اصطلاحات بورسی به زبان ساده + مهمترین مفاهیم بازار سرمایه

اصطلاحات بورسی و آشنایی با مفاهیم آن یکی از ضرورت‌های بسیار مهمی است که هر سرمایه‌گذاری باید قبل از ورود به بازار سرمایه جهت سرمایه‌گذاری بداند. در بازار سرمایه هم اصطلاحات مختلفی وجود دارد که آشنایی با این مفاهیم کمک بزرگی در راستای سرمایه‌گذاری و انتخاب درست می‌کند. این بخش از مجله کاریزما لرنینگ را به اصطلاحات رایج بورسی اختصاص دادیم تا با مفاهیم پایه بورس و بازار سرمایه کاملا آشنا شوید.

مهم‌ترین اصطلاحاتی کاربردی در بورس و بازار سرمایه با آن سروکار خواهید داشت، مواردی است که در ذیل به شرح آنها می‌پردازیم:

مفاهیم و اصطلاحات بورسی اوراق بهادار

برگه اوراق بهادار ارزش مالی دارند و قابلیت انتقال و خرید و فروش دارند که به شرح زیر هستند:

اوراق حقوق صاحبان سهام: همان سهام هستند که به قسمت‌های مساوی سرمایه یک شرکت یا نهاد می‌گویند که به هر یک از این قسمت‌ها یک سهم یا اوراق حقوق صاحبان سهام می‌گویند.

اوراق بدهی: اوراقی است که برای تامین مالی پروژه‌ها فروخته می‌شوند. شرکت‌ها به جای مراجعه به بانک‌ها، با فروش این اوراق منابع خودشان را تامین می‌کنند.

اوراق مشتقه: نوعی قرارداد مالی هستند که ارزش آنها براساس کالاها و دارایی‌های پایه، مشتق شده‌اند. قیمت این اوراق برحسب قیمت کالا یا دارایی مشخص می‌شود.

اصطلاحات بازار سرمایه مربوط به سهام

اگر سرمایه یک شرکت را به قسمت‌های کوچک و مساوی تقسیم کنیم، به هرکدام از این قسمت‌ها یک سهم و به مجموع آنها سهام آن شرکت گفته می‌شود. در ادامه به انواع سهام می‌پردازیم:

سهام شناور آزاد: سهام شناور آزاد بخشی از سهام یک شرکت است که دارندگان آن، آماد‌ه عرضه و فروش آن سهام هستند و قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت کنند و انتظار می‌رود، در آیند‌ه نزدیک، قابل معامله باشد.

سهامدار راهبردی: سهامدارانی هستند که در کوتاه‌مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشتـه و معمولاً می‌خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند.

مقاله پیشنهادی: سهام چیست و بررسی انواع سهام در بورس

سهام عادی: سهام عادی همان بخش‌های بسیار کوچک مالکیت یک شرکت است که هیچ یک بر دیگری برتری و ارجحیتی ندارند. دارندگان این سهم‌ها براساس تعداد سهمی که دارند در مالکیت شریکند.

سهام ممتاز: برخی از سهم‌های یک شرکت با تشخیص مجمع به صورت ویژه صادر می‌شوند و مزایای بیشتری نسبت به سهام عادی دارند.

سود هر سهم(EPS): به میزان سود تعلق‌یافته به هر سهم از یک شرکت اطلاق می‌شود. در پایان هر سال مالی تمام شرکت های فعال در بازار بورس به بررسی و ارزیابی ترازنامه مالی خود پرداخته و سپس اقدام به تعیین کل سود شرکت می‌نمایند.

سود تقسیمی(DPS): به مقدار سود تقسیم‌شده توسط شرکت‌ها در پایان سال مالی گفته می‌شود.

پرتفوی: به مجموعه یا سبدی از دارایی‌های مالی گفتـه می‌شود. به‌بیان‌ دیگر، پرتفوی ترکیبی مناسب از سهام یا سایر دارایی‌هاست که یک سرمایه‌گذار آن‌ها را خریداری کرد‌ه است. هدف از تشکیل پرتفوی سهام یا سبد سهام، کاهش ریسک غیرسیستماتیک سرمایه‌گذاری است. بدین ترتیب، سود یک سهم می‌تواند ضرر سهام دیگر را جبران کند.

عرضه اولیه: عرضه اولیه به زمانی گفتـه می‌شود که سهام یک شرکت برای نخستین بار به عموم مردم عرضه می‌شود. عرضه‌های اولیه معمولاً توسط شرکت‌های کوچک و جوان که به دنبال سرمایه برای گسترش هستند انجام می‌شود.

