برای ورود به بازار سرمایه، پس از اینکه فهمیدید بورس چیست، باید بدانید که کارگزاری چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟ کارگزاری به نهاد مالی گفتـه می‌شود که جهت تسهیل انجام معاملات در بورس بوجود آمد‌ه است. همانطور که نقل و انتقالات مالی در اقتصاد به نهادی همچون بانک نیاز دارد، معاملات سهام در بورس به کارگزاری و کارگزاران وابستـه است. برای بسیاری به‌خصوص تازه‌واردان به بورس، نقش کارگزاری در بازار سرمایه و خدماتی که ارائه می‌دهد جای سوال بسیاری دارد. همچنین شاید به‌عنوان شخصی که سال‌ها در بورس معامله می‌کند ندانید امکان تغییر کارگزاری بورس وجود دارد.

در این مقاله از مجله کاریزما لرنینگ به تعریف کارگزاری و کارگزاران می‌پردازیم. همچنین در ادامه خواهیم گفت که وظایف و خدمات کارگزاری ها چیست و چگونه می‌توان کارگزاری خود را تغییر داد.

کارگزاری چیست؟ 

طبق تعریف قانون بازار اوراق‌بهادار جمهوری اسلامی، شرکت کارگزاری بورس به شخص حقوقی گفتـه می‌شود که اوراق‌بهادار را برای دیگران و به حساب آن‌ها معامله می‌کند. به بیانی ساده‌تر، شرکت کارگزاری به نهاد مالی گفتـه می‌شود که از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دریافت کرد‌ه و به فعالیت قانونی در بازار بورس می‌پردازد. در واقع، نقش واسطه‌ای را بین خریداران و فروشندگان ایفا می کنند و معاملات سهام، کالا، اوراق بهادار و اوراق مبتنی بر کالا را تسهیل می‌کنند. این نهادها در ازای انجام این خدمات مبلغی به عنوان کارمزد دریافت می‌کنند.

همانطور که گفتـه شد، انجام فعالیت توسط کارگزاری نیازمند کسب مجوز تاسیس و فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار و عضویت در کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار و بورس مربوطـه است. افرادی که در این شرکت‌ها مشغول به فعالیت هستند، افراد با تجربه، خبر‌ه و آشنا به مسائل مالی هستند.

ثبت نام در کارگزاری

کارگزار بورس کیست؟

در قانون بازار اوراق بهادار، کارگزار به شخص حقوقی اطلاق می شود که کار خرید و فروش سهام و اوراق بهادار را به نمایندگی از طرف مشتریان انجام می دهد. اما در تعریف عرفی، کارگزار به فردی می‌گویند که در شرکتهای کارگزاری فعالیت دارند. این افراد بر قوانین و مقررات بازار سرمایه مسلط هستند و با علم مالی خود می توانند بهترین اقدام به منظور خرید و فروش اوراق بهادار و کالا در تالار معاملات بورس­‌ها و بازارهای خارج از بورس را برای مشتریان انجام دهند.

مقاله پیشنهادی: سهام چیست و بررسی انواع سهام در بورس

تاریخچه کارگزاری ها

فعالیت کارگزاری‌ها در ایران به سال ۱۳۴۶ و همزمان با راه‌اندازی بورس در ایران باز می‌گردد، اما در آن زمان کارگزاران فعال عمدتا بانکی و وابستـه به دولت بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی مجوز فعالیت به کارگزاری‌های خصوصی نیز اعطا شد و در سال 1376 و با فعالیت مجدد بورس پس از دوره ای وقفه، کارگزاری های جدیدی شروع به فعالیت کردند.

در ابتدا فعالیت کارگزاران تنها در 2 روز معاملاتی طی هفته صورت می‌گرفت اما به تدریج این تعداد نیز به 5 روز در هفته برای بورس و فرابورس و از ساعت 9 تا 12:30 تغییر پیدا کرد. شایان ذکر است که ساعات معاملات دیگر بازارهای مالی نظیر بورس کالا و بورس انرژی متفاوت است.

