حراج ناپیوسته در بورس + مکانیزم و کاربردها
حراج ناپیوسته در بورس + مکانیزم و کاربردها
حراج ناپیوسته در بورس یکی از مکانیزم‌های کلیدی در بازار بورس است که برای کشف قیمت عادلانه و شفاف سهام به کار می‌رود. این روش در شرایط خاصی مانند آغاز معاملات روزانه، بازگشایی نماد پس از توقف و سایر موقعیت‌های ویژه استفاده میشود. در این مقاله از کاریزما لرنینگ، به بررسی جامع حراج ناپیوسته، نحوه عملکرد، کاربردها، مزایا و معایب آن خواهیم پرداخت.
آشنایی با حراج معاملاتی به زمان ساده!
حراج معاملاتی یکی از اصطلاحات بورسی مهم است که تمامی معامله‌گران باید با آن آشنا باشند. فرآیندی است که طی آن سهام یا سایر اوراق بهادار برای تعیین قیمت واقعیشان از طریق عرضه و تقاضا در یک بستر شفاف و عادلانه به فروش گذاشته میشوند. به عبارت دیگر، حراج معاملاتی سازوکاری است که در آن خریداران و فروشندگان با ارائه پیشنهادهای خود، به تعیین قیمت سهام یا اوراق بهادار کمک می‌کنند. حراج معاملاتی در ایران به دو صورت پیوسته و ناپیوسته انجام میشود. در ادامه این مقاله به بررسی جامع روش ناپیوسته حراج معاملاتی می‌پردازیم.
حراج ناپیوسته در بورس چیست؟
این حراج فرآیندی است که در آن سفارشهای خرید و فروش در یک بازه زمانی مشخص جمعآوری میشوند، بدون اینکه در این مدت معامله‌ای صورت بگیرد. پس از پایان این دوره، بر اساس مکانیزم حراج، قیمتی تعیین می‌گردد که بیشترین تطابق بین عرضه و تقاضا را دارد. سپس تمامی سفارشات به‌صورت یک‌جا با یک قیمت واحد انجام میشوند. البته حراج ناپیوسته به دو روش حراج ناپیوسته بدون دامنه نوسان و حراج ناپیوسته با محدودیت نوسان انجام میشود.
نحوه عملکرد حراج ناپیوسته چگونه است؟
حراج ناپیوسته در بورس در سه مرحله اصلی انجام میشود:
- جمعآوری سفارشات: در این مرحله، معامله‌گران سفارشهای خرید و فروش خود را با قیمت‌های مورد نظر وارد سامانه معاملاتی می‌کنند. در این بازه زمانی، هیچ معامله‌ای انجام نمیشود و تنها ثبت، ویرایش یا حذف سفارشات امکان‌پذیر است.
- محاسبه قیمت تعادلی (قیمت نظری گشایش یا TOP): پس از پایان دوره جمعآوری سفارشات، سامانه معاملاتی با تحلیل سفارشهای ثبت‌شده، قیمتی را تعیین می‌کند که در آن بیشترین حجم معاملات قابل انجام است. این قیمت به عنوان قیمت تعادلی یا قیمت نظری گشایش شناخته میشود.
- انجام معاملات: پس از تعیین قیمت تعادلی، تمامی سفارشات ثبت‌شده، در قیمت تعادلی انجام میشوند.
حراج ناپیوسته در چه زمان اجرا میشود؟
حراج ناپیوسته، به عنوان یک سازوکار معاملاتی مهم در بازار بورس، در شرایط خاص و به منظور دستیابی به اهداف مشخصی اجرا میشود. این نوع حراج، در موارد زیر به کار گرفته میشود.
1. پیش‌گشایش بازار
در ابتدای هر روز معاملاتی، حراج ناپیوسته به منظور تعیین قیمت تعادلی سهام و ایجاد یک نقطه شروع منصفانه برای معاملات روزانه اجرا میشود.
2. بازگشایی نماد پس از افشای اطلاعات الف
در صورتی که یک نماد پس از افشای اطلاعات با اهمیت گروه “الف” بازگشایی شود، فرآیند حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان انجام میشود تا قیمت جدید آن به‌طور شفاف و عادلانه کشف شود.
3. بازگشایی نماد پس از افشای اطلاعات ب
اگر افشای اطلاعات منتشرشده از نوع “ب” باشد، بازگشایی نماد از طریق حراج ناپیوسته، اما با محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد تا تعادل قیمتی رعایت شود.
4. بازگشایی نماد پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه
پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه، بازگشایی نماد بسته به نوع تصمیمات اتخاذشده، در دو حالت انجام میشود:
- اگر هدف از مجمع، تصویب صورت‌های مالی و تقسیم سود باشد، بازگشایی نماد با حراج ناپیوسته و بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد.
