دارایی چیست؟ [ تعریف دارایی + انواع دارایی + نحوه ثبت ]
دارایی چیست؟ [ تعریف دارایی + انواع دارایی + نحوه ثبت ]
اگر بخواهیم یک ترازنامه مالی را مورد بررسی قرار داد‌ه و جزئیات آن را ارزیابی کنیم باید بگوییم اولین موردی که افراد حین مطالعه یک ترازنامه با آن مواجه می‌شوند شامل دو بخش اصلی دارایی ها و بدهی‌ها می‌شود که بیش از هر آیتم دیگری در این گزارشات خودنمایی می‌کنند. علاوه‌بر آن عبارت حسابرسی شد‌ه و یا حسابرسی نشده نیز ازجمله عبارات پرتکرار در تمامی صورت‌های مالی است. در ادامه این مطلب از کاریزما ابتدا به این مفاهیم خواهیم پرداخت و سپس به بررسی تمامی موارد موجود در ترازنامه یا بیلان مالی می‌پردازیم.
مفاهیم حسابرسی شد‌ه و حسابرسی نشده چیست؟
به طور کلی، لازم است بدانیم که یک سازمان توسط افراد متخصص و خبره خود حساب‌های مالی مربوط به یک شرکت را مورد بررسی دقیق و جامع قرار میدهد. به نوعی صورت‌های مالی شرکت مربوطه را تحت حسابرسی قرار داد‌ه و در خصوص وضعیت آن شرکت به لحاظ بررسی صورت‌های مالی و اصول حسابداری یک گزارش حسابرسی ارائه میدهد. اگر گزارشی مورد تحلیل و بررسی حسابرس قرار بگیرد، گزارش حسابرسی شد‌ه و اگر مورد بررسی حسابرس قرار نگرفتـه و به‌نوعی اطلاعات خام ارائه شد‌ه از سوی شرکت باشد حسابرسی نشده محسوب می‌شود.
طبق دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شد‌ه نزد سازمان بورس مصوب 03/05/1386، شرکت‌ها ملزم هستند صورت‌های مالی سالانه حسابرسی‌نشده خود را حداکثر 60 روز پس از پایان سال مالی و در مورد شرکت‌هایی که ملزم به تهیه صورت‌های مالی تلفیقی هستند حداکثر 90 روز پس از پایان سال مالی ارائه کنند. همچنین شرکت‌ها ملزم به ارائه صورت‌های مالی سالانۀ حسابرسی شد‌ه شرکت اصلی و تلفیقی گروه، حداقل 10 روز قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی و حداکثر 4 ماه پس از پایان سال مالی هستند. بنابراین، وجود فاصله زمانی بین انتشار صورت‌های مالی حسابرسی نشده شرکت‌ها و صورت‌های مالی حسابرسی‌شده شرکت‌ها اجتناب‌ناپذیر است.
مقاله پیشنهادی: صورت های مالی و تحلیل اجزای آن
دارایی چیست؟
دارایی اولین آیتمی است که در این گزارش به چشم می‌خورد. در ستون دارایی ها با دو اصطلاح دارایی های جاری و غیر جاری روبه‌رو می‌شویم، اما باید دید دارایی جاری و غیرجاری به چه معنی است.
به طور کلی، دارایی به هر نوع منبع اقتصادی و موجودی نقدی گفتـه می‌شود که به شخص یا واحد اقتصادی تعلق دارد. در حقیقت، این دارایی در اثر فعالیت اقتصادی وارد نهاد اقتصادی می‌شود.
انواع دارایی
دارایی را به دو نوع جاری و غیرجاری تقسیم می‌کنند. در ادامه، تعریف هریک از این دارایی ها را خواهیم گفت.
1- تعریف دارایـی جاری
به نوعی از دارایی گفتـه می‌شود که انتظار می‌رود در مدت یک سال به وجه نقد تبدیل شود. در واقع، به هر نوع دارایی که بتوان آن را در کمتر از یک سال به وجه نقد تبدیل کرد دارایی جاری گفتـه می‌شود.
