اصطلاحات بانکی را اگر ندانید و با مفهوم آنها آشنایی نداشتـه باشید، تجربه خوبی از خدمات مالی نخواهید داشت. لذا آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات مالی و بانکی از اهمیت بالایی برخودار است. در این مقاله از کاریزما لرنینگ مهم‌ترین و کاربردی‌ترین اصطلاحات مربوط به بانک توضیح داد‌ه خواهد شد.

مهم‌ترین اصطلاحات مالی و بانکی

بانک‌ها یکی از نهادهای مهم مالی هستند که در حال حاضر بخش اعظم تامین مالی اقتصادی در درون کشور از طریق این نهادها و بازار پولی کشور صورت می‌گیرد. از دیرباز افراد جامعه با بانک‌ها آشنایی داشتند و پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در حساب‌ها و سپرده‌های بانکی را یکی از امن‌ترین روش‌ها برای حفظ ارزش پول خود می‌دانستند و از خدمات مالی آن استفاده می‌کردند. با این حال، برخی از افراد با تعاریف اصطلاحات بانکی آشنا نبود‌ه و در حین انجام عملیات بانکی دچار سردرگمی می‌شدند. خوشبختانه در دنیای دیجیتال امروز آشنایی با تعاریف اصطلاحات بانکی کاربردی، آسان شد‌ه است.

مقاله پیشنهادی: اقتصاد چیست؟ درک مفاهیم اقتصادی در زندگی روزمره

اصطلاحات کاربردی بانکی مربوط به سازمان‌ها و مؤسسات

در این قسمت به معرفی اصطلاحات سازمان‌ها و موسسات بانکی و مالی می‌پردازیم:

بانک مرکزی: بالاترین مرجع بانکی کشور است که مسئولیت تنظیم ضوابط کاری بانک‌ها را بر عهده دارد. از جمله وظایف بانک مرکزی چاپ پول، تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت، موجودی نقدی بانک‌ها و… است.

بانک: بانک یک نهاد رسمی و قانونی است که تحت مجوز بانک مرکزی، در نظام مالی فعالیت می‌کند. از جمله وظایف بانک شامل پس‌انداز، نقل و انتقال پول، اعطای وام، عملیات مالی و اعتباری و… است.

موسسه مالی و اعتباری: اختیارات محدودتری نسبت به بانک دارد. از طریق جذب سپرده‌های مجاز بانکی (به استثنای سپرده قرض الحسنه جاری) و استفاده از سایر ابزارهای مالی فعالیت می‌کند. به شبکه‌ شتاب متصل نیست و نمی‌تواند هیچ فعالیت ارزی داشته باشد.

شرکت‌های پرداخت آنلاین (PSP): این شرکت‌ها در واقع رابط بین فروشگاه‌ها و شبکه‌ی شاپرک هستند. آسان پرداخت، الکترونیک سامان، به پرداخت ملت و… چند نمونه از شرکت‌های PSP هستند.

شرکت‌های پرداخت‌یار: با هدف ارتقای کیفیت روش‌های پرداخت بین فروشگاه‌های اینترنتی و شرکت‌های PSP به وجود آمدند. پرداخت‌یارها فقط برای پرداخت‌های غیر کارتی (اینترنتی) خدمات ارائه می‌دهند.

بنگاه: به تولید کالاها و خدمات می‌پردازد و می‌تواند به صورت شرکت، شبه شرکت، موسسه غیرانتفاعی یا بنگاه غیرشرکتی فعالیت کند.

شرکت: با هدف تولید کالا و فروش محصولات و خدمات برای عرضه به بازار ایجاد می‌شود.

مقاله پیشنهادی: بازار مالی چیست و انواع آن کدام است؟

اصطلاحات مالی و بانکی

مهم‌ترین خدمت یک بانک ارائه انواع حساب بانکی و سپرده برای مشتریان به‌منظور انجام مبادلات و دیگر خدمات بانکی است. برای سپرده‌های مشتریان حساب‌های متفاوتی تعریف شد‌ه است که هر کدام ویژگی‌های متفاوتی دارند و مشتریان می‌بایست آنها را بدانند.

به طور کلی، حساب و سپرده‌های بانکی به دو دستـه حساب‌های قرض‌الحسنه و حساب‌های مدت‌دار تقسیم می‌شوند که هر کدام انواع مختلفی دارند. در ادامه به توضیح هریک از آنها می‌پردازیم.

حساب‌های مدت‌دار

سپرده کوتاه‌مدت

حساب کوتاه‌مدت عادی به آن دستـه از سپرده‌های بانکی گفتـه می‌شود که به آن سود تعلق می‌گیرد و در عین حال بدون هیچ‌گونه محدودیتی امکان برداشت و واریز روزانه را به مشتری می‌دهد. سودی که برای این نوع سپرده درنظر گرفتـه شد‌ه، بسیار کمتر از سودی است که به سپرده طولانی مدت اختصاص یافتـه، اما درعوض دارنده این حساب مجاز است تا عملیات روزانه بانکی خود را با کارت بانکی، تلفن بانک و سامانه‌های اینترنتی انجام دهد.

نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌ کوتاه مدت عادی، به صورت ماه‌شمار حساب شد‌ه و در پایان هر ماه به حساب شما افزود‌ه خواهد شد.

سپرده بلندمدت

بانک‌ها با اندوختـه سپرده‌گذاران سرمایه‌گذاری می‌کنند و با پرداخت سود، آنها را در این سرمایه‌گذاری شریک می‌کنند. اصل و میزان سود این سپرده‌ها از طرف بانک‌ها تضمین می‌شود. بنابراین، سپرده‌گذاران امکان برداشت از این نوع حساب‌ها را ندارند و تنها اگر نیاز به مبالغ این حساب‌ها داشتـه باشند امکان ابطال هست که با نرخ شکست مواجه می‌شوند. نرخ شکست به این معنی است که در صورتی‌که مشتری اقدام به برداشت بخشی یا تمام سپرده بلندمدت خود بنماید با نرخی غیر از نرخ بلندمدت سود حساب به آن تعلق خواهد گرفت که درصد این سود به مدت زمان نگهداری سپرده در بانک بستگی دارد و براساس نرخ سود کوتاه مدتی محاسبه خواهد شد.

حساب‌های قرض‌الحسنه

تفاوت اصلی این نوع از حساب‌ها با حساب‌های مدت‌دار این است که سود به این دستـه از حساب‌ها تعلق نمی‌گیرد. این حساب‌ها خود به دو دستـه حساب‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و حساب‌های قرض‌الحسنه جاری تقسیم می‌شوند.

سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز

آنچه بانک‌ها برای حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز تعریف کرده‌اند، سپرده‌ای است که به آن سود تعلق نمی‌گیرد و برای برخورداری از «اجر معنوی قرض‌الحسنه و پاداش اخروی» و استفاده از خدمات بانکی افتتاح می‌شود. برداشت از این حساب بدون محدودیت است و برخی از بانک‌ها برای ترغیب افراد به افتتاح حساب قرض‌الحسنه، جوایزی را با قرعه‌کشی به دارندگان این حساب‌ها هدیه می‌دهند.

سپرده قرض‌الحسنه جاری

حساب قرض‌الحسنه جاری نوعی حساب قرض‌الحسنه و بدون سود است برای پرداخت وجه در آینده؛ یعنی با این حساب با صدور چک در وجه خود یا اشخاص حقیقی و حقوقی وجه پرداخت می‌کنید. حساب قرض‌الحسنه جاری ازطریق چک قابل برداشت است ولی برخی از بانک‌ها امکان برداشت از طریق کارت‌بانکی را نیز فراهم کرده‌اند.

مقاله پیشنهادی: انواع حساب بانکی را بشناسید

نقل و انتقال بانکی و انواع آن

پس از اینکه یک شخص اقدام به افتتاح حساب نمود، شاید بتوان گفت بیشترین عملیاتی که به آن روبه‌رو است نقل و انتقال وجوه است. روش‌های مختلفی برای انتقال وجه وجود دارد که هر کدام دارای محدودیت‌هایی هستند.

اگر فردی بخواهد مبلغی بیشتر انتقال دهد، باید از کدام یک از روش‌های انتقال پول استفاده کند؟

سامانه ساتنا (سامانه تسویه ناخالص آنی)

ساتنا نام یکی از سامانه‌های الکترونیکی است که جایگزین چک‌های رمزدار بین بانکی شد‌ه است. لازم به ذکر است که عملیات تسویه در ساتنا تنها در روزهای کاری انجام می‌شود.

برای مبالغ بیشتر از 50 میلیون تومان در سیستم آنلاین بانکی و اپلیکیشن‌های بانکی از سامانه ساتنا استفاده می‌شود که سقف انتقال در آن از داخل شعبه بانکی نامحدود است. مشتری با دارا بودن توکن بانکی تا ۲۰۰ میلیون تومان را با مشخص کردن علت دقیق می‌تواند از اپلیکیشن‌های بانکی انتقال دهد. کارمزد انتقال وجه در ساتنا دو صدم درصد مبلغ هر تراکنش است و سقف کارمزد آن ۲۵ هزار تومان است.

سامانه پایا

یکی از پرطرفدارترین روش‌های انتقال وجه پایا است. برخلاف ساتنا که در آن انتقال وجه به صورت آنی انجام می‌شود، در پایا ساعت واریز در طول شبانه‌روز چندین بار است. دستور پرداخت‌هایی که خارج از ساعات کاری ارسال می‌شوند، در اولین فرصت (اولین چرخه اولین روز کاری) انجام می‌شود. سقف انتقال وجه پایا 100 میلیون تومان است. به‌علاوه فرقی ندارد که حساب مبدأ و مقصد در یک بانک باشند یا در دو بانکِ متفاوت، در هر صورت حواله پایا بدون هیچ مشکلی منتقل خواهد شد.