اصطلاحات بورسی مهم درباره انواع ارزش

در بازار سرمایه ما انواعی از ارزش‌ها داریم که در ادامه به توضیح مختصر هریک می‌پردازیم:

ارزش خالص داراییNAV: مفهوم ارزش خالص دارایی در واقع ارزش روز همه دارایی‌ها شامل سهام، مطالبات سود سهام، ملک، اوراق با درآمد ثابت و… پس از کسر ارزش روز بدهی‌ها است. اصطلاح NAV معمولا درباره ارزش خالص دارایی‌ شرکت‌های سرمایه‌‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های شاخصی، ETFها و سبدهای اختصاصی به‌کار می‌رود.

ارزش معاملات: این ارزش از حاصل ضرب حجم معامله انجام‌شده در قیمت آن به دست می‌آید. یکی از مهم‌ترین عواملی است که تعیین می‌کند نقدینگی وارد بازار شده‌است یا خیر. این ارزش معاملات برای فعالین حرفه‌ای بازار سرمایه اهمیت زیادی دارد.

ارزش بازار: به مجموع ارزش روز یک شرکت سهامی عام (حاصل‌ضرب قیمت روز سهام آن شرکت در تعداد سهام منتشرشده) گفته می‌شود. این ارزش بازار می‌تواند به‌خوبی نشان بدهد که یک شرکت تا چه حد بزرگ است و چه تأثیری بر شاخص بازار سرمایه می‌گذارد.

ارزش ذاتی: ارزشی است که به کیفیت و شرایط یک سهم به صورت بنیادی می‌پردازد. برای تعیین ارزش ذاتی، باید در شرایط مختلف، شرکت را مورد بررسی قرار داد.

اصطلاحات کاربردی در تابلو معاملاتی بورس

در آموزش سایت tsetmc به طور کلی به آموزش نحوه تابلوخوانی پرداختیم در اینجا به طور مختصر به آن می‌پردازیم:

صف خريد و صف فروش

وقتي حجم تقاضا برای يک سهم در بورس، از حجم عرضه آن سهم بيشتر باشد، براي آن سهم صف خريد تشکيل می‌شود. تشکيل صف خريد برای يک سهم نشان‌دهنده استقبال سرمايه‌گذاران به آن سهم است. در نقطه مقابل، وقتی حجم عرضـه يک سهم در بورس، بيشتر از حجم تقاضا برای آن سهم باشد، براي سهم مذکور صف فروش شکل می‌گيرد. تشکيل صف فروش برای يک سهم، می‌تواند حاکی از بی‌ رغبتی سرمايه‌گذاران به آن سهـم است.

دامنه نوسان

دامنه نوسان اوراق بدهی و مشتقه به صورت متداول در بازار بورس و فرابورس حداکثر 5 درصد است اما دامنه نوسان روزانه قیمت در تمامی نمادها مثبت منفی 7 درصد است. این دامنه نوسان صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) نیز 10 درصد می‌باشد، این درحالی‌ است که شرایط برای بازار پایه فرابورس کاملاً متفاوت است.

حجم مبنا

حجم مبنا در سایت TSETMC حداقل تعداد برگه سهمی است که باید در یک روز معاملاتی روی یک قیمت دادوستد شود تا قیمت پایانی به قیمت معامله‌‌ شد‌ه برسد. در صورتی که تعداد سهام معامله‌شده در طول روز کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.

شاخص کل

در بورس تهران شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX شناختـه می‌شود که یکی از مهمترین اصطلاحات بورسی است. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در رسانه‌ها اعلام می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست.

به طور کلی این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است، به‌عبارت‌دیگر، تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است. برای درک ساده‌تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از تمام شرکت‌های بورسی به تعداد مساوی خریداری کنید. در این صورت، تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. در واقع شاخص کل تغییرات قیمت سهام و سود‌های سالیانه‌ای را که شرکت‌ها به شما پرداخت می‌کنند، محاسبه می‌کند.

نماد شرکت‌های بورسی

نماد، کد شرکت‌هایی است که برای سهولت شناسایی آنها و دسته‌بندی‌شان در بورس مورد استفاده قرار می‌گیرد. خلاصه‌ای از نام شرکت سرمایه گذاری مربوطه به علاوه دسته و صنعتی که در آن مشغول به فعالیت است را نشان می دهد حرف اول گروه صنعتی + بخشی از نام شرکت

قیمت پایانی

به میانگین وزنی قیمت‌های معامله‌شده یک سهم در یک روز را قیمت پایانی می‌گویند. این قیمت توسط سازمان بورس اوراق بهادار براساس یک فرمول تعیین می‌شود.

