانند ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و… این نوع از اوراق قرضه را منتشر می‌کنند و از مردم وام می‌گیرند.

اوراق قرضه شرکتی

این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و کار صادر می‌گردد که به‌منظور تامین مالی و جبران هزینه‌های آنها صورت می‌گیرد. ریسک این نوع از اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر بود‌ه اما دارای سود بیشتری هم است.

نکته جالب توجه دیگر در این گونه از اوراق، تنوع بالای آنها بود‌ه که تعداد گزینه‌های بیشتری برای خرید دارد اما از عیوب آن می‌توان به مالیاتی که به آنها تعلق می‌گیرد اشاره نمود.

ویژگی های اوراق قرضه

1. دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب شد‌ه که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین می‌گردد.
2. دارنده این اوراق حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت را ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می‌شود، به وی تعلق نمی‌گیرد.
3. این اوراق دارای سررسید مشخص هستند که برخی از آنها در یک مقطع معین زمانی سررسید می شوند و برخی دیگر نیز به تدریج.
4. این اوراق معمولا دارای ارزش اسمی مشخصی هستند.
5. اگر ناشر این نوع از اوراق ورشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدم نسبت به صاحبان سهام برای دریافت اصل و فرع سرمایه خود دارند.
6. بعضی از شرکت‌ها با هدف ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه همراه با وثیقه می‌نمایند.
7. دارندگان این اوراق حق رای ندارند مگر در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر و یا ادغام شرکت با سایر شرکت‌ها.
8. اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت به اوراق بهاداری می‌گویند که بیانگر مشارکت دارنده‌ اوراق در یک طرح مشخص است. در واقع این شخص، سرمایه خود را در اختیار شرکت، کارخانه‌ها و… قرار داد‌ه است تا آن سازمان بتواند توسعه یابد و سود سرمایه‌گذار را به وی پرداخت نماید.

ویژگی های اوراق مشارکت

1. قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارد.
2. بازده بدون ریسک برای سرمایه‌گذاران دارد.
3. مالکیت بدون حق رای برای دارندگان اوراق دارد.
4. دارای معافیت مالیاتی برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت است.
5. پرداخت سود به صورت علی‌الحساب و سود قطعی در سررسید است.
6. دارای تضمین سود و اصل مبلغ سرمایه‌گذاری برای دارندگان اوراق است.
7. پرداخت سود دوره‌های معین با کوپن‌های ماهانه، سه ماهه یا سالانه صورت می‌گیرد.
8. سود ۱۸ تا ۲۲ درصد برای اوراق مشارکت تعیین شد‌ه که ممکن است درصد های دیگری نیز پیشنهاد گردد.

مقاله پیشنهادی: اوراق مشارکت چیست؟ انواع آن کدام است؟

اوراق صکوک

از آنجاکه اوراق قرضه مبتنی بر قرض با بهره است، از دیدگاه اسلام ربا محسوب شد‌ه و حرام است. لذا در کشورهای اسلامی نمی‌توان از این اوراق جهت تامین مالی استفاده کرد. برای رفع این مشکل در ابتدا به انتشار اوراق مشارکت پرداختـه شد. اما از آنجاکه این اوراق به پشتوانه یک طرح فیزیکی منتشر می‌شود و زمانیکه شرکت‌ها برای خرید دارایی و تامین نقدینگی دچار مشکل شوند، اوراق مشارکت کاربردی ندارند، متخصصان مالی ابزار مالی جدید را طراحی نمودند. در نهایت با ایجاد بانکداری اسلامی، ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک ایجاد گردید.

به زبان ساده، صکوک جمع کلمه صک و به معنای اسناد است. این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفتـه می‌شود. ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند. این اوراق بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید اسلامی طراحی‌شده‌ و دارندگان آن به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آن‌ها هستند.

صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به‌کار گرفتـه می‌شود این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابل معامله در بازار ثانویه و براساس اصول شریعت است. اوراق صکوک باید خود دارای ارزش بود‌ه و نمی‌توانند بر اساس فعالیت‌های سفته‌بازی باشند.

برای آشنایی بیشتر ب این نوع اوراق، مقاله اوراق صکوک چیست؟ را مطالعه نمایید.