اوراق سلف چیست؟ +‌ انواع اوراق سلف و نحوه انتشار آنها

اوراق سلف راهکاری برای تامین سرمایه شرکت‌ها و واحدهای تولیدی است و امکاننی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند که ضمن مشارکت در امر تولید و تاثر مثبت در چرخه اقتصاد کشور، سودی مناسب کسب کنند.

در این مقاله از کاریزما لرنینگ به بررسی نکات اوراق سلف، انواع آن، مزایا و معایب آن و… می‌پردازیم. برای کسب اطلاع از این موضوع، در ادمه این مقاله همراه ما باشید.

تعریف اوراق سلف

همان‌طور که در مقاله «اوراق بهادار چیست» مطرح شد، اوراق سلف نوعی ابزار مالی اسلامی و زیر مجموعه اوراق صکوک هستند که بر اساس عقد سلـف عمل می‌کنند. در این نوع قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود که در تاریخ معینی در آینده، کالای پایه را به قیمتی مشخص به خریدار تحویل دهد. خریدار نیز در ازای آن، مبلغ قرارداد را به طور نقد به فروشنده می‌پردازد. به عبارت ساده‌تر، اوراق سلف مانند پیش‌فروش کالایی هستند که در آینده با قیمتی از پیش تعیین‌شده تحویل داده می‌شود. این اوراق نقش موثری در رونق اقتصاد کشور خواهند داشت.

انواع اوراق سلف

در حال حاضر، دو نوع اصلی اوراق سلف در بازار ایران وجود دارد:

۱. اوراق سلف عادی

این نوع اوراق سلف در خارج از بورس معامله شد‌ه و به‌صورت توافقی بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شوند. در این اوراق، فقط یک کالای پایه وجود دارد و تنوع کالایی در آن مشاهده نمی‌شود. به دلیل عدم وجود بازار ثانویه، امکان معاملات ثانویه برای این اور‌‌‌‌اق وجود ندارد و به همین دلیل اوراق سلـف عادی نقدشوندگی پایینی دارند. درواقع می‌توان گفت که مهم‌ترین ریسک اوراق سلـف عادی، نقدشوندگی پایی به دلیل نبود بازار ثانویه است.

۲. اوراق سلف موازی استاندارد

قرارداد سلف موازی استاندارد، یکی از انواع اوراق بهادار و نسل ارتقا یافته قرارداد سلـف عادی به شمار می‌رود و با رفع محدودیت‌های نسخه سنتی، تجربه معاملات را به سطحی نوین ارتقا می‌دهد. یکی از چالش‌های اصلی سلـف عادی، فقدان بازار ثانویه بود. این موضوع، دست خریدار را در انتقال اوراق به شخص ثالث پیش از موعد سررسید کوتاه می‌کرد. اما سلـف موازی استاندارد با ایجاد بازاری پویا، این مانع را از میان برداشته است.

در سلف موازی استاندارد، خریدار می‌تواند اور‌‌‌‌‌‌‌‌اق را به فرد دیگری واگذار کند. این قابلیت، انعطاف‌پذیری چشمگیری به معاملات می‌بخشد و امکان مدیریت ریسک و فرصت‌های جدید را فراهم می‌کند. در واقع، سلف موازی استاندارد گامی فراتر از سلـف عادی است که با مزایای ذیل، تجربه معاملات را ارتقا می‌دهد:

• وجود بازار ثانویه: امکان خرید و فروش اور‌‌‌‌اق در بازاری پویا و نقدینگی بالا
• قابلیت انتقال او‌‌‌‌راق: واگذاری اورا‌‌‌‌ق به شخص ثالث پیش از موعد سررسید
• مدیریت ریسک: تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری و پوشش ریسک نوسانات قیمت
• فرصت‌های جدید: بهره‌مندی از نوسانات بازار و کسب سود بیشتر

مزایای اوراق سلف موازی استاندارد نسبت به اوراق سلـف عادی شامل تنوع کالایی بیشتر، نقدشوندگی بالاتر، امکان انجام معاملات ثانویه و ضمانت و نظارت سازمان بورس اور‌‌‌‌اق بهادار است.

مزایای اوراق سلف موازی

اوراق سلف به خریدار و فروشنده این امکان را می‌دهند تا در قالب پیش‌خرید، کالای موردنظر خود را با قیمت مشخصی در زمان آینده معامله کنند. این اور‌‌‌ا‌‌‌‌ق از مزایای متعددی برای هر دو طرف معامله برخوردارند.

مزایای اوراق سلف برای خریداران

برخی از مزایای اوراق سلـف برای خریداران به شرح زیر است:

• کسب سود از افزایش قیمت کالا

خریدار اوراق سلف، انتظار افزایش قیمت کالای موردنظر در آینده را خواهد داشت؛ بنابراین خریدار می‌تواند با خرید اوراق سلـف، کالای موردنظر خود را با قیمتی پایین‌تر از قیمت آینده آن خریداری کند و از افزایش قیمت سود ببرد.

