یکی از اصطلاحات مهم در بازار بورس که باید با آن آشنایی داشته باشید، معاملات بلوکی است. اما برخی از سرمایه‌گذاران به فرآیند دقیق معاملات بلوکی تسلط ندارند و هدف از این نوع معامله را نمی‌دانند و حتی نمی‌دانند که این‌گونه معاملات در چه شرایطی انجام می‌شود. فعالان بازار سرمایه، با اصطلاح بلوک کمابیش آشنا هستند. ولی احتمالا برخی از سهامداران با فرآیند دقیق معاملات بلوکی آشنایی نداشته و هدف از این نوع معامله را نمی‌دانند. معاملات بلوکی بورس قطعا از موارد بسیار آشنا برای فعالان بازار سرمایه می باشد.

معاملات بلوکی چیست:

معامله بلوکی، معاملاتی است که در آن قوانین مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی‌شود. این نوع معامله، سفارشی است که برای خرید و فروش بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهادار مانند سهام یک شرکت ثبت می‌گردد. معامله بلوکی شامل تعداد زیادی از سهام یا اوراق مشارکت است که با یک قیمت تعیین‌شده بین خریدار و فروشنده، خارج از بازار بورس یا فرابورس، برای کاهش تأثیر چنین معامله بزرگی بر قیمت جاری سهم در بازار، انجام می‌شود.

به عبارت دیگر سفارش خرید یا فروش بخش بزرگی از سهام یک شرکت را معامله بلوکی می‌گویند. این معامله با یک قیمت توافقی معین، میان خریدار و فروشنده، انجام می‌شود. قواعد مربوط به محدودیت حجمی و حدودیت قیمتی در معامله بلوکی، رعایت نمی‌شود. به‌ طور معمول، سرمایه‌گذاران حقوقی وارد این معاملات می‌شوند.با توجه به نقد شوندگی سهام، معاملات بلوکی قیمت آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای جلوگیری از این تاثیرات شدید، خریدار و فروشنده در خارج از سیستم معاملاتی روی قیمت معامله، توافق می‌کنند.معاملات بلوکی با عنوان سفارش‌های بلوکی هم شناخته می‌شوند. در ایران، بازار جداگانه‌ای برای انجام این معاملات ایجاد شده که به آن بازار بلوک گفته می‌شود.

بلوک شرکت در چه صورتی ارزنده است؟

یک بلوک در شرایطی می‌تواند ارزنده باشد که بتواند کرسی هیئت مدیره را به خریدار بدهد. اما در حالتی که بلوک، کمتر از حدی باشد که یک کرسی را بدهد قیمت آن می‌تواند معادل قیمت سهام عادی باشد. از سوی دیگر و در بعضی موارد، برخی سهام برای افرادی که درصدی از سهام شرکت را دارند ولی در مجمع انتخاب هیئت‌مدیره نیاز به رای بیشتری دارند، ارزش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کنند. در این حالت به آن بلوک کوچک، «سهام طلایی» گفته می‌شود.بد نیست بدانید که بلوک‌های مدیریتی سهام معمولا ارزش ریالی بالایی دارند. برای اینکه خریداران به خرید تشویق شوند، روش‌های پرداخت متعددی مثل نقد و اقساط پیش‌بینی می‌شود. وقتی بلوک به‌صورت اقساط فروخته شود، با توجه به ارزش زمانی پول، قیمت را بالاتر می‌برد. در هر صورت، ارزش یک بلوک سهام با توجه به دارایی‌ها و وضعیت شرکت می‌تواند برای خریدار جذاب باشد.

 شرایط معاملات بلوکی:

تمام معاملات بلوکی در دیده‌بان سایت مدیریت فناوری بورس قابل مشاهده هستند. معمولاً معاملات بلوکی را با کد ۲ و گاهی با کد ۴ نشان می‌دهند. برای مثال اگر نمادهایی مثل «وسینا۲» یا «حفاری۴» را در معاملات مشاهده کردید، بدانید که این‌ها معاملات بلوکی در بورس می‌باشند. اما نمادهایی همچون «فولاد۱» یا «فملی۱»، نشان دهنده‌ی معاملات عادی هستند که در بازار انجام می‌شوند.