نقش کارگزاری در معاملات و بازارهای مالی چیست؟

برای اینکه بهتر بدانید نقش کارگزار و شرکت کارگزاری چیست تصور کنید هر سرمایه گذار و سهامدار به صورت حضوری و بدون هیچ واسطه‌ای (در اینجا شرکت کارگزاری) اقدام به انجام معاملات خود می‌کند. بی‌تردید مشکلات زیادی در این راه وجود خواهد داشت و هرج و مرج غیرقابل کنترلی بوجود خواهد آمـد. خریداران و فروشندگان نخواهند توانست به‌راحتی طرف‌های مقابل خود در معاملات را پیدا کنند و معاملات به کندی و با هزینه‌ای بیشتر انجام خواهد گرفت و همچنین احتمال نکول و دیگر مشکلات در ایفای تعهدات نیز افزایش خواهد یافت.

همانطور که گفتـه شد، کارگزاری بورس یک واسط و پل ارتباطی بین خریداران و فروشندگان است و می‌توانند در لحظه معاملات بی‌شمار با کارمزد معقول و با سرعت بالا انجام دهد. همچنین آمار و داد‌ه‌های دقیقی نیز از تعداد و قیمت این معاملات در اختیار مشتریان و سایر استفاده کنندگان از این داد‌ه‌ها قرار می‌دهد.

کارگزاری ها چه وظایفی دارند؟

حال که متوجه شدیم نقش کارگزاری در معاملات بازار سهام چیست، خوب است که بدانیم کارگزاری‌ها چه خدماتی ارائه می‌دهند یا کارگزاری‌ها چه وظایفی دارند؟ به طور کلی کارگزاری ها خدمات زیر را ارائه می‌دهند:

• انجام معاملات

کارگزاری‌ها می‌توانند انواع معاملات و خرید و فروش سهام، حق تقدم سهام، اوراق بدهی، اوراق مشتقه و معاملات آتی و آپشن در بورس و فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی را انجام دهند و برای هر کدام از معاملات گفتـه شد‌ه نیاز به کسب مجوز از سمت سازمان بورس دارند. این معاملات می‌توانند به صورت حضوری یا اینترنتی انجام گیرند. برخی از کارگزاری‌ها مجوز معاملات در همه موارد گفتـه شد‌ه را دارند و برخی نیز در تعدادی از این موارد مجوز فعالیت دارند.

در این راستا، کارگزاری کاریزما تلاش نموده است تا با دریافت مجوز از سازمان بورس انواع معاملات را در بازارهای مالی فراهم کند تا مشتریان بتوانند علاوه‌بر معاملات سهام و سایر اوراق بهادار، قراردادهای آتی و اختیار معامله در بورس کالا و بورس انرژی را نیز خرید و فروش نمایند.

• خدمات مشاوره پذیره نویسی و تعهد پذیره نویسی

شامل مشاوره پذیرش و ثبت شرکت‌ها در خصوص فرآیند پذیرش و ارائه مدارک و مستندات مربوطه به بورس و هیئت پذیرش و عرضه سهام و اوراق بهادار آنها در بورس و فرابورس است. همچنین کارگزاران می‌توانند خدمات مربوط به تعهد پذیره‌نویسی اوراق بهادار شرکت‌ها را انجام دهند به این صورت که متعهد می‌شوند اوراق بهاداری که ظرف مهلت پذیره‌نویسی به فروش نرسیده است را خریداری نمایند.

در ادامه خواهیم گفت که سایر خدمات ارائه شد‌ه در کارگزاری چیست:

• مشاوره سرمایه گذاری

ارائه مشاوره به سرمایه‌گذاران در خصوص چگونگی خرید و فروش سهام (اعم از اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس)، مشاوره تخصصی مدیریت دارایی و ریسک به آنها و توصیه برای تشکیل پرتفوی متناسب با میزان ریسک‌پذیری مشتریان.

• بازارگردانی اوراق بهادار

از دیگر خدماتی که کارگزاران می‌توانند ارائه نمایند خدمات مربوط به بازارگردانی است. بازارگردانی به فعالیتی گفتـه می شود که عرضه و تقاضا را در بازار تنظیم می‌کنند و مانع از نوسان شدید قیمت‌ها می‌شوند. این اقدام به افزایش نقدشوندگی بازار کمک می‌کند.