• پوشش ریسک نوسانات قیمت

اوراق سلف می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای پوشش ریسک نوسانات قیمت کالا استفاده شوند. خریدار با خرید اوراق سلـف، می‌تواند از خود در برابر افزایش قیمت کالا در آینده محافظت کند.

• تضمین معامله

معاملات اوراق سلف از طریق سازمان‌های نظارتی بازار بورس کالا بررسی می‌شوند. این موضوع امنیت معاملات را برای خریداران افزایش می‌دهد و احتمال بروز مشکل را به حداقل می‌رساند.

• معافیت مالیاتی

اوراق سلـف موازی استاندارد معاف از مالیات بر درآمد هستند.

• نقدشوندگی بالا

اوراق سلف موازی در بازار ثانویه قابل‌ معامله هستند و خریداران می‌توانند در هر زمان، او‌‌ر‌‌‌اق خود را به افراد دیگر در قیمت‌های مختلف واگذار کنند.

• معاملات شفاف و بدون ریسک اعتباری ناشر

معاملات اوراق سلف از طریق سیستم معاملاتی بورس کالا انجام می‌شود و تحت نظارت سازمان بورس و او‌‌‌‌راق بهادار است. این موضوع شفافیت معاملات را افزایش می‌دهد و ریسک اعتباری ناشر را کاهش می‌دهد و خریداران می‌توانند با اطمینان خاطر از امنیت و سلامت معاملات، اقدام به خرید اوراق سلـف کنند.

مزایای اوراق سلف برای فروشندگان

این اور‌‌‌ا‌‌‌ق مزایایی نیز برای فروشنده دارند. مهم‌ترین مزایای اوراق سلـف برای فروشندگان شامل موارد زیر می‌شود:

• تأمین مالی تولید

فروشنده اوراق سلـف، با فروش این اور‌‌‌‌اق، می‌تواند سرمایه موردنیاز خود را برای تولید کالاها و محصولات خود به دست آورد. این موضوع باعث تسریع در تولیدات شرکت یا کارخانه خواهد شد.

• کاهش ریسک نوسانات قیمت

با فروش اوراق سلـف، فروشنده می‌تواند کالای خود را با قیمتی از پیش تعیین‌شده به خریدار بفروشد و از ضرر و زیان ناشی از افت قیمت در امان بماند.

• تضمین معامله

انجام معاملات اوراق سلـف از طریق سازمان‌های نظارتی بازار بورس کلاً تضمین می‌شود. این امر امنیت معاملات را برای فروشندگان افزایش می‌دهد و احتمال بروز مشکل را به حداقل می‌رساند.

دارایی پایه اوراق سلف موازی استاندارد چیست؟

قراردادهای سلـف، بر مبنای مقدار مشخصی از یک دارایی معامله می‌شوند که به این دارایی، دارایی پایه قرارداد گفتـه می‌شود. همان‌طور که گفتـه شد، در بر طبق قرارداد سلف، فروشندگان باید در زمان مقرر، دارایی پایه را به خریدار تحویل دهند. دو دسته کلی از کالاها را می‌توان با استفاده از اوراق سلـف معامله کرد:

۱. کالاهای فیزیکی

منظور از این کالاها، کالاهایی مانند نفت، شمش فولاد، سنگ‌آهن، ورقه گرم فولاد و… است که امکان انتقال فیزیکی آن‌ها میسر باشد.

۲. کالاهای بدون قیمت‌گذاری دولتی

این دسته شامل کالاهایی است که قیمت آن‌ها به‌صورت مستقیم توسط دولت تعیین نمی‌شود. این نوع کالاها معمولاً در بازارهای آزاد معامله شد‌ه و قیمت آن‌ها بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی، فلزات گران‌بها و… در این دسته قرار می‌گیرند. برخی از مطرح‌ترین او‌‌‌راق سلـف موازی، شامل اوراق سلف سکه و اوراق سلـف مسکن است.

اوراق سلف سکه چیست؟

اوراق سلف موازی استاندارد سکه یکی از انواع اور‌‌‌‌‌اق سلـف موازی است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا به طور غیرمستقیم در بازار طلا سرمایه‌گذاری کنند. این اور‌‌‌‌اق، نوعی اوراق بهادار هستند که بر پایه سکه تمام بهارآزادی طرح امام منتشر می‌شوند و در بورس کالا معامله می‌شوند.

اوراق سلف مسکن چیست؟

اوراق سلـف موازی استاندارد مسکن نوعی اورا‌‌‌ق بهادار هستند که بر پایه واحدهای مسکونی منتشر و در بورس کالا معامله می‌شوند. در این نوع معامله، انبوه‌ساز متعهد می‌شود که در تاریخ سررسید، واحد مسکونی را به خریدار تحویل دهد. پذیره‌نویسی اوراق سلـف موازی استاندارد مسکن به‌زودی در بازار سرمایه و بورس کالا انجام خواهد شد.