مفاهیم انواع بازار در اصطلاحات بورسی

بازار سرمایه به بخش‌های متفاوتی تقسیم می‌شود که در ادامه به تعریف مختصر هر یک می‌پردازیم:

بازار گاوی و بازار خرسی

در بازار گاوی عرضه و فروش سهام به ندرت انجام می‌شود؛ می‌توان به عبارتی آن را اینگونه تفسیر کرد که تقاضا برای خرید بسیار زیاد است. خریداران در این حالت از بازار، بسیار امیدوار در جهت رشد بازار اقدام به خرید سهام می‌کنند و فروشندگان معمولا ترجیح می‌دهند سهام خود را برای فروش ارائه نکنند. دوره‌ای از بازار که قیمت‌ها صعودی و خوشبینی سهام‌داران منجر به روندی افزایشی در بازار است. در بازار گاوی معمولا گشایش‌ها و رونق اقتصادی مشاهده می‌شود، در حالیکه در بازار خرسی وضعیتی عکس این دوران را شامل می‌شود. در بازار خرسی معمولا عمده سهام داران دارای ترس و بدبینی نسبت به وضعیت فعلی و آینده بازار هستند.

به دنبال این احساسات قیمت‌ها کاهش یافتـه و این وضعیت منفی بازار موجب فروش سهام‌ها و کم بود‌ن انرژی خرید برای سایر سرمایه‌گذاران می‌گردد. اکثرا وضعیت خرسی بازار را با اصلاح قیمت اشتباه می‌گیرند. در وضعیتی که بازار اصلاح قیمت دارد معمولا روند بلند مدت نیست و سهام‌داران در نقاط مناسب قیمتی به سهم‌ها ورود می‌کنند در حالیکه در بازار خرسی نقطه ورود معمولا برای مدت‌های طولانی پیدا نمی‌شود.

اصطلاحات بازارهای سرمایه 

بورس کالا: این بازار بستری برای معامله کالاهای مختلفی شامل مواد اولیه، انواع فلزات، محصولات کشاورزی و… است.

بورس انرژی: بازاری است که در آن معاملات مربوط به حامل‌های انرژی مانند نفت، گاز، بر و… و اوراق بهادار مبتنی بر آنها انجام می‌شود.

فرابورس: ساختاری مشابه به بورس دارد با این تفاوت که شرایط پذیرش شرکت‌ها و فعالیت این بازار، ساده‌تر از بورس است.

بورس: بازاری است که در آن اوراق بهادار معامله می‌شود. در واقع این بازار مرجعی است برای اینکه سرمایه افراد و بخش‌های خصوصی را جمع کند تا از این راه منابع مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت تأمین گردد.

مقاله پیشنهادی: بورس چیست؟ + معرفی انواع بازارهای بورسی

بازار خارج از بورس (OTC): یک بازار غیرمتمرکز و بدون مکان فیزیکی است که به صورت مستقیم معامله میان دو نفر انجام می‌شود. این قیمت معامله لزوما به صورت عمومی منتشر نمی‌شود و این قیمت‌ها براساس مذاکره از طریق تلفن، ایمیل و شبکه‌های کامپیوتری تعیین می‌شود.

دیگر اصطلاحات کاربردی در بورس

حد سود: عبارت است از مقدار معینی از سود که در ابتدای ورود به آن سهام در نظر گرفتـه می‌شود. سهام‌دار وقتی سهامی را می‌خرد، برای خود زمان و قیمتی را در نظر می‌گیرد تا وقتی آن سود کسب شد سهام را فروختـه و آن را ترک کند، مقدار تخمینی حد سود گفتـه می‌شود.

حد ضرر: زمانیکه سهام‌دار اقدام به خرید سهمی می‌کند، تا سقف معینی برای ضرر داد‌ن و همراهی با آن سهم در نظر می‌گیرد. یعنی جایی که وقتی به آن رسید و سهم همچنان در ضرر بود باید اقدام به فروش نماید. در واقع، هدف داشتـن حد ضرر، جلوگیری از ضررهای بیشتر در آینده  است.

خط حمایت: خط حمایت خطی است که از اتصال و امتداد نقاط حمایت در یک راستا تشکیل می‌شود. زمانی که فشار فروش فروشندگان زیاد شود و خریداران کم شوند خط حمایت شکسته می‌شود.

خط مقاومت: خط مقاومت خطی است که از اتصال و امتداد نقاط مقاومت در یک راستا تشکیل می‌شود. زمانی که افزایش قیمت به بالای این خط هم ادامه پیدا می‌کند خط مقاومت بیانگر بیشتر بودن تقاضا نسبت به عرضه می‌باشد.

آربیتراژ (Arbitrage): به بیان ساده آربیتراژ به معنای کسب سود از میزان تفاوت قیمتی میان دو یا چند بازار است.

سامانه معاملاتی: برای خرید و فروش سهام، نمی‌توان مستقیماً از طریق سازمان بورس اقدام کرد. بلکه مطابق قانون باید از طریق واسطه‌های رسمی اقدام به این کار کرد.