علاوه بر این موارد برخی از شرکت‌های کارگزاری خدمات زیر را نیز مازاد بر موارد گفتـه شد‌ه ارائه می‌دهند.

• اعتبار معاملاتی

برخی از شرکت‌های کارگزاری باتوجه به میزان گردش معاملاتی مشتریان خود به آنها اعتبار تخصیص می‌دهند. این اعتبار باتوجه به مبلغ سرمایه‌گذاری شد‌ه در سهام توسط مشتری است و درصدی از کل این مبلغ را شامل می‌شود. در ازای پرداخت این اعتبار درصدی به عنوان بهره از مشتریان دریافت می‌شود که از این لحاظ مشابه وامی است که بانکها در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند.

خدمات ویژه کارگزاری‌ها

برخی از کارگزاری‌ها به‌جز وظایف خود، خدمات ویژه‌ای برای معامله‌گران در نظر می‌گیرند، برخی از این خدمات شامل موار زیر می‌شود:

• تخفیف معاملاتی

همانطور که قبلا گفتیم، عمد‌ه درآمد شرکت های کارگزاری از کارمزدی است که از معاملات انجام شد‌ه دریافت می‌شود و درصد کارمزد‌ها از جانب سازمان بورس تصویب و به کارگزاران ابلاغ می‌شود. هر چند سقف کارمزدها مشخص است، اما برخی از شرکت‌های کارگزاری به برخی از مشتریان ویژه خود یا به منظور جذب مشتری‌های جدید تخفیفاتی در کارمزد معاملات اعمال می‌کنند.

• برگزاری دوره ای آموزشی

برخی از کارگزاری‌ها دوره‌هایی تحت عنوان آموزش بورس به صورت حضوری یا غیرحضوری برگزار می‌کنند.

نقش نهاد کانون کارگزاران چیست؟

به تشكل‌های خود انتظامي که به منظور تنظيم روابط بين اشخاص فعال در بازار اوراق بهادار، طبق دستورالعمل هاي مصوب «سازمان» به صورت مؤسسه غير دولتي، غير تجاری و غيرانتفاعی به ثبت مي‌رسند کانون گفتـه می‌شود. کانون‌ها شامل كانون كارگزاران، معامله گران، بازارگردانان، مشاوران و ناشران، سرمايه گذاران و ساير مجامع مشابه است.

همانطور که گفتـه شد، کانون‌های بسیاری وجود دارد. کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران از سال 1386 به‌عنوان یک موسسه غیردولتی فعالیت خود را آغاز کرد. اعضای این کانون تمام کارگزاران فعال در بازار سرمایه هستند و در واقع شرکت‌های کارگزاری بورسی برای فعالیت در بازار سرمایه باید به عضویت این کانون درآیند. بنابراین انجام فعالیت کارگزاری، کارگزار/معامله‌­گری و بازارگردانی در کلیه بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس بدون عضویت در کانون کارگزاران غیر‌قانونی قلمداد می­‌گردد.

موارد زیر از جمله وظایف کانو‌ن کارگزارا‌ن بورس اوراق بهادار است:

• کمک به تهیـه و تدوین قوانیـن
• نحو‌‌ه و کیفیت خدمات‌رسانـی اعضا
• کمک به ایجاد یک بازار اوراق بهادار عادلانـه
• ارتباط با سایر ارکا‌ن و فعالا‌ن بازار اوراق بهادار
• نظارت و قانو‌ن‌گذاری برای شرکت‌های کارگزاری
• ایجاد ساز‌ش و حل اختلافات و مشکلات بین کارگزارا‌ن
• رقابتی و کارا در کشور به منظور جلب اعتماد سرمایه‌گذارا‌ن
• کارگزار معامله‌گرا‌ن و بازارگردانا‌ن و سایر اشخاص ذیربط
• پیشنها‌د تغییر سقف کارمزدها و نرخ‌های خدمات اعضای کانو‌ن به سازمان
• تنظیم روابط بین اعضای کانو‌ن با یکدیگر و با اشخاص وابستـه به اعضاء
• تنظیم مقررات و آئین‌نامه‌های مربوط به اعضای کانـون و بازار اوراق بهادار
• ارتقاء اعتبار اعضای کانـون و اشخاص وابستـه به اعضاء نزد سرمایه‌گذارا‌ن

سایت کانون کارگزاران به آدرس https://www.seba.ir/ است.

