شاخص هم وزن یا شاخص کل؛ کدام برای تحلیل بهتر است؟

شاخص هم وزن (Equal-Weighted Index) در بورس اوراق بهادار تهران، شاخصی است که به جای وزن‌دهی سهام بر اساس ارزش بازار، به طور یکسان وزن‌دهی می‌کند. در این مقاله از کاریزما لرنینگ به تحلیل شاخص هم وزن و تعریف شاخص کل هم وزن می‌پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

شاخص هم وزن چیست؟

همانطور که در مقاله ” شاخص بورس چیست” گفتیم، شاخص هم‌وزن یکی از هفت شاخص اصلی بورس است. این شاخص بیانگر تغییرات قیمت سهام به همراه سود نقدی شرکت‌ها بدون در نظر ابعاد شرکت‌ها به صورت میانگین است. به عبارت دیگر، برخلاف شاخص کل بورس که در آن شرکت‌های بزرگتر وزن بیشتری دارند، در شاخص هم‌‌وزن تمامی شرکت‌ها وزن یکسانی دارند. در ادامه بیشتر با این شاخص که یکی از اصطلاحات بورسی است، آشنا می‌شویم.

شاخص کل هم وزن چیست؟

همانطور که در شرح شاخص کل بورس اشاره‌ شد، سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و با ارزش‌ بازار بالاتر، اثر بیشتری بر مقدار شاخص کل دارند که این به نوبه خود ضعف این شاخص را نشان می‌دهد؛ اما در کنار شاخص کل، شاخص دیگری به نام شاخص هم‌وزن وجود دارد که اندازه شرکت‌ها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکت‌ها یکسان در نظرگرفته می‌شود.

به عنوان مثال در گروه فلزات اساسی، شرکت فولاد مبارکه اصفهان (فولاد)، شرکتی با اندازه بزرگ و ارزش بازار بالاست و از طرفی در همین گروه، نماد فولای (صنایه فولاد آلیاژی یزد) شرکتی بسیار کوچک‌تر با ارزش بازار پایین‌تر است. اگر شاخص کل بر مبنای هم‌وزن محاسبه شود، معاملات این دو سهم در بازار تاثیر یکسانی روی شاخص هم‌وزن دارد.

تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن

فرق شاخص کل با شاخص هم وزن، در وزن شرکت‌های محاسبه شده در شاخص است که شاخص کل تمایز میان سهام‌های بزرگ و کوچک قائل می‌شود. در مقابل شاخص هم‌وزن، وزن یکسانی برای همه شرکت‌ها در نظر می‌گیرد. از دید فعالان بازار سرمایه، شاخص کل هم وزن دید شفاف‌تری نسبت به روند بازار می‌دهد و امتیاز بیشتر سهم‌های شاخص ساز در محاسبات شاخص کل را از آنان می‌گیرد. وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت‌های بازار کاهش‌یافته است و زمانی که شاخص هم‌وزن مثبت باشد یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت‌های بازار رشد کرده است.

در واقع، شاخص‌ کل معیاری برای رشد بازار نیست. گاهی شاهد آن هستیم که خیلی از سهم‌ها افت‌ زیادی داشتند ولی شاخص کل صعودی بوده؛ یعنی سرمایه سهامداران از بین‌رفته ولی شاخص به سقف می‌رسد، ولی شاخص هم‌وزن، وزن برابری سهام را نشان می‌دهد؛ وقتی کلیت بازار منفی است شاخص هم وزن منفی و چنان چه کلیت بازار مثبت است شاخص هم‌وزن نیز مثبت خواهد شد ولی شاخص کل نمی‌تواند نماینده عمومی قیمت‌ها باشد.

واضح است که هر شاخصی، به تناسب ماهیتش، مزایا و معایب خاص خود را دارد. شاخص کل دیدی کلی از شرایط بازار به دست می‌دهد که در آن نقش شرکت‌های بزرگ، پررنگ‌تر است. درواقع اگر برای سهامداری رشد سهم‌های بزرگ مهم باشد، شاخص کل می‌تواند به اون نشان دهد که شرایط به چه صورت است؛ اما اگر می‌خواهیم جزئیات بیشتری بدست آوریم و بدانیم در مجموع بازار رو به رشد یا افول است، بهتر است، شاخص کل هم وزن را در نظر بگیریم.

نحوه محاسبه شاخص هم وزن

برای محاسبه شاخص کل هم وزن ابتدا قیمت روز سهام تمام شرکت‌های بورسی را بر قیمت پایه آن‌ها تقسیم سپس در ضریب تعدیل مخصوص آن سهم ضرب می‌کنیم. در نهایت عدد به دست‌آمده را بر تعداد شرکت‌های بورسی تقسیم می‌کنیم سپس عدد نهایی در عدد پایه شاخص ضرب می‌شود.