ساعت آغاز، خاتمه و طول هر جلسه معاملاتی مانند بازار عادی است.دامنه نوسان مجاز قیمت این معاملات مانند بازار معاملات خرد است. قیمت مرجع روزانه برای بازار معاملات بلوک، مانند قیمت مرجع همان روز بازار عادی است. سایر شرایط معاملات بلوک نیز، مشابه معامله در نماد اصلی است.  معاملات بلوکی به روش حراج ناپیوسته و هر ۵ دقیقه یک بار برگزار می‌شود. در این معاملات فقط سفارش های محدود قابل اجرا هستند و معامله از طریق کد گروهی در این بازار امکان پذیر نیست. تا زمانی که نماد معاملاتی سهم در بازار عادی متوقف نباشد، نماد معاملاتی در بازار بلوک نیز متوقف نخواهد بود. نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک تا زمانی که دامنه نوسان روزانه قیمت سهم در بازار عادی به دلیل بازگشایی نماد معاملاتی افزایش می‌یابد، متوقف خواهد بود.

 

تفاوت معاملات بلوکی با معاملات کد به کد:

که در معاملات کد به کد، روند به این شکل می‌باشد که کد معاملاتی خاصی برای یک سهم سفارش، خرید و فروش به صورت همزمان قرار می‌گیرد. مثلاً ممکن است یک کد حقوقی، چندین کد حقیقی برای خودش داشته باشد و زمانی که سهم، شرایط مناسبی برای رشد داشته باشد با کد حقوقی سفارش فروش و با کد حقیقی سفارش خرید ثبت خواهد کرد و این باعث رشد قیمتی در سهم خواهد شد. به همین ترتیب، سود خوبی نصیب کد حقیقی خریدار می‌شود. البته همین حالت در جهت معکوس و در زمان کاهش قیمت سهم نیز صدق می‌کند. در واقع کد به کد، یک معامله‌ی صوری به منظور اثرگذاری بر قیمت سهم می‌باشد. اما کدهای خریدار و فروشنده، هنگام انجام معاملات بلوکی در بورس متفاوت هستند. در حقیقت، هدف از انجام معاملات بلوکی، صرفاً اثرگذاری بر قیمت نمی‌باشد. گاهی اتفاق می‌افتد که شرکت‌ها، بلوک برخی شرکت‌های زیرمجموعه‌ی خودشان را به دلیل زیان‌آور بودن واگذار می‌کنند تا از این طریق بر اصلاح مالی خود اثر مثبت بگذارند.

 معاملات بلوکی چگونه انجام می‌شوند؟

ابتدا پیشنهاد خرید یا فروش توسط کارگزار مربوطه در سامانه معاملات بلوک با قیمت معین ثبت می‌شود. کارگزار پذیرنده پیشنهاد، قیمت پیشنهادی را در سامانه را می‌پذیرد.درصورتی‌که پیشنهاد فروش با امکان تسویه خارج از پایاپای باشد، کارگزار پذیرنده پیشنهاد فروش، می‌تواند پیشنهاد ارائه شده را با یکـی از شروط «صرفاً خارج از پایاپای» یا «نقدی و خارج از پایاپای» بپذیرد. درصورتی‌که روش تسویه پیشنهاد فروش ارائـه شـده «صـرفاً نقـدی» باشد، سفارش‌های تطبیق یافته جهت تائیـد بـه بـورس / فرابـورس ارسـال می‌شود.در صورتی که روش تسـویه پیشـنهاد فـروش ارائـه شـده، «بـا امکـان تسویه خارج از پایاپای» باشـد، درخواسـت کـارگزار پذیرنده پیشـنهاد، برای کارگزار پیشنهاد دهنده فـروش ارسـال می‌شود. در ایـن صـورت حالت‌های زیر ممکن است اتفاق بیفتد:

1. در صــورت تائیــد تســویه خــارج از پایاپــای توســط کــارگزار پیشنهاد دهنده فروش، سفارش تطبیق یافته با عنـوان تسـویه خـارج از پایاپای به بورس/ فرابورس ارسال می‌شود.
2. در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپـای توسـط کـارگزار پیشنهاد دهنده فروش، به شرط این که کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد، شرط «نقدی و خارج از پایاپای» را پذیرفتـه باشـد، معاملـه بـا عنـوان تسویه نقدی جهت تائید به بورس/ فرابورس ارسال می‌شود.
3. در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپـای توسـط کـارگزار پیشنهاد دهنده فروش، به شرط این که کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد، شرط «صرفاً خارج از پایاپای» را پذیرفته باشد، درخواست کـارگزار پذیرنـده پیشـنهاد رد می‌شود و پیشـنهاد فـروش، مجـدداً در سـامانه معاملات بلوک ثبت می‌شود.
4. در صورت عدم مغایرت سفارش‌های تطبیق یافته با قـوانین و مقـررات، بورس/ فرابورس معامله را تائیـد می‌نماید و سـفارش‌هـای تطبیـق یافتـه جهت انجام معامله و ثبت نهـایی بـه سـامانه معـاملات ارسـال و در نمـاد معاملاتی مربوط به بازار بلوک ثبت می‌شود.