تحولات مهم شرکتهای فولادی در بورس کالا
بورس کالا، بازاری است که تعداد زیادی از تولیدکنندگان، کالای خود را در آن عرضه کرده و متقاضیان کالاهای عرضه شده میتوانند تحت شرایط اعلامی، اقدام به خریداری کالای مورد نظر خود نمایند. با نگاهی به وضعیت معاملات این بازار متوجه میشویم که معاملات محصولات فلزی و به خصوص زنجیره فولاد سهم قابل توجهی از کل معاملات بورس کالا را در اختیار دارد، به طوری که در تاریخ تنظیم این گزارش حدود 43 درصد از کل ارزش معاملات بازار بورس کالا از ابتدای سال 1401 متعلق به زنجیره فولاد بوده است. در این گزارش به جزئیات معاملات زنجیره فولاد در بورس کالا، شرکتهای عرضهکننده هر محصول، سهم فروش هر شرکت در بورسکالا و روند نرخ محصولات فولادی و ضرایب هر یک پرداخته میشود.
شرکت ها چه زمانی فروش خود در بورس کالا را در گزارشات کدال خود منعکس می کنند؟
طبق اصل تعهدی حسابداری، درآمدها زمانی در صورت سود و زیان ثبت میشوند که فروش کالا یا ارائه خدمات رخ داده باشد. پس زمانی که یک شرکت طبق توافق خود با مشتری، پیش دریافتی را جهت ارائه خدمات یا فروش محصولی در آینده دریافت مینماید، تا زمانی که این خدمت یا محصول را به مشتری تحویل ندهد، نمیتواند در صورت سود و زیان خود اقدام به شناسایی درآمد نماید و تنها به ثبت مبلغ مربوطه در ترازنامه خود اکتفا مینماید. دانستن این نکته ما را در تحلیل و پیشبینی گزارشات ماهانه و فصلی شرکتها یاری میکند. به عنوان مثال برخی شرکتها مانند فولادیها که عمده فروش آنها به صورت سلفهای یک الی سه ماهه است، برای تحلیل فروش آنها میتوان پیشاپیش بر حسب تاریخ تحویل محصول، گزارشات ماهانه و بعضا گزارش فصلی این شرکتها را پیشبینی نمود.
علت اختلاف فروش بورس کالا و گزارشات ماهانه شرکت ها
همانطور که گفتیم شرکتها باید زمان تحویل کالا درآمد فروش خود را شناسایی نمایند و تا قبل از تحویل محصول به مشتری نمیتوانند این درآمد را در صورت سود و زیانی خود ثبت کنند. نکتهای که باید در این بخش به آن اشاره شود بحث میزان فروش شرکتها در بورس کالا است. برخی از شرکتها نظیر فولادی، سیمانی و … عمده فروش داخلی خود را در بورس کالا به ثبت میرسانند، ولی این بدین معنی نیست که در خارج از این بازار فروشی نداشته باشند؛ پس در حالت معمول میزان فروش داخلی این شرکتها بیشتر یا مساوی با فروش بورسکالای آنها است. ولی بعضا در برخی شرکتها مشاهده میشود که میزان فروش بورس کالای آنها (بر حسب تاریخ تحویل) بالاتر از فروش محقق شده گزارشات ماهانه بوده است.
عمده اختلاف عنوان شده در متن فوق به فروش سلف شرکتها باز میگردد. در فروش سلف فروشنده و خریدار توافق میکنند که در تاریخی در زمان آینده محصول را با نرخی مشخص مبادله نمایند؛ در قرارداد سلف خریدار کالا در زمان معامله مبلغ را به نفع فروشنده پرداخت کرده و در تاریخ تحویل، کالا را از انبار مورد نظر تحویل میگیرد. در صورتی که خریدار در تاریخ تحویل به انبار مورد نظر مراجعه ننماید، پس از اتمام مهلت گفته شده در اطلاعیه عرضه کالا، به صورت روزانه مبلغی تحت عنوان هزینه انبار داری برای خریدار کالا محاسبه خواهد شد ولی باتوجه به تحقق فروش امکان ابطال معامله وجود نخواهد داشت.
پس طبق مطالب گفته شده علت اختلاف فروش بورس کالا و گزارشات کدال به اصل تعهدی حسابداری باز میگردد و طبق این اصل تا زمانی که مشتری کالا را از انبار شرکت دریافت ننموده است، شرکت نمیتواند اقدام به شناسایی درآمد فروش محصول خود نماید و این مورد بعضا باعث میشود که میزان فروش بورس کالا و گزارشات ماهانه تطابق نداشته باشد.
