اوراق قرضه به نوعی از سرمایه‌گذاری می‌گویند که در آن سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا نهادی پول قرض داد‌ه و شرکت سرمایه‌پذیر متعهد می‌شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در برهه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره‌ای ثابت بازپرداخت نماید. در ادامه این مقاله از کاریزما لرنینگ شما را با انواع اوراق قرضه و هر آنچه که لازم است درباره آنها بدانید آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

اوراق قرضه چیست؟

در تعریف اوراق قرضه باید اینگونه بگوییم که اوراق قرضه یکی از انواع اوراق بهادار شرکت سهامی است. به عبارت دیگر، اوراق قرضه اسنادی هستند که براساس آنها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند و در سررسید، اصل مبلغ را بازپرداخت کند.

در واقع، اوراق قرضه یک ابزار بدهی طولانی‌مدت برای تأمین مالی بود‌ه که با تعهدات مشخصی همراه است. دارندگان اوراق قرضه برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام دهندگان به ناشر هستند. آنها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در مقابل بهره دریافت می‌کنند و در سررسید هم اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند. بنابراین، دارندگان اوراق قرضه سهامدار شرکت نیستند. بدین ترتیب حق رأی و دخالت در امور شرکت را نداشتـه و طلبکار شرکت محسوب می‌شوند اما زمانی‌ که شما خرید اوراق با درآمد ثابت را به‌ عنوان راهی برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید، به شرکت صادرکننده اوراق، پول قرض می‌دهید. در مقابل، شرکت متعهد می‌شود تا در طول مدت وام، به شما بهره بپردازد. البته مقدار و دوره پرداخت بهره به شرایط اوراق منتشره بستگی خواهد داشت.

بازار اوراق قرضه چیست؟

این بازار زیرمجموعه بازارهای مالی است که در آن دولت‌ها و شرکت‌ها با انتشار آن، سرمایه خود برای فعالیت‌هایشان را از مردم قرض می‌گیرند. این اوراق نرخ بهره مشخصی دارند و سرمایه‌گذاران با خرید آن‌ها، از مزایای دریافت نرخ بهره برخوردار می‌شوند و در پایان مدت سررسید نیز مبلغ اصلی خود را دریافت می‌کنند. بازار اوراق قرضه با نام‌هایی مانند بازار بدهی، بازار با درآمد ثابت و بازار اعتباری نیز شناخته می‌شود.

سود اوراق قرضه چگونه پرداخت می‌شود؟

جالب است بدانید که هر چه اوراق قرضـه بلندمدت‌تر باشد، بهره دریافتی بیشتر خواهد بود. پرداخت بهره اوراق با درآمد ثابت، به صورت ماهانه، سه ماهه، نیم‌ساله و سالانه است. زمانیکه این اوراق به موعد سررسید خود برسد، صادرکننده اصل پول را بازپرداخت می‌کند. بنابراین خرید اوراق با درآمد ثابت مانند خرید سهام، یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. با این تفاوت که با خرید سهام، شما مالکیت بخشی از شرکت را به خود اختصاص می‌دهید و بازدهی سرمایه‌گذاری شما به میزان سودی که شرکت کسب می‌کند، بستگی دارد و دقیقأ به همین دلیل است که خرید سهام، پرریسک‌تر و پرنوسان‌تر است اما اوراق قرضـه، به طور معمول نرخ بهره ثابت دارند و به همین دلیل، ریسک کم‌تری را به خود اختصاص می‌دهند.

نکته دیگری که در رابطه با اوراق با درآمد ثابت باید بدانید این است که، این اوراق قابل معامله هستند. یعنی اگر شخصی اوراق با درآمد ثابت خود را کمتر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، گفتـه می‌شود فروش با تنزیل صورت گرفتـه است و اگر بالاتر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، بیان می‌شود که اوراق با صرف به فروش رفته است.

سررسید اوراق قرضه

اوراق قرضـه دارای طول عمر و سر رسیدهای متفاوتی هستند. مدت زمان سررسید این اوراق از 1 سال تا 50 سال است که براساس مدت زمان تعیین شده به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1. کوتاه مدت با سررسید بین 1 تا 5 سال
2. میان مدت با سررسید 5 تا 10 سال
3. بلند مدت با سررسید بیش از 10 سال

اوراق قرضه چند نوع است؟

انواع این اوراق قرضه در ایران وجود دارند که در ذیل به شرح آنها می‌پردازیم:

اوراق قرضه دولتی چیست؟

همانطور که در مقاله ” اقتصاد چیست؟ ” گفتیم؛ دولت برای تامین مالی و کسری بودجه خود اقدام به انتشار اوراق دولتی می‌کند و نقدینگی حاصل از فروش اوراق دولتی برای پرداخت حقوق کارمندان دولت و پیش‌برد برنامه‌های دولت استفاده می‌شود. شاخص ترس که نشان‌دهنده میزان ریسک است در خرید اوراق قرضه دولتی در ایران، بسیار زیاد می‌باشد. کشورهایی که قدرت اقتصادی بالایی دارند، ریسک نکول کمتری دارند؛ به همین علت، بهتر است در کشور‌های درحال توسعه در این نوع از اوراق سرمایه‌گذاری نکرد.