اگر فقط یک حواله پایا ثبت شود، میزان 0.01٪ از تراکنش تا سقف 2500 تومان به‌عنوان کارمزد پایا از حساب کسر می‌شود. در پرداخت‌های گروهی مبلغ 100 تومان به‌ازای هر تراکنش از حساب مبدأ کسر می‌شود.

چکاوک (سامانه انتقال تصویر چک)

سامانه چکاوک نوعی سامانه انتقال وجه درون بانکی است. در این روش، بعد از اینکه مشتری چک را به بانک تحویل داد، بانک چک را اسکن می‌کند و تصویر آنرا همراه با شماره حساب و نام ذی‌نفع با استفاده از بارکد خوان یا به صورت دستی وارد سامانه می‌کند. بعد از تائید شعبه، چک به همراه اطلاعاتش به بانک بدهکار منتقل می‌شود. در آنجا بعد از کنترل موجودی، پول به حساب مشتری واریز می‌شود.

شبکه شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی)

شتاب نام یکی دیگر از روش‌های انتقال وجه است که دستگاه‌های خودپرداز و دستگاه‌های پوز به آن متصل هستند و بسیار رایج است. مبلغ انتقال پول در شبکه شتاب از طریق دستگاه خودپرداز در هر شبانه روز نهایتا 10 میلیون تومان است.

این روش با نام کارت به کارت نیز در ایران رایج است. اگر فردی می‌خواهد پول بیشتری را انتقال دهد باید به شعبه بانک مراجعه کند و فرمی را پر کند.

شاپرک

شاپرک نوعی روش پرداخت متکی به کارت‌خوان است. کارت خوان یا دستگاه پوز، وسیله‌ای است که طی آن وجه از حساب دارنده کارت برداشتـه می‌شود و به حساب فروشنده واریز می‌شود. این دستگاه علاوه‌بر امکان پرداخت وجه، عملکردهای مختلف دیگری ازجمله پرداخت قبض، خرید شارژ، دریافت صورتحساب، گزارش روزانه و… نیز دارد.

درگاه پرداخت مستقیم (IPG) 

با کمک درگاه پرداخت اینترنتی می‌توان تراکنش‌های مالی را به صورت اینترنتی انجام داد. این روش مناسب افرادی است که وب‌سایتشان دارای نماد اعتماد الکترونیکی است. چنین افرادی می‌توانند بدون هیچ کارمزدی و از طریق تمامی کارت‌های عضو شتاب خود، هزینه کالا و خدماتشان را دریافت کنند.

اصطلاحات رایج چک بانکی

چک، سندی تجاری به شمار می‌آید که دارنده آن می‌تواند مبلغ مشخصی را برای تاریخی خاص، به شخص دیگری واگذار نماید.

در زیر به معرفی انواع اصطلاحات کاربردی چک بانکی می‌پردازیم:

• لاشه چک: چکی که مبلغ آن پرداخت شده باشد یا برای تضمین نزد کسی باشد و زمان آن به اتمام برسد.
• چک تضمین شده: چکی است که بانک به مشتریان خاص خود می‌دهد. چنانچه در زمان موعد پرداخت چک، در حساب مشتری وجه کافی نباشد، بانک متعهد می‌شود وجه نقد لازم را به دارنده چک بپردازد.
• چک بین بانکی یا رمزدار: این چک به درخواست صاحب سپرده صادر می‌شود و وجه آن بعد از صدور چک از حساب شخص خارج می‌شود.
• چک مسافرتی: بانک مورد نظر برای انتقال پول در هنگام مسافرت آن را صادر می‌نماید و تنها می‌توان در شعب همان بانک، آن را نقد کرد.
• چک سفید امضا: صاحب آن، پای چک را امضا کرده باشد، اما تاریخ و مبلغی برای آن در نظر نگرفته باشد.
• چک روز: چکی که در اولین روز کاری پس از صدور، بتوان آن را نقد کرد.
• چک مدت‌دار: تاریخ سررسید چک مدت دار مدتی پس از صدور چک در نظر گرفته می‌شود.

سخن پایانی مفاهیم و اصطلاحات بانکی

همانطور که ملاحظه کردید فهرست اصطلاحات بانکی و مفاهیم بانک‌داری بسیار گسترده است که ما در این مطلب از کاریزما لرنینگ تنها به چند مورد از آنها اشاره کردیم. این امکان هست که بعضی از این اصطلاحات مهم بانکی در گذر زمان تغییرکنند. بنابراین بهتر است تا می‌توانید خود را به روز نگه دارید و اطلاعات خود را تازه نگه دارید تا از قافله عقب نمانید.

سوالات متداول