زنجیره فولاد در بورس کالا
زنجیره فولاد از استخراج سنگآهن از معدن آغاز میشود، این سنگآهن پس از عملیات خردایش به کنسانتره و در فرآیند بعدی به گندله تبدیل میشود. گندله تولیدی در فرآیند احیای مستقیم به آهن اسفنجی و سپس به محصول شمش تبدیل میگردد و در نهایت شمش فولادی به محصولاتی نظیر ورقهای فولادی، میگرد و … تبدیل میشود. کل این زنجیره از سنگ آهن تا ورقهای فولادی در بورس کالا معامله میشود. در جدول زیر معاملات زنجیره فولاد را در بورس کالا مشاهده میکنیم. 
همانطور که در این جدول گزارش شده است، بخش اعظم معاملات بورس کالا را محصولات فولادی تشکیل میدهد که بازیگرانی نظیر فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و ذوبآهن اصفهان نقش فعالی در تشکیل این آمار دارند. در ادامه به ترتیب زنجیره به بررسی عرضهکنندگان هر محصول خواهیم پرداخت.
- با توجه به ورود جدید خودرو به بورس کالا، احتمال دارد در آمارهای پیش رو سهم از ارزش معاملات این صنعت مقداری کاهشی باشد.
مقاله پیشنهادی: صنعت فولاد زیر ذره بین
محصولات ابتدایی زنجیره فولاد در بورس کالا
در نمودار زیر آمار فروش محصولاتی نظیر سنگآهن، کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی را بر حسب میزان عرضه هر شرکت مشاهده میکنیم. این نمودار براساس معاملات یک ماهه منتهی به دی ماه 1401 تنظیم گردیده است.
در ادامه برای بررسی وضعیت هر محصول و تاریخچه قیمتی، به بررس روند معاملات آن (وضعیت معاملاتی محصول مهمترین عرضه کننده) در بورس کالا خواهیم پرداخت.
سنگ آهن دانه بندی ایمیدرو
عرضه سنگ آهن در بورس کالا در ماههای اخیر (از ابتدای آذر 1401) تنها توسط سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) انجام شده است. در نمودار زیر روند قیمتی و درصد رقابت نسبت به قیمت پایه نشان داده شده است. 
عمده معاملات سنگآهن در بازار خارج از بورس کالا انجام شده و میزان معاملات این محصول در بورس کالا بسیار ناچیز است.
کنسانتره چادرملو
در نمودار ابتدایی مشاهده کردیم که شرکت چادرملو بیشترین عرضه محصول کنسانتره را در بورس کالا داشته است. پس در نمودار زیر تاریخچه قیمتی و درصد رقابت خریداران به تصویر کشیده شده است. 
با توجه به نمودار فوق متوجه میشویم که میزان عرضه کنسانتره در بورس کالا با تقاضای زیادی همراه نبوده و در ماههای اخیر برای شرکت چادرملو که بزرگترین عرضه کننده این محصول در بورس کالا است، رقابتی از سمت خریداران شکل نگرفته است. با این حال رشد قیمتی آن عمدتا به دلیل افزایش نرخ محصولاتی نظیر شمش بوده است.
مقاله پیشنهادی: تحلیل بنیادی شرکت کچاد
گندله گل گهر
برای محصول گندله نیز همانطور که در نمودار ابتدایی مشاهده کردیم بیشترین عرضه برای شرکت گل گهر بوده است. پس در نمودار زیر تاریخچه قیمتی و درصد رقابت خریداران گندله این شرکت به تصویر کشیده شده است.
با نگاه به نمودار فوق نیز متوجه میشویم که میزان عرضه گندله در بورس کالا با تقاضای زیادی همراه نبوده و در ماههای اخیر برای شرکت گل گهر که جزو بزرگترین عرضه کنندگان گندله در بورس کالا است، رقابتی از سمت خریداران شکل نگرفته است و رشد قیمتی آن عمدتا به دلیل افزایش نرخ محصولاتی نظیر شمش بوده است.
