اوراق وکالت چیست و چگونه به تامین مالی شرکت‌ها کمک می‌کند؟

اوراق وکالت یکی از ابزارهای مالی اسلامی است که به منظور تامین مالی پروژه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و شرکت‌های هلدینگ‌ استفاده می‌شود. این نوع اوراق، با رعایت اصول شریعت اسلامی و با هدف کاهش ریسک‌ها و افزایش شفافیت در سرمایه‌گذاری‌ها طراحی شده است. در این مقاله از کاریزما لرنینگ، به بررسی مفهوم اوراق وکالت و دستورالعمل‌ انتشار آن خواهیم پرداخت.

اوراق وکالت چیست؟

اوراق وکالت، یکی از انواع اور‌اق بهادار، بانام و قابل خرید و فروش است که بر اساس قرارداد وکالت منتشر می‌شود. در قرارداد وکالت، وکیل مسئول انجام فعالیت‌های اقتصادی مانند خرید، فروش، اجاره، ساخت یا ارائه خدمات است. این فعالیت‌ها باید مطابق با قوانین کشور و عقود اسلامی انجام شوند و هدف آن‌ها، کسب سود برای سرمایه‌گذاران است. منابع مالی لازم برای این فعالیت‌ها از طریق انتشار اوراق وکالت تأمین می‌شود.

در واقع، اوراق وکالت نوعی قرارداد مالی است که در آن یک طرف به عنوان وکیل و طرف دیگر به عنوان موکل وارد قرارداد می‌شوند. وکیل موظف است با استفاده از سرمایه موکل، فعالیت‌های مالی مشخصی را انجام دهد و در پایان، سود حاصل را به موکل پرداخت کند. این اوراق به عنوان یک ابزار تامین مالی در بازارهای مالی اسلامی شناخته می‌شوند و می‌توانند برای تامین مالی پروژه‌های بزرگ و کوچک مورد استفاده قرار گیرند.

کاربرد اوراق وکالت چیست؟

یکی از روش‌های تامین مالی برای شرکت‌ها، انتشار انواع اوراق از قبیل اوراق مرابحه و… است. اما برای انتشار اوراق، شرایطی وجود دارد که تنها در صورت دارا بودن آن شرایط مجوز انتظار اوراق به شرکت مربوطه تعلق خواهد گرفت. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌ها و واحدهای اقتصادی، امکان انتشار اوراق به قصد تامین سرمایه را ندارند.

با استفاده از اوراق وکالت، شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌ها می‌توانند به نیابت از شرکت‌های زیرمجموعه خود که امکان انتشار اور‌اق را ندارند، وارد عمل شده و منابع مالی مورد نیاز را تأمین کنند. بنابراین شرکت‌های کوچک و متوسط و شرکت‌های پروژه‌ای که شرایط تأمین مالی از بازار سرمایه را ندارند، نیز می‌توانند به منابع مالی دست یابند.

درواقع، این اوراق می‌توانند برای تأمین مالی شرکت‌های پروژه‌ای و هلدینگ‌هایی که قصد تأمین مالی خود و شرکت‌های کوچک و متوسط زیرمجموعه‌شان را دارند، مورد استفاده قرار گیرند. به این ترتیب، شرکت‌های هلدینگ به عنوان شرکت اصلی و بانی، طرح‌های شرکت زیرمجموعه را تشریح و از سمت آن‌ها اقدام به انتشار اوراق می‌کنند.