- اگر مجمع عمومی صرفاً به بررسی و تصویب صورت‌های مالی پرداخته و تصمیمی در خصوص تقسیم سود اتخاذ نکرده باشد، بازگشایی نماد با حراج ناپیوسته و همراه با محدودیت دامنه نوسان انجام خواهد شد.
۴. بازگشایی نماد پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده
پس از مجمع عمومی فوق‌العاده، بازگشایی نماد در دو حالت زیر انجام میشود:
- اگر مجمع یا هیئت‌مدیره در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه تصمیم‌گیری کند، بازگشایی نماد با حراج ناپیوسته و بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد.
- اگر تصمیمات اتخاذشده در مجمع تأثیری بر میزان سرمایه شرکت نداشته باشد، نماد از طریق حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.
۵. بازگشایی نماد در شرایط ظن دستکاری بازار
چنانچه شائبه دستکاری بازار، چه در انتشار اطلاعات و چه در انجام معاملات وجود داشته باشد یا خرید و فروش بر اساس اطلاعات نهانی انجام شده باشد، سازمان بورس اقدام به توقف نماد خواهد کرد. در این شرایط، بازگشایی نماد از طریق حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد.
۶. بازگشایی نمادهای مشمول گره معاملاتی
نمادهایی که به دلیل کمبود نقدشوندگی دچار گره معاملاتی شده‌اند، به روش حراج ناپیوسته و با دامنه نوسانی حداکثر دو برابر میزان مجاز روزانه بازگشایی خواهند شد.
۷. نوسان ۵۰ درصد و ۳۰ درصد
اگر قیمت پایانی یک سهم در ۱۵ روز معاملاتی متوالی و در دامنه نوسان عادی، بیش از ۵۰ درصد افزایش یا بیش از ۳۰ درصد کاهش داشته باشد، نماد حداکثر به مدت دو روز متوقف شده و پس از آن، با حراج ناپیوسته و محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.
| دلایل برگزاری حراج ناپیوسته | |
| حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان | حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان |
| افشای اطلاعات الف | افشای اطلاعات ب |
| مجمع عمومی ( تنها به هدف تصویب صورت‌های مالی و تقسیم سود) | مجمع عمومی |
| مجمع فوق العاده ( تنها به هدف افزایش سرمایه یا کاهش آن) | مجمع فوق العاده (سایر موارد) |
| ظن دستکاری بازار | |
| گره معاملاتی (حداکثر دو برابر دامنه نوسان مجاز) | |
| قانون نوسان 50 و 30 درصد | |
چطور می توان از حراج ناپیوسته در بورس مطلع شد؟
اطلاعیه‌های مربوط به حراج ناپیوسته در بورس، توسط ناظر بازار اعلام میشود. برای اطلاع دقیق از زمان برگزاری این حراج، می‌توانید به دو روش اقدام کنید:
- بررسی پیام ناظر در سامانه کارگزاری: با مراجعه به سامانه معاملاتی کارگزاری خود، در بخش «پیام ناظر»، اطلاعیه‌های مربوط به زمان دقیق حراج‌ها را مشاهده کنید.
- مراجعه به تابلوی معاملاتی سهم در سایت TSETMC: در سایت TSETMC و در صفحه مربوط به هر سهم، بخش «پیام ناظر» را بررسی کنید. در این بخش، اطلاعیه‌های مربوط به شروع حراج ناپیوسته برای آن سهم قابل مشاهده است.
مثال از نحوه بررسی اطلاعیه حراج ناپیوسته
فرض کنید می‌خواهیم حراج ناپیوسته را برای نماد نوری بررسی کنیم. برای این کار پس از مراجعه به سایت TSETMC روی آیکون ذره‌بین کلیک می‌کنیم و نام نماد مدنظر را در کادر جدید می‌نویسیم. سپس نماد مدنظر را انتخاب می‌کنیم. سپس در صفحه مربوط به این نماد، وارد بخش «پیام ناظر» می‌شویم.
همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، این نماد در تاریخ 28 مهر 1403 به علت افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف متوقف گردید. سپس در تاریخ 29 مهرماه، با استفاده از مکانیزم حراج و بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی شد، اما به علت عدم کشف قیمت در این روز، بازگشایی نماد به جلسه معاملاتی بعد منتقل شد. بنابراین در تاریخ 30 مهرماه، فرآیند کشف قیمت با استفاده از حراج ناپیوسته برای نماد نوری مجددا از سر گرفته خواهد شد.
مزایای حراج ناپیوسته در بورس
حراج ناپیوسته، به عنوان یکی از روشهای معاملاتی در بورس، مزایا و معایب خاص خود را دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- کشف قیمت منصفانه: حراج ناپیوسته به دلیل تجمیع سفارش‌ها در یک بازه زمانی مشخص و تعیین قیمت واحد بر اساس عرضه و تقاضای کل، به کشف قیمت منصفانه‌تر و واقعی‌تر برای سهام کمک می‌کند.