مقاله پیشنهادی: تحلیل بنیادی کگل
آهن اسفنجی پارس فولاد سبزوار
در نمودار ابتدایی سهم هر شرکت از میزان کل عرضه آهن اسفنجی بورس کالا را مشاهده کردیم و شاهد بودیم که در ماه مورد بررسی شرکت پارس فولاد سبزوار (فسبزوار) بیشترین عرضه محصول آهن اسفجی را در بورس کالا داشته است. پس در نمودار زیر تاریخچه قیمتی و درصد رقابت خریداران به تصویر کشیده شده است. 
آهن اسفنجی از محصولات بسیار پرتقاضا در زنجیره فولاد تلقی میشود و برای شرکتهای فعال در این زنجیره بهتر است تا با ایجاد زیرساخت مناسب نیازی به خرید این محصول نداشته باشند، در حالی که بعضا به واسطه افزایش نرخهای فروش و یا افزایش تولید برای رسیدن به هدف و یا حتی اخلال در زنجیره و یا نبود زیرساخت، شرکتها به خرید این محصول نیاز پیدا میکنند. بدین منظور افزایش قیمت آهن اسفنجی بهای تمام شده این شرکتها را افزایش داده و باعث کاهش حاشیه سود خریداران این محصول میگردد.
در نمودار فوق شاهدیم که میزان تقاضای بالا برای این محصول سبب افزایش رقابت خریداران گردیده و روند صعودی قیمت محصول را در ماههای اخیر رقم زده است.
محصولات فولادی در بورس کالا
بلوم و بیلت فولاد خوزستان
به طور کلی مهمترین محصولی که تغییرات قیمتی آن اکثر محصولات زنجیره را تحت تاثیر قرار میدهد، شمش فولادی است. به واسطه عرضه بالای شمش بلوم و بیلت توسط فولاد خوزستان، قیمتگذاری زنجیره قبل شمش نیز توسط نرخ شمش فخوز تعیین میشود. 
روند قیمتی نمودار فوق به وضوح وضعیت تورمی کشور را خاطر نشان میکند و مشاهده میکنیم حتی با وجود ریزش سنگین نرخ شمش فولادی در بازارهای جهانی، در بورس کالا نرخ این محصول ریزش آنچنانی ای را تجربه نکرده و حتی صعودی بوده است. در ماههای اخیر مجددا با شدت گرفتن انتظارات تورمی شاهد تشکیل روند صعودی قیمت شمش فولاد خوزستان هستیم که عمده آن به دلیل افزایش شدید نرخ ارز بوده است.
مقاله پیشنهادی: تحلیل بنیادی فولاد خوزستان
تیرآهن متوسط ذوب
در نمودار زیر نیز روند قیمتی تیرآهن که اصلیترین عرضه کننده آن ذوب آهن اصفهان است به تصویر کشیده شده است. 
براساس روند گذشته این محصول در بورس کالا، معاملات عمدتا در نرخ ثابت شکل گرفته و رقابت کمی در این محصول شکل میگرفت ولی اخیرا با افزایش سمت تقاضا شاهد رقابت خریداران و رشد قیمتی تیرآهن در بورس کالا هستیم که طبق موارد گفته شده از تورم بالا و رشد نرخ ارز نشات میگیرد.
ورق سرد و گرم مبارکه
فولاد مبارکه اصفهان به عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد در کشور، سهم عمدهای از محصولات خود را در بستر بورس کالا به فروش میرساند. اصلیترین محصول شرکت فولاد مبارکه ورق گرم و ورق سرد خودرو بوده که در ادامه به بررسی وضعیت معاملات و روند قیمتی آن خواهیم پرداخت. 
ورق گرم یکی از اصلیترین محصولات فولاد مبارکه بوده و مبنای تعیین قیمت سایر ورقهای فولادی قرار میگیرد. خود ورق گرم نیز برحسب تغییرات نرخ ورق گرم (HRC) منطقه CIS و نرخ دلار تعیین میشود. همانطور که از نمودار فوق برداشت میشود، روند قیمتی ورق گرم پس از ریزش قیمتهای جهانی نزولی بوده و تا حوالی 15 میلیون تومان در هر تن کاهش یافته است ولی در روزهای اخیر به واسطه تغییرات شدید قیمتی در نرخ دلار و انتظارات تورمی، افزایش بالای تقاضا سبب رقابت خریداران و افزایش قیمتی ورق گرم تا قیمت بالای 25 میلیون تومان گردیده است. البته لازم به ذکر است که فروشهای فولاد مبارکه عمدتا به صورت سلفهای سه ماهه بوده و این افزایش قیمتها در صورتهای مالی سال 1402 اثر گذار خواهد بود.