توجه داشته باشید که بانی به معنای یک شخص حقوقی است که به عنوان وکیل نهاد واسط یا همان ناشر عمل کرده و نهاد واسط برای تأمین مالی او، اوراق وکالت منتشر می‌کند. اما سوالی که پیش می‌آید این است که این اوراق دقیقا برای چه شرکت‌هایی کاربرد دارد و برای چه اهدافی منتشر می‌شود؟ در پاسخ این سوال می‌توان گفت که ا‌وراق وکا‌لت معمولاً برای اهداف زیر منتشر می‌شود:

• تأمین مالی زیرمجموعه‌های یک شرکت پروژه‌محور

در این حالت، شرکت پروژه به عنوان بانی اقدام به انتشار اوراق وکالت می‌کند. سپس وجوه حاصل از فروش این اوراق را به نمایندگی از طرف صاحبان اوراق در قالب قراردادهای مختلفی مانند مرابحه، اجاره، استصناع یا مشارکت برای تأمین مالی بخش‌های مختلف پروژه به کار می‌گیرد. در نهایت، سود حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها پس از کسر حق‌الوکاله به صاحبان اوراق پرداخت می‌شود.

• تأمین مالی زیرمجموعه‌های یک شرکت هلدینگ و سرمایه‌گذاری

در این مورد، شرکت هلدینگ به عنوان بانی اقدام به انتشار اوراق وکالت می‌کند. سپس وجوه حاصل از فروش اوراق را به نمایندگی از طرف صاحبان اوراق در قالب قراردادهای مختلفی مانند مرابحه، اجاره، استصناع یا مشارکت برای تأمین مالی شرکت‌های زیرمجموعه خود استفاده می‌کند. در نهایت، سود حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها پس از کسر حق‌الوکاله به صاحبان اوراق پرداخت می‌شود.

• تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی توسط یک شرکت تأمین سرمایه

در این موارد، شرکت تأمین سرمایه به عنوان بانی (مدیر سرمایه‌گذاری) اقدام به انتشار اوراق وکالت می‌کند. سپس وجوه حاصل از فروش اوراق را به نمایندگی از طرف صاحبان اوراق در قالب قراردادهای مختلفی مانند مرابحه، اجاره، استصناع یا مشارکت برای تأمین مالی بنگاه‌های مختلف اقتصادی به کار می‌گیرد. در نهایت، سود حاصل از این سرمایه‌گذاری‌ها پس از کسر حق‌الوکاله (حق مدیریت) به صاحبان اوراق پرداخت می‌شود.

اوراق وکالت برای شرکت‌ها چه مزیتی دارد؟

این نوع اوراق باعث کاهش هزینه و زمان تأمین مالی شرکت‌ها می‌شود، زیرا هلدینگ‌ها به نمایندگی از شرکت‌های زیرمجموعه خود به عنوان بانی انتشار اوراق، تنها یک بار مسیر تأمین مالی شامل ارائه مدارک و مستندات، حسابرسی بیانیه ثبت و انعقاد قراردادها با ارکان را طی کرده و هزینه‌های مربوطه را پرداخت می‌کنند. همچنین، بانی در قبال انجام فعالیت‌های خود به عنوان وکیل سرمایه‌گذاران، حق الوکاله دریافت می‌کند. روش‌های مختلفی برای محاسبه حق الوکاله بانی در اوراق وکالت وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. کارمزد ثابت

میزان حق الوکاله بانی به صورت درصدی از مبلغ اسمی اوراق منتشر شده یا مبلغ معین تعیین می‌شود.

2. کارمزد عملکرد ثابت

میزان حق الوکاله بانی به صورت درصدی از مازاد سود محقق شده نسبت به سود علی‌الحساب تعیین می‌شود. سود علی‌الحساب درصدی از سود است که به طور دوره‌ای به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.

3. کارمزد عملکرد پلکانی

میزان حق الوکاله بانی بر اساس چند پله با درصد متفاوت در حد فاصل نرخ سود علی‌الحساب و نرخ سود محقق شده تعیین می‌شود. بنابراین هر چه سود محقق شده بیشتر باشد، درصد حق الوکاله بانی نیز بیشتر خواهد بود.

4. ترکیبی از کارمزد ثابت و کارمزد عملکرد

میزان حق الوکاله بانی از ترکیبی از کارمزد ثابت و کارمزد عملکرد محاسبه می‌شود. این روش انعطاف‌پذیری بیشتری را برای تعیین حق الوکاله بانی فراهم می‌کند.