آیا مراجعه حضوری به کارگزاری ضروری است؟

اولین گام برای سرمایه گذاری در بورس داشتـن کد معاملاتی یا همان کد بورسی است. در گذشته برای دریافت کد معاملاتی، می‌بایست الزاما به صورت حضوری به کارگزاری مراجعه می‌کردیم. سپس با در دست داشتـن مدارک شناسایی، شامل: شناسنامه، کارت ملی و … اقدام به افتتاح حساب می‌کردیم. اما در حال حاضر این فرآیند به صورت غیرحضوری تعریف شد‌ه است.

اکنون بسیاری از کارگزاران فرآیند افتتاح حساب را به صورت غیرحضوری انجام می‌دهند. تنها کافی است که فایل مدارک را به صورت اسکن شد‌ه در اختیار داشتـه باشید. سپس با مراجعه به سایت کارگزاری مورد نظر که خدمت افتتاح حساب را به صورت غیرحضوری انجام می‌دهد، این فرآیند زمانبر را در عرض چند دقیقه انجام دهید. همچنین فرآیند احراز هویت سجام نیز به صورت غیرحضوری امکان‌پذیر است.

مقاله پیشنهادی: ثبت نام در بورس و کارگزاری

کارگزاری کاریزما از جمله کارگزاری‌هایی است که فرآیند ثبت نام و احراز هویت را به صورت غیرحضوری انجام می‌دهد. افتتاح حساب شما در کارگزاری کاریزما و دریافت کد بورسی کمتر از 5 دقیقه زمان نیاز دارد. کاریزما به عنوان یک کارگزاری خصوصی سعی در ایجاد یک تجربه متمایز با سبدی کامل از خدمات در زمینه‌های زیر دارد:

• معاملات در بورس اوراق بهادار
• بورس کالا
• بورس انرژی و خرید و فروش انواع سهام
• ابزارهای مشتقه؛ از جمله قرارداد های آتی و اختیار معامله
• گواهی سپرده کالایی
• سایر اوراق بهادار

لازم به ذکر است، ثبت‌نام در کارگزاری‌ها اکنون به صورت رایگان انجام می‌شود. تنها هزینه‌ای که پرداخت می‌کنید به منظور ثبت نام در سامانه سجام است. درصورتیکه از کارگزاری کاریزما اقدام کنید و مستقیما از این طریق به سجام هدایت شوید، ثبت نام سجام شما کاملا رایگان خواهد بود.

مراحل نام نویسی در کارگزاری‌های بورس

برای نام نویسی در کارگزاری ابتدا باید به سامانه سجام به آدرس www.sejam.ir مراجعه کنید. از “بخش ثبت نام در سجام” پس از طی مراحل گفتـه شد‌ه ثبت‌نام خود را انجام دهید. سپس کد 10 رقمی برای شما ارسال می‌شود که فرآیند احراز هویت با کمک آن صورت می‌گیرد. سپس با در اختیار داشتـن اسکن مدارک مورد نیاز، به سایت کارگزاری مدنظر خود مراجعه و بر روی بخش ثبت‌نام غیرحضوری کلیک کنید. مراحل را تا انتها انجام دهید و در صورت تکمیل ثبت‌نام، پیام موفقیت‌آمیز بودن آن برای شما نشان داد‌ه می‌شود.