در نمودار فوق نیز مشاهده میشود که قیمت هر تن ورق سرد مبارکه در دو سال اخیر در محدوده 25 میلیون تومان ثابت بوده ولی به واسطه افزایش تقاضا در روزهای اخیر و رقابت خریداران، رشد قیمتی بالایی را در این محصول تا محدود 40 میلیون تومان شاهد بودیم.
مقاله پیشنهادی: تحلیل بنیادی فولاد مبارکه اصفهان
میلگرد متوسط فولاد خراسان
براساس نمودار نشان داده شده در تصاویر قبلی شاهد بودیم که میلگرد متوسط عرضه شده توسط فولاد خرسان بیشترین میزان عرضه در ماه دی 1401 بوده است و در ادامه به بررسی روند قیمتی و میزان رقابت خریداران برای این محصول پرداخته شده است. 
در سال 99 تا اواسط 1400 به دلیل روند صعودی نرخ فلزات در بازارهای جهانی شاهد رقابت بالای خریداران برای محصولات فلزی ازجمله میلگرد بودیم که سبب تشکیل روند صعودی در این مدت گردیده بود. پس از ریزش سنگین نرخهای جهانی، مشاهده میشود که مقداری قیمت میلگرد نیز اصلاحی شده ولی مجددا با افزایش نرخ ارز فاز صعودی به خود گرفته و نرخهای بالاتر از سقف قیمت قبلی خود را به دست آورده است.
ضرایب قیمتی زنجیره فولاد نسبت به شمش فخوز
همانطور که در ابتدای مقاله عنوان شد، عمده محصولات زنجیره فولاد برحسب ضریبی نسبت به قیمت شمش فخوز قیمتگذاری میشود. در نمودار زیر روند این ضرایب برحسب میانگین موزون قیمتی به تصویر کشیده شده است.
در نمودار فوق مشاهده میشود که ضرایب محصولاتی نظیر کنسانتره و گندله روند کاهشی به خود گرفته است و به عنوان مثال ضریب گندله به شمش فخوز طی دو سال از حدود 30 درصد به 21 درصد کاهش داشته است. این کاهش نسبت، عمدتا به دلیل طرح توسعه شرکتها و افزایش عرضه این محصولات بوده است. همچنین پیشبینی میگردد با توجه به بهره برداری از طرحهای توسعه جدید در کشور مثل طرح توسعه آهن اسفنجی جهان فولاد سیرجان و مازاد احتمالی ۲ تا 5 میلیون تن آهن اسفنجی در سال آینده، ضریب نرخ آهن اسفنجی به شمش فخوز کاهش پیدا کند.
در جدول فوق ضرایب قیمتی هر محصول نسبت به شمش فخوز در آخرین روز معاملاتی نشان داده شده است.
سخن پایانی
اهمیت معاملات بورس کالا به دلیل فروش محصولات بسیاری از شرکتها در این بازار برهمگان پوشیده نیست. در این بازار به واسطه تعیین نرخ در بازار و عدم دستکاریهای قیمتی، عمدتا شاهد نرخهای واقعیتری هستیم، هرچند بعضا با تعیین خط و مشیهایی در این بازار نیز اقدام به دستکاری قیمتی میشود.
در این مقاله به بررسی وضعیت زنجیره فولاد در بورس کالا پرداخته شد و عرضهکنندگان هر محصول و تاریخچه قیمتی این محصولات به تصویر کشیده شد. با بررسی روند قیمتی این محصولات در بورس کالا شاهد بودیم که به تازگی با افزایش شدید نرخ ارز در کشور، رقابتهای بالایی برای محصولات فولادی انجام گردیده و با مقایسه نرخ بورس کالا و نرخهای جهانی مشاهده میشود که بعضی از این محصولات با نرخ دلار بالای 40 هزار تومان معامله میشوند. در این بازار بعضا با افزایش رقابت برای محصولاتی نظیر ورق گرم فولاد مبارکه همراهیم که از انتظارات تورمی کشور حاصل میشود. زیرا این محصول به صورت سلف 3 ماهه به فروش رسیده و عمدتا بدین دلیل است که نرخ این محصولات در مقایسه با نرخهای جهانی با دلار بالاتری توسط خریداران رقابت میشود.