نحوه خرید اوراق سلف

عرضه و معامله اوراق سلف موازی نیاز به داشتن کد بورسی دارد و در دو بازار اولیه و ثانویه انجام می‌شود:

• بازار اولیه

ناشر اوراق سلـف موازی، این او‌‌‌‌راق را در مرحله اولیه به خریداران در بازار اولیه عرضه می‌کند. در این مرحله، قیمت او‌‌‌‌راق توسط ناشر تعیین می‌شود.

• بازار ثانویه

پس از عرضه اولیه، بازار ثانویه برای اوراق سلـف موازی تشکیل می‌شود. در این بازار، خریداران می‌توانند اور‌‌‌‌اق خریداری شده خود را به افراد دیگر در قیمت‌های مختلف واگذار کنند. وجود بازار ثانویه، منجر به افزایش نقدشوندگی اوراق سلـف موازی می‌شود؛ بنابراین، خریداران می‌توانند در صورت افزایش قیمت کالای پایه، اور‌‌‌‌اق خود را با سود به فروش برساند و از ضرر احتمالی ناشی از نوسانات قیمت در امان بمانند. توجه داشته باشید که در بازار ثانویه، هیچ محدودیتی در تعداد دفعات خریدوفروش اوراق سلـف موازی تا تاریخ سررسید وجود ندارد.

انتشار اوراق سلف در بورس چگونه است؟

اطلاع‌رسانی مربوط به عرضه اولیه دارایی پایه این اور‌‌‌‌اق، چند روز قبل از شروع عرضه، از طریق بورس کالای ایران انجام خواهد شد. امکان مشاهده لیست کامل اوراق سلف استاندارد منتشر شده و مشخصات اور‌‌‌‌اق سلـف استاندارد، شرایط معامله، تاریخ سررسید و قیمت پایه آن‌ها در بورس کالای ایران، از طریق وب‌سایت بورس کالا مهیا است.

مراحل انتشار اوراق سلف توسط شرکت‌ها

شرکت‌ها یا نهادهای مختلف به‌منظور تأمین مالی اقدام به انتشار اوراق سلـف می‌کنند. مراحل انتشار اوراق سلـف برای تأمین مالی به شرح زیر است:

۱. انتخاب مشاور

اولین قدم در انتشار اوراق سلف، انتخاب یک مشاور باتجربه در این زمینه است. مشاور به شرکت، نهاد یا واحد تولیدی در انتخاب بهترین روش انتشار اوراق سلـف، تهیه و تنظیم قراردادهای لازم و اخذ مجوزهای موردنیاز کمک می‌کند. انتخاب یک بازارگردان مناسب نیز از وظایف مشاور است. بازارگردان وظیفه تأمین نقدینگی در بازار ثانویه و جلوگیری از نوسانات شدید قیمت او‌‌‌‌راق را بر عهده دارد.

۲. طی مراحل قانونی در بورس کالا

پس از انتخاب مشاور و تنظیم قرارداد، مشاور شرکت مربوطه باید برای طی مراحل قانونی به بورس کالا مراجعه کند. در بورس کالا، مدارک موردنیاز برای انتشار اوراق سلـف بررسی و تأیید می‌شود.

۳. ارائه تضمین و سپرده‌گذاری

مشاور تعیین شده، باید برای تضمین تعهدات شرکت در قبال خریداران اوراق سلـف، تضمینی مورد قبول شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه ارائه دهد.

۴. انتشار اوراق سلف

پس از طی مراحل قانونی و ارائه تضمین، شرکت، نهاد یا تولیدکننده می‌تواند اوراق سلف بورس کالا را منتشر کند. در زمان انتشار، مشخصات اوراق سلـف مانند مشخصات کالای پایه، تاریخ سررسید، قیمت پایه، حجم اور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اق، شرایط معامله و… به اطلاع عموم می‌رسد. تاریخ سررسید، زمانی است که شرکت، نهاد یا تولیدکننده باید کالای پایه را به خریداران تحویل دهد.

جمع‌بندی مطالب

اوراق سلف نوعی اور‌‌‌‌اق بهادار هستند که در این نوع معامله، خریدار متعهد به پرداخت قیمت کالا در زمان حال و فروشنده متعهد به تحویل کالا در تاریخ مشخصی در آینده می‌شود. قراردادهای سلف، بر مبنای مقدار مشخصی از یک دارایی معامله می‌شوند که به این دارایی، دارایی پایه قرارداد گفته می‌شود. این دارایی می‌تواند کالاهای فیزیکی و کالاهای بدون قیمت‌گذاری دولتی باشد.

اوراق سلـف به دو دسته اوراق سلـف عادی و اوراق سلـف موازی استاندارد تقسیم می‌شوند. اوراق سلـف عادی در بازار ثانویه قابل‌معامله نیستند و نقدشوندگی پایینی دارند. اما اوراق سلـف موازی استاندارد در بورس کالا معامله می‌شوند و نقدشوندگی بالایی دارند. مزایای اوراق سلف شامل پوشش ریسک نوسانات قیمت، تأمین مالی، معافیت مالیاتی و… است.

سوالات متداول