مقاله پیشنهادی: سامانه معاملاتی چیست و بهترین آن کدام است؟

سامانه سجام: سجام مخفف سامانه جامع اطلاعات مشتریان بورس است. این سامانه برای این تشکیل شده‌ است که اطلاعات همه مشتری‌های بورس را به صورت یکجا گردآوری کند. در سامانه سجام می‌توان با احراز هویت به صورت الکترونیکی و حضوری اقدام بهدریافت کد بورسی کرد.

دریافت کد بورسی

اصطلاحات مهم و کاربردی سبدگردانی

سبدگردانی یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری به صورت غیرمستقیم است که افرادی که زمان یا مهارت کافی در خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار را ندارند، بتوانند از تجربیات افراد حرفه‌ای و متخصص در حوزه مالی استفاده کنند و از بازدهی بازار سرمایه و بورس بهره‌مند شوند.

به طور کلی در قراردادهای سبدگردانی 10 اصطلاح وجود دارد که تعریف شده‌اند. در ادامه با این اصطلاحات پرکابرد در سبدگردانی آشنا می‌شوید.

سرمایه‌گذار

همانطور که می‌دانید سرمایه‌گذار یکی از طرفین قرارداد است که مشخصات آن به صورت کامل در قرارداد سبدگردانی ذکر می‌شود. سرمایه‌گذار در واقع شخصی است که سرمایه خود را به منظور مدیریت ریسک و کسب بازدهی، به سبدگردان می‌سپارد تا وی با استفاده از دانش و تجربه مالی خود دست به خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار بزند و از این طریق پرتفوی سرمایه‌گذار را مدیریت کند.

سبدگردان

در آخرین نسخه مصوب قانون بازار اوراق بهادار، سبدگردانی اینگونه تعریف شده است:«شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع، به خرید و فروش اوراق بهادار برای سرمایه گذار میپردازد.». در واقع سبدگردان طرف دیگر قرارداد است.

سبد اختصاصی

به مجموع دارایی‌های متعلق به سرمایه‌گذار گفته می‌شود که در اختیار سبدگردان قرار داده شده است تا با استفاده از آن برای سرمایه‌گذار سهام یا سایر اوراق بهادار را خرید و فروش نماید. به بیانی ساده سبد اختصاصی به مجموعه داراییهای مالی گفته می‌شود که از محل وجوه سرمایه گذاران خریداری میشود.

سبدگردانی

به فرآیند تصمیم گیری برای خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار یا افتتاح سپرده‌های بانکی یا انجام هرگونه سرمایه‌گذاری بوسیله سبدگردان گفته می‌شود که در نهایت منجر به کسب انتفاع برای سرمایه‌گذار می‌شود.

مقاله پیشنهادی: بهترین شرکت سبدگردانی چه ویژگی‌هایی دارد؟

کد بورسی PRX

اگر به طور غیر مستقیم و از طریق شرکت‌های سبد گردانی قصد سرمایه‌گذاری دارید، بعد از بستـن قرارداد با شرکت سبدگردانی مورد نظر کدی برای شما از طریق سازمان بورس به شما تعلق می‌گیرد که به آن کد PRX در بورس می‌گویند. کد PRX  متشکل از سه حرف ابتدای نام خانوادگی و پنج عدد است که نشانگر این است سرمایه شما تحت مدیریت شرکت سبدگردان قرار گرفته است. به عنوان مثال: احمد عزیزی (عزی 12345)

قرارداد و متمم قرارداد

به قرارداد سبدگردانی اختصاصی گفته می‌شود که میان سرمایه‌گذار و سبدگردان منعقد می‌شود و متمم قرارداد هرگونه تغییر در مفاد قرارداد اصلی مانند برداشت بخشی از سرمایه (یا تمام آن) یا افزودن به سرمایه بوسیله سرمایه‌گذار را پیش بینی و امکان پذیر می‌کند. متمم قرارداد با توافق طرفین و پس از امضای آن‌ها سندیت خواهد داشت.

کارمزد مدیریت و عملکرد سبد

همانطور که می‌دانید حدود کارمزد سبدگردانی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین شده است اما در نهایت به صورت توافقی بین سبدگردان و سرمایه‌گذار در همان حدود تعیین می‌شود. کارمزد سبدگردانی از دو بخش کارمزد مدیریت (بخش ثابت کارمزد) و کارمزد عملکرد (بخش متغیر کارمزد) تشکیل می‌شوند.

سخن پایانی اصطلاحات بورسی

هر آنچه که در این مطلب خواندید، چکیده‌ای از مفاهیم پر کاربرد در بورس بود که در آن سعی داشتیم به طور مختصر و مفید اصطلاحات مهم بورسی را برای شما تعریف کنیم. برای کسب اطلاعات جامع در زمینه هر یک از اصطلاحات بورسی می‌توانید به مقاله مربوط به آن موضوع مراجعه کنید.

سوالات متداول