شاخص قیمت هم وزن بیانگر میانگین قیمت سهام در بازار است. هر سهم، صرف‌ نظر از ارزش بازاری و ابعاد شرکت، در محاسبه شاخص به یک اندازه تأثیرگذار است. این فاکتور باعث می‌شود شاخص کل هم وزن بتواند وضعیت متوسط و میانگین بازار را بهتر نشان دهد.

ارزش جاری برای هر شرکت برابر با حاصل‌ضرب تعداد سهام آن در قیمت هر سهم شرکت موردنظر است. از مجموع ارزش جاری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، ارزش جاری بازار به دست می‌آید. این شاخص فقط تغییرات قیمت سهام در سطح بازار را نشان می‌دهد و فاقد معیاری دیگر نظیر سود نقدی است. این شاخص تمام شرکت‌ها را در نظر می‌گیرد و اگر سهامی متوقف باشد، قیمت آخرین معامله منظور می‌شود. اگر شما سهام تمامی شرکت‌های بازار را متناسب با وزن سرمایه‌ای هر شرکت در پرتفوی خود داشته باشید، تغییر شاخص کل دقیقاً میزان سود و ضرر شما را نشان می‌دهد.

برای مثال اگر شاخص کل نسبت به اول سال از 50000  واحد به 75000 واحد رسیده‌باشد میانگین بازدهی سود و قیمت سهام‌ها رشد 50 درصد داشته است به این معناست که ممکن است شرکتی 200 درصد سود داشته و شرکتی هم 70 درصد ضرر داشته این شاخص میانگین قیمت و سود تمام شرکت‌های بورسی را نشان می‌دهد. مهم‌ترین نکته در شاخص کل، وزن شرکت‌ها می‌باشد. همان‌طور که در فرمول شاخص دیدیم ارزش جاری سهام که شامل تعداد سهام و قیمت آن است در شاخص کل دخیل است. بنابراین هرچه شرکت ارزش بازاری بیشتری داشته باشد، تغییرات قیمت آن بر شاخص کل بیشتر است.

ویژگی شـاخص هم‌وزن

ویژگی شـاخص هم‌وزن به شرح زیر است:

• نمودار شاخص هم‌وزن بر اساس بازدهی سهام مربوط به شاخص هم‌وزن است، نه تعداد شرکت‌های بزرگ و با ارزش بالا
• وزن برابر و یکسان تمامی شرکت‌ها
• نوسان بیشتر نمودار نسبت شاخص کل به شاخص هم وزن

انواع شاخص‌های هم وزن

شاخص‌های هم وزن در بازار مالی ایران در دو بخش بورس و فرابورس دسته‌بندی می‌شوند.

انواع شـاخص هم‌وزن به شرح زیر است:

• شاخص کل هم‌وزن در بورس: در این شاخص علاوه‌بر قیمت سهام شرکت‌ها، میزان سود نقدی شرکت‌ها نیز در نظرگرفته می‌شود.
• شاخص قیمت هم‌وزن در بورس: تنها قیمت سهام شرکت‌ها لحاظ می‌شود.
• تعریف شاخص کل هم‌وزن در فرابورس: تغییرات قیمت سهام و سود شرکت‌های موجود در فرابورس، به صورت میانگین و بدون درنظر گرفتن وزن شرکت‌ها نشان می‌دهد.
• شاخص قیمت هم‌وزن فرابورس: تنها میزان تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در فرابورس را به صورت میانگین و بدون درنظر گرفتن وزن شرکت‌ها نشان می‌دهد.

شاخص هم وزن شامل چه سهم هایی است؟

در بورس اوراق بهادار نماد و سهام مربوط به شاخص هم‌وزن به شرح زیر است:

• شاخص هم‌وزن کل بازار
• نمودار شاخص هم‌وزن صنعت
• شاخص کل هم‌وزن شرکت‌های بزرگ
• شاخص کل هم‌وزن شرکت‌های کوچک و متوسط

تفکیک سهام‌های شاخص هم‌وزن به منظور بررسی عملکرد و نوسانات قسمت‌های مختلف بازار سرمایه است؛ همچنین، سازمان بورس اوراق بهادار تهران معمولا نمادها و سهام جدیدی را برای شاخص‌های کل هم‌وزن در نظر می‌گیردتا پوشش بهتری از بازار را فراهم کند. این نمادها به طور مداوم توسط سازمان بورس بررسی و به‌روزرسانی می‌شوند. به طور کلی تمامی شرکت‌های موجود در شاخص هم‌وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بازارهای اول و دوم بورس اوراق بهادار هستند.