در ترازنامه این دارایی شامل موارد زیر می‌شود:
- سفارشات و پیش پرداخت‌ها
- موجودی مواد و کالاها
- دریافتیهای تجاری
- سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت
- موجودی نقد
- دارایی‌های نگهداری‌شده برای فروش
سفارشات و پیش پرداخت‌ها در ترازنامه به چه معناست؟
پیش پرداخت مبلغی است که جهت خرید مواد اولیه و یا هزینه‌ها از قبیل بیمه اموال و دارایی ها و یا هزینه اجاره پرداخت می‌شود. این مبالغ در آینده نزدیک محقق خواهد شد و به همین جهت در دارایی‌های جاری طبقه‌بندی می‌شوند. در واقع، اگر قبل از اینکه خدمات و یا کالایی را دریافت کنیم، مبلغی را بابت آن بپردازیم این مبالغ در دارایی های جاری طبقه‌بندی خواهد شد.
اگر بخواهیم پیش‌پرداخت را با مبالغی که به شکل علی‌الحساب پرداخت می‌شود مقایسه کنیم باید بگوییم تفاوت اساسی این دو مفهوم در این است که در پرداخت علی‌الحساب مبلغی از هزینه انجام کار و یا خدمات همزمان با پیشرفت کار پرداخت می‌شود ولی در پیش پرداخت و یا سفارش مبالغی در جهت دریافت کالا و یا خدمات در آینده ارائه می‌شود. به طور مثال، هزینه‌های مالیاتی، سفارش قطعات و لوازم یدکی، خرید و یا سفارش مواد اولیه، بیمه، اجاره و غیره جزو انواع پیش پرداخت‌ها محسوب می‌شود.
موجودی مواد و کالا در ترازنامه چه مفهومی دارد؟
موجودی مواد و کالا به معنای ورودی و یا خرید کالا و همچنین خروج و یا فروش آنها است در حقیقت، وارد و خارج شد‌ن اجناس و کالاها در شرکت را در این سرفصل وارد می‌کنند.
دریافتنیهای تجاری چیست؟
ابتدا باید دید که حساب‌های دریافتنی و پرداختنی تجاری و حساب‌های دریافتنی و پرداختنی غیر تجاری به چه معنا است. در واقع، اگر شرکتی به‌واسطه فروش کالا و یا خدماتی به مشتریان خود از شخص یا شرکتی طلبکار باشد، باید این مبالغ را به‌عنوان حساب‌های دریافتنی در ترازنامه منظور می‌کنند. هر نوع دارایی که هم‌اکنون به شکل نقد وارد شرکت نشده اما قطعا در آینده به شکل نقد و یا به‌واسطه ورود کالایی به شرکت وارد می‌شود.
اگر شرکتی به‌واسطه گرفتـن خدمات و یا خرید محصولاتی به شخص یا شرکتی بدهکار باشد، باید این مبالغ را در قسمت حساب‌های پرداختنی وارد کند. به زبان ساده‌تر، اگر طلب شرکت بابت امور تجاری باشد آن طلب را به حساب‌های دریافتنی تجاری وارد می‌کنند. اگر شرکتی به واسطه امور تجاری به شرکت دیگری بدهی داشتـه باشد این بدهی جزو حساب‌های پرداختنی تجاری ثبت می‌شود.
سرمایه گذاریهای کوتاه‌مدت در ترازنامه چه مفهومی دارد؟
اگر واحدهای تجاری وجوه مازاد خود را برای جلوگیری از راکت ماند‌ن وجوه‌شان در مقطع زمانی کوتاه مدتی که به این وجوه مازاد نیازی ندارند در محلی برای مدت کوتاهی سرمایه‌گذاری کنند این مبالغ در ترازنامه در بخش سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت آورد‌ه می‌شود.
سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت شامل سپرده سرمایه‌گذاری‌های نزد بانک‌ها، اوراق قرضه دولتی، اوراق مشارکت، سهام شرکت‌های پذیرفتـه شد‌ه در بورس اوراق بهادار و چنین مواردی است. به طور کلی، اگر شرکت پولی را که در آینده نزدیک به آن احتیاجی ندارد در محلی سرمایه‌گذاری کند این مبالغ در قسمت دارایی‌های ترازنامه و در بخش سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ثبت می‌شود.
موجودی نقد به چه مفهوم است؟
موجودی نقد به این معنا است که در حال حاضر شرکت چه میزان وجوه به شکل نقدی در دست دارد. در واقع، موجودی نقد و سپرده‌های کوتاه‌مدت بانک‌ها و مؤسسات مالی شامل سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بدون سررسید به کسر اضافه برداشت‌هایی که بدون اطلاع قبلی مورد مطالبه قرار می‌گیرد. به طور کلی موجودی صندوق، موجودی نزد بانک‌ها، تنخواه گردان‌ها، وجوه در راه و سرمایه‌گذاری‌های جاری است.
2- تعریف دارایـی غیرجاری
علاوه‌بر دارایی های جاری در ترازنامه با نوع دیگری از دارایی نیز روبه‌رو می‌شویم به اسم دارایی غیر جاری. دارایی غیرجاری به هر نوع دارایی گفتـه می‌شود که انتظار نمی‌رود در طی یک دوره مالی به فروش رسید‌ه و یا تبدیل به وجه نقد شود.
در واقع، به اموالی که برای فروش مجددا خریداری نمی‌شوند مانند دارایی‌های ثابت و از آنها جهت عملیات جاری شرکت استفاده می‌شود مثل ابزار، منصوبات، ماشین آلات و… بوده و برای روال عملیات شرکت استفاده می‌شوند و به نوعی مولد هستند. دارایی های غیرجاری به دو دستـه مشهود و نامشهود طبقه‌بندی می‌شوند.
دارایی ثابت مشهود
به دارایی هایی که موجودیت عینی داشتـه و عملیاتی هستند دارایی مشهود گفتـه می‌شود. در واقع دارایی هایی مثل زمین، ساختمان، ماشین آلات و غیره که بتوان آنها را به عینه مشاهده کرد. دارایی‌های ثابت مشهود به سه دستـه استهلاک پذیر، استهلاک ناپذیر و نقصان‌پذیر طبقه‌بندی می‌شوند.
- دارایی های استهلاک پذیر: دارای عمر اقتصادی معین و محدودی هستند و طی عمر برآوردی خودشان مستهلک می‌شوند.
- دارایی های استهلاک ناپذیر: عمر نامحدودی دارند و در اثر استفاده تحلیل نمیروند مثل زمین.
- دارایی های نقصان پذیر: بر اثر استخراج تهی می‌شوند و به موجودی مواد یا کالا تبدیل می‌شوند ازجمله جنگل‌ها، معادن و ذخایر طبیعی است که در ترازنامه در گروهی جدا به‌عنوان معادن و ذخایر طبقه‌بندی می‌شوند. بنابراین عمر طولانی، منابع آتی قابل اندازه‌گیری و استفاده در روال عادی عملیات سه ویژگی مهم دارایی‌های ثابت مشهود به حساب می‌آیند.
تفاوت دارایی‌های مشهود و نامشهود
اگر دارایی نامشهود باشد به این معنی است که به شکل عینی قابل مشاهده و لمس نیست. دارایی نامشهود نوعی از دارایی‌های غیرجاری است که در عملیات جاری واحد تجاری به کار می‌روند ازجمله مواردی نظیر حق اختراع، حق چاپ، سر قفلی و موارد این چنینی.
این دارایی‌ها به نوعی فاقد ماهیت عینی و پولی هستند و به‌منظور استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجرا به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداری می‌شود. به این دلیل که این نوع دارایی ها عینی نبود‌ه و مواردی مثل حق چاپ را شامل می‌شود. در نتیجه، اندازه‌گیری منابع اقتصادی آتی و تعیین عمر مفید این نوع دارایی ها کار دشواری است.
