اوراق خزانه (اخزا) چیست؟ + نحوه معامله اسناد خزانه اسلامی
اوراق خزانه (اخزا) چیست؟ + نحوه معامله اسناد خزانه اسلامی
اوراق خزانه زیرمجموعه اوراق قرضه است که در ایران به عنوان اوراق خزانه اسلامی اخزا شناخته میشود. در این مطلب از کاریزما لرنینگ به خرید اوراق خزانه در بورس پرداختیم و محاسبه کارمزد خرید و فروش اوراق خزانه را به طور کامل توضیح دادیم. در ادامه با ما همراه باشید.
اوراق خزانه چیست؟
اسناد خزانه، نوعی اوراق بهادار و اوراق قرضه کوتاه مدت بدون تقسیم سود است كه نشان دهنده تعهد دولت به بازپرداخت مبلغ اسمی آنها در آينده است و این اوراق بانام منتشر می‌شوند. هدف اصلی دولتها از انتشار اوراق خزانه، پرداخت و تسویه بدهیها، كنترل نقدينگی بازار، اجرای سياستهای پولی، تأمين كسری بودجه و مديريت بازار به پیمانکاران است. اسناد خزانه با مبلغ اسمی مشخص، در تاریخ سررسید معین به طلبکاران و پیمانکاران پروژه‌های دولتی داد‌ه میشود.
اوراق خزانه اسلامی اخزا چیست؟
اسناد خزانه اسلامی نوعی اوراق بهادار است که دولت برای تسویه بدهی‌های خود بابت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمايه‌ای با قيمت اسمی و سررسيد معين به طلبكاران غيردولتی واگذار می‌کند. در دنيا این اوراق توسط دولت با قیمتی كمتر از قيمت اسمی به خريداران فروختـه و از نقدینگی حاصل از فروش، بدهي‌های دولت پرداخت میشود. از آنجا که اوراق قرضه مبتنی بر قرض با بهره است، از دیدگاه اسلام ربا محسوب شد‌ه و حرام است. اخزا در ایران به علت همین مشکلات فقهی صادر و به شکل مستقيم به طلبكاران غيردولتی واگذار میشود. اخزا مهمترین ابزار، جهت اعمال سياستهای پولی دولت است. نقدینگی این اوراق بسیار بالاست و دارنده آن می‌تواند در فرابورس اقدام به فروش آن کند.
ویژگی اوراق اخزا
از مزایا و معایب اوراق اخزا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سررسید اخزا کمتر از یک سال (4، 13، 26 و 52 هفته) است.
- ریسک خرید و فروش آن نزدیک به صفر است.
- نقدشوندگی بالایی دارد و در فرابورس قابل معامله است.
- در این اسناد سود دوره‌ای تعلق نمی‌گیرد.
- اسناد خزانه اوراق بهاداری هستند که بانام منتشر میشود.
- این اوراق به سیاست‌های پولی دولت جهت جلوگیری از تورم کمک می‌کند.
- اوراق اخزا معاف از مالیات هستند.
- به حفظ استقلال کشور با استفاده از تامین مالی داخلی کمک می‌کند.
چرا اسناد خزانه اسلامي بدون ريسك هستند؟
بزرگترین دغدغه و ترس سرمایه‌گذاران، عدم تعهد پرداخت، در زمان سررسید است. دولت برای رفع این نگرانی، به بدهیها اولویتی هم اندازه حقوق و مزایای کارمندان خود می‌دهد و نام بدهی ممتاز به آن می‌دهد. خزانه داری كشور نيز متعهد میشود پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق پرداخت کند. اين قرارداد به اعتبار امضا وزير امور اقتصاد و دارایی کشور است؛ به همین علت اوراق خزانه اسلامی اخزا، ريسک نکول ندارد.
آیا اوراق اخزا ریسک نقد شوندگی دارند؟
یکی از بزرگترین مزایای صدور اوراق خزانه در بورس، افزایش نقدینگی برای دارندگان اين اوراق است؛ زیرا به دليل وجود بازار بزرگ فرابورس با نقدشوندگی بالا، دارندگان اين اوراق می‌توانند در هر زمان نسبت به فروش اوراق خود در بازار اقدام کنند. به این نکته توجه کنید که حجم معاملات در فرابورس روزانه به بیش از 2 هزار میلیارد ریال در روز می‌رسد.
چگونه اوراق خزانه بخریم؟
همانطور که پیشتر اشاره شد این اوراق تنها در فرابورس قابل معامله هستند. برای خرید و فروش این اوراق با قیمت روز آن، می‌توان در یکی از کارگزاری‌های معتبر اقدام به معامله کرد. جهت خرید نماد اخزا می‌توان آن را در سامانه معاملاتی کارگزاری‌ها جست‌وجو کرد.