روش انتشار اوراق وکالت چگونه است؟

دستورالعمل‌های انتشار اوراق وکالت شامل مجموعه‌ای از قوانین و مقررات است که باید توسط ناشران او‌ر‌اق رعایت شود. این دستورالعمل‌ها به منظور حفظ شفافیت، کاهش ریسک‌ها و اطمینان از رعایت اصول شریعت اسلامی تدوین شده‌اند. امکان بررسی دستورالعمل انتشار اور‌اق وکا‌لت از طریق سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی مهیاست. 

متقاضی انتشار اوراق وکالت باید چه شرایطی داشته باشد؟

تمامی شركت‌های مادر (هلدينگ)، شركت‌های سرمايه‌گذاری و شركت‌های تأمين سرمايه ثبت شده نزد سازمان و مؤسسه يا نهاد عمومی غير دولتی موضوع ماده 3 قانون مديريت خدمات كشوری، به استثنای شهرداری‌ها كه داراي شرايط زير باشند امکان انتشار او‌راق وکا‌لت را خواهند داشت.

1. بانی باید در ایران به طور قانونی ثبت شده باشد و دارای مجوز فعالیت از مراجع ذیصلاح باشد.
2. بازرس و حسابرس شرکت بانی باید صورت‌های مالی دو سال مالی اخیر آن را بدون رد یا عدم اظهارنظر تایید کرده باشند. به عبارت دیگر، صورت‌های مالی باید از نظر حسابرسی معتبر و قابل اتکا باشند.
3. مجموع جریان نقدی حاصل از فعالیت‌های عملیاتی بانی در دو سال مالی اخیر مثبت باشد. این بدان معناست که شرکت باید در این دو سال سودآوری داشته باشد و از نظر عملیات جاری در وضعیت مثبت باشد.
4. نسبت مجموع بدهی‌ها به دارایی‌های بانی نباید بیشتر از 90 درصد باشد. این نسبت نشان دهنده میزان بدهی شرکت نسبت به دارایی‌های آن است. هر چه این نسبت پایین‌تر باشد، شرکت از نظر توانایی پرداخت بدهی‌های خود وضعیت مناسب‌تری دارد.

در صورت برآورده شدن تمام این شرایط، شرکت یا هلدینگ می‌تواند به عنوان بانی در انتشار اوراق وکالت عمل کند و از این طریق برای تامین مالی خود و یا شرکت‌های زیرمجموعه خود اقدام نماید. به جز موارد فوق، برخی از وزارتخانه‌ها، مؤسسات یا شركت‌های دولتی و شرکت‌هایی سهامی نیز امکان انتشار اوراق وکالت را دارند. 

تصدیق اوراق وکالت چگونه است؟

تصدیق اوراق وکالت به معنای تایید و تأیید قانونی این او‌را‌ق توسط نهادهای ذی‌صلاح است. این فرآیند شامل ارزیابی و بررسی مدارک و مستندات مربوط به انتشار او‌راق وکا‌لت، اطمینان از رعایت قوانین و مقررات مربوطه و تضمین رعایت اصول شریعت اسلامی است.

نهادهای مالی و سازمان‌های مربوطه مانند بانک مرکزی و سازمان بورس و اور‌اق بهادار، مسئول تصدیق اوراق وکالت هستند. این نهادها با بررسی دقیق مدارک و مستندات، از قانونی بودن انتشار او‌راق و رعایت تمامی مقررات و اصول مربوطه اطمینان حاصل می‌کنند. تصدیق اورا‌ق و‌کالت به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که سرمایه‌گذاری آن‌ها در چارچوب‌های قانونی و شرعی انجام می‌شود.