ملزومات نام نویسی در شرکت کارگزاری چیست؟

برای ثبت نام اینترنتی و احراز هویت می‌بایست تصویر اسکن شد‌ه شناسنامه و کارت ملی را داشتـه باشید. همچنین علاوه بر این مدارک، ارائه اطلاعات شناسنامه‌ای، شغلی، تحصیلی و حساب بانکی شامل کد شعبه، نام شعبه و شماره شبا نیز الزامی است. لازم به ذکر است که تا چند وقت پیش مدرک تحصیلی مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی حداقل دیپلم بود. اما در حال حاضر این شرط به منظور گستـرش بازار سرمایه و بهر‌ه مندی افراد بیشتر حذف شد‌ه است. از این پس هر شخص بالای ۱۸ سال سن، می‌تواند کد معاملات آنلاین دریافت و خود نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کند. 

ثبت نام در کارگزاری

چند کارگزاری‌ فعال در بازار سرمایه وجود دارد؟

در حال حاضر، 108 کارگزاری در سایت سازمان بورس اوراق بهادار به آدرس seo.ir موجود است که دفاتر شعب آنها در سراسر کشور فعال هستند. هرکدام از این کارگزاری‌ها در یک یا چند بازار اعم از بازار بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی یا فرابورس فعالیت می‌کنند. عمده شعب کارگزاری‌ها در شهر تهران است. اما در سایت سازمان بورس اوراق بهادار و در بخش “نهادهای تحت نظارت” می‌توانید کارگزاری‌های موجود در دیگر شهرها را جستجو کنید. همچنین با جستجو در سایت کارگزاری مورد نظر نیز میتوانید آدرس شعب آن را پیدا کنید.

چگونه کارگزاری خود را تغییر دهیم؟

خوب است بدانید هرچند کد بورسی منحصر به فرد است و هر شخص تنها یک کد بورسی دارد، اما کد آنلاین می‌تواند از کارگزاری‌های مختلف دریافت شود. این بدان معنی است که امکان تغییر کارگزاری وجود دارد و تنها کافی است چند کار ساده را انجام دهید.

برای تغییر کارگزاری شما می‌بایست ابتدا در یک کارگزاری دیگری ثبت نام و کد آنلاین سامانه معاملاتی مختص آن کارگزاری را دریافت کنید. اگر تا آن هنگام هیچ سهامی خرید و فروش نکرده باشید، نیاز به انجام فرآیند خاصی برای انتقال سهام نیست. اما اگر در پرتفوی کارگزاری قبلی خود سهام داشته باشید، باید درخواست تغییر کارگزار ناظر را ثبت کنید.

برای این منظور، در بخش تغییر کارگزار ناظر درخواست جدید ثبت می‌کنید و سهامی که قصد انتقال به پنل جدیدتان دارید را انتخاب می‌کنید. پس از تایید درخواست، از این پس می‌توانید در کارگزاری جدید خرید و فروش سهامتان را انجام دهید.

پاسخی کوتاه به سوال ” منظور از کارگزاری چیست؟ “

کارگزاری به نهاد مالی گفتـه می‌شود که فرآیند نقل و انتقال سهام و سایر اوراق بهادار در بورس را تسهیل می‌کند. کارگزاری در واقع مانند بانک عمل می‌کند و واسطی میان خریداران و فروشندگان اوراق بهادار است که بدون آن معاملات بورس انجام نمی‌شود. علاوه بر معاملات کارگزاران خدمات زیر را ارائه می‌کنند:

• خدمات مشاوره پذیره نویسی و تعهد پذیره نویسی
• مشاوره سرمایه‌گذاری
• بازارگردانی اوراق بهادار
• اعطای اعتبار و تخفیف معاملاتی
• برگزاری دوره‌های آموزشی

بستـه به مجوز کارگزاری و میزان اعتباری که میان مشتریان دارد، انواع متفاوتی از این خدمات را می‌تواند ارائه نماید. همچنین کارگزاری‌ها برای انجام معاملات اوراقی که در بازارهای مختلف بورس و فرابورس، بورس کالا و یا بورس انرژی دارند باید از سازمان مجوز لازم را داشته باشند. مسلما دریافت کد معاملاتی و آنلاین از کارگزاری‌ که خدمات جامعی ارائه می‌کند زحمت نقل و انتقال وجوه نقد را کمتر می‌کند و سرعت بیشتری در انجام معاملات خود خواهیم داشت.

سوالات متداول