نمودار شاخص هم وزن را از کجا ببینیم؟

تحلیل نمودار شاخص هم‌وزن در کنار تجزیه و تحلیل شاخص کل بورس، می‌تواند تا حد زیادی روند قیمت در بازار سهام ایران را در آینده مشخص کند. برای دسترسی به  تحلیل شاخص هم وزن می‌توان از روش‌‌های زیر استفاده کرد:

• سایت بورس ایران
• شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC)

راحت‌ترین و سریعترین روش برای مشاهده و تحلیل شاخص کل و شاخص هم‌وزن، مراجعه به سایت TSETMC است. به همین علت آموزش سایت TSETMC بسیار اهمیت داردو در قسمت ابتدایی این صفحه می‌توان به صورت لحظه‌ای شاخص نمادهای پرتراکنش را مشاهده کرد. همچنین علاوه‌بر ملاحظه شاخص لحظه‌ای می‌توان میزان تغییر شاخص موردنظر و این که چند درصد از مقدار کل آن شاخص بوده را، مشاهده کرد.

تحلیل شاخص کل هم وزن

به صورت کلی شاخص هم‌وزن زمانی که در روند صعودی و رو به رشد باشد، بیانگر افزایش میانگین قیمت سهام شرکت‌های موجود در سبد این شاخص و وضعیت مطلوب بازار است، که نشان‌دهنده حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران می‌باشد. در این شرایط، عملکرد سهام‌ موجود در این شاخص به طور کلی مثبت و صعودی است. در مقابل، روند نزولی و رو به پایین شاخص هم‌وزن به کاهش میانگین قیمت سهام و افت اعتماد سرمایه‌گذاران اشاره دارد که امکان دارد به علت شرایط نامطلوب اقتصادی یا اخبار منفی باشد و عملکرد ضعیف سهام موجود در سبد را نمایش دهد.

زمانی که شاخص کل بورس نزولی است اما شاخص هم‌وزن صعودی است، به معنای رشد سهام شرکت‌های کوچک نسبت به سهام شرکت‌های بزرگ با ارزش می‌باشد. برعکس، زمانی که شاخص کل صعودی و شاخص هم‌وزن منفی باشد، عمدتاً سهم‌های بزرگ رشد می‌کنند و شرکت‌های کوچک روند نزولی دارند. شناخت تفاوت‌ها و تحلیل شاخص هم‌وزن در کنار شاخص کل می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا انتخاب‌های بهتری داشته باشند.

به شاخص کل بیشتر توجه کنیم یا شاخص هم وزن؟

پاسخ به این سوال به عوامل متعددی مانند سبد سهام و استراتژی سرمایه‌گذاری معامله‌گر بستگی دارد. اگر سرمایه‌گذار تشخیص دهد که در مقطعی از بازار، شرکت‌های با ابعاد بزرگ و باارزش بیشتر مورد توجه خریداران و سرمایه‌های عمده قرار می‌گیرند، سبدی از سهام بزرگ و متوسط تشکیل داده و بهتر است روند شاخص کل را دنبال کند. از سوی دیگر، اگر معامله‌گر متوجه شود که جریان پول در بازار چندان قوی نیست و عمدتاً در سهام‌ کوچک فعالیت دارد، به‌گونه‌ای که توان حرکت دادن سهام‌های بزرگ را ندارد، سبد خود را از سهام کوچک تشکیل داده و بهتر است به روند شاخص هم‌وزن توجه کند.

سخن پایانی

در نهایت، درک و تحلیل شاخص هم‌وزن می‌تواند به سرمایه‌گذاران این امکان را بدهد تا آگاهی بیشتری از وضعیت کلی بازار سرمایه به ‌دست آورند. همانطور که در تعریف شاخص هم وزن گفتیم؛ شاخص هم‌وزن بیانگر عملکرد سهام شرکت‌ها بدون درنظر گرفتن وزن و ابعاد شرکت‌ها است و بررسی روند آن در کنار شاخص کل، دیدگاه جامع‌تری به سرمایه‌گذاران می‌دهد. استفاده از این ابزارها همراه با تحلیل تکنیکال و بنیادی می‌تواند به انتخاب‌های آگاهانه‌تر و تصمیمات سرمایه‌گذاری موفق‌تر منجر شود. به همین علت، آگاهی از تجزیه و تحلیل شاخص هم‌وزن برای هر سرمایه‌گذار حرفه‌ای حائز اهمیت است.

 

سوالات متداول