- شفافیت بالا: این نوع حراج با ایجاد فرصت برابر برای همه شرکت‌کنندگان جهت ثبت سفارش، به افزایش شفافیت در معاملات و جلوگیری از دستکاری قیمت کمک می‌کند.
- کاهش نوسانات: حراج ناپیوسته در بورس می‌تواند به کاهش نوسانات شدید قیمت سهام در ابتدای معاملات یا پس از انتشار اطلاعات مهم کمک کند، زیرا قیمت بر اساس تعادل عرضه و تقاضا تعیین میشود.
معایب حراج ناپیوسته در بورس
حراج ناپیوسته، علی‌رغم مزایایی که در کشف قیمت منصفانه و جلوگیری از نوسانات شدید دارد، معایبی نیز به همراه دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره میشود:
- کاهش سرعت معاملات: در حراج ناپیوسته، معاملات به صورت دسته‌ای و در زمان‌های مشخص انجام میشوند که این امر می‌تواند سرعت انجام معاملات را در مقایسه با حراج پیوسته کاهش دهد.
- عدم امکان معامله در لحظه: در طول دوره جمعآوری سفارش‌ها، امکان خرید و فروش فوری وجود ندارد و معامله‌گران باید تا پایان دوره و تعیین قیمت واحد صبر کنند.
آیا امکان ابطال سفارشات در حراج ناپیوسته وجود دارد؟
هدف اصلی حراج ناپیوسته در بورس، کشف قیمتی منصفانه و متعادل است. اما اگر شخص حقیقی یا حقوقی با ثبت سفارشهای صوری در سمت خرید یا فروش، قصد ایجاد هیجان کاذب و دستکاری قیمت را داشته باشد و ناظر بازار در هنگام بازگشایی نماد به تخلف یا دستکاری در قیمت مشکوک شود، این اختیار را دارد که تمامی سفارشهای ثبت‌شده در حراج ناپیوسته را باطل کرده و نماد را متوقف کند.
در چنین شرایطی، بازگشایی نماد به جلسه معاملاتی بعدی موکول میشود و فرآیند کشف قیمت مجدداً از طریق حراج ناپیوسته انجام خواهد شد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله به معنی حراج ناپیوسته در بورس پرداختیم. این سازوکار برای کشف قیمت عادلانه و شفاف سهام به کار می‌رود. در این روش، سفارشهای خرید و فروش در یک بازه زمانی مشخص جمعآوری میشوند و پس از تعیین قیمت تعادلی، معاملات با یک قیمت واحد انجام میشوند. این مکانیزم در شرایط خاصی مانند آغاز معاملات روزانه، بازگشایی نماد پس از توقف، افشای اطلاعات بااهمیت، گره معاملاتی و نوسانات شدید قیمتی اجرا میشود.
از مهم‌ترین مزایای حراج ناپیوسته در بورس میتوان به کشف قیمت منصفانه، افزایش شفافیت بازار و کاهش نوسانات شدید اشاره کرد. همچنین، این فرآیند به جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها کمک کرده و برای بازگشایی نمادهای متوقف کارایی بالایی دارد. معامله‌گران می‌توانند از طریق پیامهای ناظر در سامانه‌های کارگزاری یا سایت TSETMC از زمان برگزاری حراج ناپیوسته مطلع شوند.
سوالات متداول
حراج ناپیوسته یکی از روشهای تعیین قیمت و انجام معاملات در بورس است که در آن سفارشهای خرید و فروش در یک بازه زمانی مشخص جمعآوری میشوند، اما معاملات بلافاصله انجام نمیشود. در پایان این بازه زمانی، تمام سفارشات موجود بررسی شده و معامله در یک قیمت واحد که بیشترین تطابق بین عرضه و تقاضا را دارد، انجام میشود.
نمادهایی که به دلیل انتشار اطلاعات مهم (افشای اطلاعات گروه الف) یا برگزاری مجامع تأثیرگذار متوقف شده‌اند، معمولاً بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی میشوند. این کار باعث میشود که قیمت جدید سهم، بر اساس عرضه و تقاضای واقعی و بدون محدودیت‌های روزانه تعیین شود و از قیمت‌گذاری ناعادلانه جلوگیری شود.
برای اطلاع از زمان اجرای حراج ناپیوسته، میتوان پیامهای ناظر بازار را در سامانه معاملاتی کارگزاری خود بررسی کرد. همچنین، سایت TSETMC بخش «پیام ناظر» را برای هر نماد نمایش میدهد که در آن اطلاعات مربوط به توقف و بازگشایی نمادها با روش حراج ناپیوسته درج میشود.