اولین قدم برای خرید اوراق خزانه در کارگزاری‌های مجاز، دریافت کد بورسی از سامانه سجام است. برای دریافت کد بورسی دکمه زیر را کلیک کنید.
برای مشاهده لیست نماد اوراق خزانه به سایت tsetmc.com مراجعه و “اخزا” را جستجو کرد. نماد اخزا با ارقامی در مقابل آن قابل مشاهده است که این ارقام بیانگر تاریخ سررسید آنهاست. به عنوان مثال در سایت نماد «اخزا 991025» نشانگر آن است که زمان سررسید این اوراق تاریخ 99/10/25 است.
اسناد اخزا چگونه منتشر می شوند؟
وزارت اقتصاد و دارایی به نمايندگی از دولت، اوراق اخزا را منتشر می‌کند. بعد از احراز هویت و دریافت اطلاعات توسط بانک، لیست پیمانکاران به فرابورس منتقل میشود. حداکثر بعد از 10 روز کاری، اطلاعات در سامانه معاملات ثبت میشود. این اوراق به صورت الكترونيكی صادر و در سامانه‌های معاملاتی بازار سرمايه به پيمانكاران ارائه میشود.
عرضه اولیه اوراق بهادار در بازار اولیه فرابورس به دو روش انجام میشود:
- ثبت سفارش (بوک بیلدینگ): در این روش قیمت توسط خریدارن به صورت نزولی انجام می‌گیرد. در طول این فرآیند، حداقل باید 80 درصد از اوراق عرضه شد‌ه به فروش برسد.
- حراج: در این مدل، قیمت پایه اعلام میشود و خریداران براساس رقابت، به قیمت نهایی می‌رسند. اوراق خزانه عامل اصلی تعیین کننده قیمت، نرخ سود مورد انتظار اوراق است.
سود اوراق خزانه چقدر است؟
در بازار فرابورس ایران هر اوراق اخزا، قیمت اسمی 100 هزار تومان دارد. با در نظر گرفتـن دو عامل موثر نرخ سود و مدت زمان سررسید می‌توان قیمت اوراق بهادار را مشخص کرد. از آن جایی که قیمت روز اخزا، به مدت زمان سررسید وابستـه است، میزان بازدهی مورد انتظار از آن متفاوت است. به این نکته توجه کنید میزان کارمزد خرید و فروش اوراق خزانه 0.07 است.
برای محاسبه نرخ تنزیل اوراق خزانه اسلامی، باید مبلغ اسمی اوراق را با در نظر گرفتـن زمان باقی مانده تا سررسید و نرخ قابل پیشبینی، تنزیل کرد. فرمول زیر نشان دهنده قیمت فعلی این اسناد است:
نرخ سود تا زمان سررسید (YTM)، میزان بازدهی در صورت خرید یک اوراق و نگهداری آن تا سررسید به خریدار را نشان می‌دهد. منظور از بازدهی، اختلاف قیمت خرید در هنگام صدور اوراق و قیمت روز آن به هنگام فروش است.
فرمول زیر نحوه محاسبه بازدهی اخزا تا زمان سررسید را نشان می‌دهد:
سخن پایانی اسناد اخزا
در این مطلب به ویژگی‌ها و نحوه خرید این اوراق پرداختیم. اسناد خزانه اسلامی به منظور تنظیم میران نقدینگی در خزانهکشور منتشر میشود. این اوراق با توجه به ضمانت وزارت اقتصاد و دارایی در بازپرداخت مبلغ اسمی در موعد مقرر، کاملا بدون ریسک نکول صادر میشود. این اوراق در فرابورس قابل معامله هستند به همین علت نقدشوندگی بسیار بالایی دارند.
سوالات متداول
هنگام انتشار هر اوراق خزانهای میزان سود آن نیز منتشر میشود و هر اوراقی امکان دارد میزان سود متفاوتی داشته باشد.
برای مشاهده لیست نماد اوراق خزانه به سایت tsetmc.com مراجعه و “اخزا” را جستجو کرد.
این اوراق تنها در فرابورس قابل معامله هستند. برای خرید و فروش این اوراق با قیمت روز آن، می‌توان در یکی از کارگزاری‌های معتبر اقدام به معامله کرد.
هدف اصلی دولتها از انتشار اوراق خزانه، پرداخت و تسویه بدهیها، كنترل نقدينگی بازار، اجرای سياستهای پولی، تأمين كسری بودجه و مديريت بازار به پیمانکاران است.