برای تامین کسری بودجه، دولت‌ها اوراق قرضـه صادر می‌کنند. اوراق قرضـه‌ کشورهای با ثباتی مثل آمریکا، جزء امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. دولت آمریکا اوراق قرضـه‌ی خود را از طریق خزانه‌داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر می‌‌کند. در آمریکا به اوراق قرضـه‌ای که موعد سررسید آنها کمتر از یک سال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضـه با سررسید بین ۱ تا ۱۰ سال را T-notes و بیش از ۱۰ سال را اوراق خزانه‌داری می‌گویند. در برخی موارد، بهره‌ی دریافتی از این اوراق شامل مالیات بر درآمد نمی‌شود.

اوراق قرضـه شهرداری

این اوراق با هدف تأمین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه پروژه‌ها، توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف صادر می‌شوند. شهرداری‌ها معمولأ زمانی به صدور اوراق با درآمد ثابت اقدام می‌کنند که به پولی بیش‌تر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشتـه باشند. به جهت اجرای پروژه‌هایی مانند ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و… این نوع از اوراق قرضه را منتشر می‌کنند و از مردم وام می‌گیرند.

اوراق قرضـه شرکتی

این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و کار صادر می‌گردد که به‌منظور تامین مالی و جبران هزینه‌های آنها صورت می‌گیرد. ریسک این نوع از اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر بود‌ه اما به همان اندازه دارای سود بیشتری است. نکته جالب توجه دیگر در این گونه از اوراق، تنوع بالای آنها بود‌ه که تعداد گزینه‌های بیشتری برای خرید دارد اما از عیوب آن می‌توان به مالیاتی که به آنها تعلق می‌گیرد اشاره نمود.

مزایا و معایب اوراق قرضه

در ادامه به معرفی ویژگی‌های اوراق قرضه می‌پردازیم:

1. دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب شد‌ه که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین می‌گردد.
2. دارنده این اوراق حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت را ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می‌شود، به وی تعلق نمی‌گیرد.
3. این اوراق دارای سررسید مشخص هستند که برخی از آنها در یک مقطع معین زمانی و برخی به تدریج سررسید می‌شوند.
4. این اوراق معمولا دارای ارزش اسمی مشخصی هستند.
5. اگر ناشر این نوع از اوراق ورشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدم نسبت به صاحبان سهام برای دریافت اصل و فرع سرمایه خود دارند.
6. بعضی از شرکت‌ها با هدف ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه همراه با وثیقه می‌نمایند.
7. دارندگان این اوراق حق رای ندارند مگر در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر و یا ادغام شرکت با سایر شرکت‌ها.
8. اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.

اوراق قرضه از کجا بخریم؟

چگونه اوراق قرضه بخریم؟ هیچ محدودیت خاصی برای خریداران این اوراق وجود ندارد و همه می‌توانند با توجه به بودجه خود هر مقداری که می‌توانند اوراق قرضه خریداری کنند. از آنجاکه اوراق قرضه مبتنی بر قرض با بهره است، از دیدگاه اسلام ربا محسوب شد‌ه و حرام است.

در کشورهای اسلامی نمی‌توان از این اوراق جهت تامین مالی استفاده کرد. برای رفع این مشکل در ابتدا به انتشار اوراق مشارکت پرداختـه شد اما از آنجاکه این اوراق به پشتوانه یک طرح فیزیکی منتشر می‌شود و زمانیکه شرکت‌ها برای خرید دارایی و تامین نقدینگی دچار مشکل شوند، اوراق مشارکت کاربردی ندارند، متخصصان مالی ابزار مالی جدید را طراحی نمودند. در نهایت با ایجاد بانکداری اسلامی، ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک ایجاد گردید. صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به‌کار گرفتـه می‌شود این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابل معامله در بازار ثانویه و براساس اصول شریعت است.

برای اطلاع از اوراق بهادار موجود در بازار، به سایت tsetmc مراجعه کنید.

سخن پایانی

در این مطلب از کاریزما لرنینگ سعی بر این شد که با تعریف اوراق قرضـه، انواع اوراق قرضه و ویژگی‌ آن‌ها آشنا شویم. همچنین اوراق قرضه یکی از رایج‌‌ترین روش‌های سرمایه گذاری در سراسر دنیا است. ریسک این اوراق قرضه در کشورهای در حال توسعه بسیار بالا است. در ایران به علت تعیین بهره مشخص، ماهیت آن مطابق با قوانین بانکداری اسلامی نیست. به همین علت با خرید اوراق مشارکت می‌توان در طرح‌های مشخص تولیدی، عمرانی یا خدماتی سرمایه گذاری کرد.

سوالات متداول