درواقع شفافیت در انتشار و اجرای اوراق وکالت، از اهمیت بالایی برخوردار است. این شفافیت به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که منابع آن‌ها در مسیر درست و با هدف کسب سود سرمایه‌گذاری می‌شود. به همین دلیل باید در زمان انتشار اوراق وکالت، انواع فعالیت‌های اقتصادی و موضوع وکالت معین کاملا باشد. همچنین گزارش توجیهی تأمین مالی بانی از طریق انتشار اوراق وکالت، گزارش حسابرس بانی، رعایت شرایط مربوط به موضوع وکالت و سایر مقررات دستورالعمل به سازمان ارائه شود.

نحوه پرداخت سود اوراق وکالت چگونه است؟

پرداخت سود یکی از مهم‌ترین عوامل در جذب سرمایه‌گذار به اوراق وکالت است. روش‌های مختلفی برای پرداخت سود در این اوراق وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• پرداخت سود معین

میزان سود اوراق وکالت از قبل مشخص و در بیانیه ثبت ذکر می‌شود. بانی نیر موظف است در موعد مقرر به سرمایه‌گذاران سود آن‌ها را پرداخت کند.

• پرداخت سود علی‌الحساب و قطعی

بخشی از سود اوراق وکالت در مواعد مشخص به صورت علی‌الحساب به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. همچنین سود قطعی (در صورت وجود) در سررسید نهایی به آن‌ها پرداخت خواهد شد.

• پرداخت سود قطعی

میزان سود اوراق وکالت در سررسید نهایی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. توجه داشته باشید که سود قطعی از فعالیت‌های اقتصادی بانی حاصل می‌شود و میزان آن از قبل مشخص نیست.

 

مزایای اوراق وکالت برای سرمایه‌گذاران

همان‌طور که گفته شد، این اوراق بر اساس قرارداد وکالت طراحی شده‌اند و به متقاضیان این امکان را می‌دهند تا از منابع حاصل از انتشار آن‌ها برای انجام فعالیت‌های اقتصادی مختلف استفاده کنند. بنابراین خریداران اوراق می‌توانند منابع مالی خود را در این فعالیت‌ها سرمایه‌گذاری کرده و در صورت سودآور بودن، علاوه بر دریافت اصل سرمایه، سود نیز کسب کنند. استفاده از اوراق وکالت به عنوان ابزار مالی اسلامی دارای مزایای متعددی است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• رعایت اصول شریعت اسلامی

یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق وکالت، رعایت اصول شریعت اسلامی است. این اوراق به دلیل عدم استفاده از ربا و رعایت عدالت و انصاف در قراردادها، مورد تایید نهادهای شرعی و مذهبی قرار می‌گیرند.

• کاهش ریسک

اوراق وکالت با استفاده از استراتژی‌های مدیریت ریسک و نظارت‌های دقیق، به کاهش ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری کمک می‌کنند. این کاهش ریسک به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که سرمایه‌گذاری آنها در چارچوب‌های قانونی و شرعی انجام می‌شود.

• افزایش شفافیت

شفافیت اطلاعات یکی دیگر از مزایای اوراق وکالت است. ناشران اوراق موظف به ارائه اطلاعات دقیق و کامل درباره پروژه‌ها و میزان سرمایه‌گذاری هستند که این شفافیت به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری تصمیم‌گیری کنند.

• تنوع‌بخشی به پرتفوی سرمایه‌گذاری

استفاده از اوراق وکالت به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را تنوع‌بخشی کنند. این تنوع‌بخشی به کاهش ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری و افزایش بازدهی کمک می‌کند.

جمع‌بندی

اوراق وکالت به عنوان یکی از ابزارهای مالی اسلامی، نقش مهمی در تامین مالی پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها ایفا می‌کند. با استفاده از این اوراق، هلدینگ‌ها می‌توانند بانی شرکت‌های زیرمجموعه خود که امکان انتشار اوراق برای تامین سرمایه خود را ندارند، شوند. این اوراق می‌توانند این اوراق با رعایت اصول شریعت اسلامی، کاهش ریسک‌ها و افزایش شفافیت، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری سرمایه‌گذاری کنند. 

سوالات متداول