عرضه اولیه در بورس چیست؟ + خرید جدیدترین عرضه اولیه «کربن»

عرضه اولیه یکی از پرکاربردترین واژگانی است که در بازار سرمایه استفاده می‌شود. خرید عرضه اولیه سهام شرکت‌ها از جذاب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری است که عمدتا از سوی سهامداران به خصوص افراد تازه‌وارد مورد استقبال زیادی قرار می‌گیرد. دلیل این استقبال سهامداران، بازدهی جذاب و سودآور بودن خرید عرضه‌ اولیه است که سرمایه‌گذاران را جذب می‌کند. در این مقاله از کاریزما لرنینگ به توضیح مطالب کلی پیرامون عرضه اولیه در بورس و چگونگی خرید آن خواهیم پرداخت.

عرضه اولیه چیست؟

عرضه اولیه که ترجمه عبارت Initial Public Offering (IPO) است، به عرضه سهام یک شرکت برای اولین بار در بورس یا فرابورس گفتـه می‌شود. با عرضه‌ اولیه سهام یک شرکت در بازار سرمایه، آن شرکت از حالت سهامی خاص خارج و به یک شرکت سهامی عام تبدیل می‌شود. پس از آن همه می‌توانند سهام آن شرکت را از طریق بورس معامله کنند. به اصطلاح سهام آن شرکت در بازار ثانویه معامله می‌شود.

خرید عرضه اولیه

یک شرکت برای عرضه اولیه سهام خود در بازار سرمایه می‌بایست مجوزهای لازم را از سازمان بورس و اوراق‌بهادار و یا فرابورس ایران دریافت کند. پس از طی مراحل مشخص و ارائه مدارک از جمله گزارشات و صورت‌های مالی شرکت، اقدام به عرضه سهام خود در قیمت و تعداد مشخص می‌کند. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که عرضه اولیه سهام با پذیره‌نویسی متفاوت است و احتمالا با پذیره‌نویسی نیز آشنایی نسبی دارید.

آیا عرضه اولیه در راه است؟

براساس اطلاعیه شرکت فرابورس ایران، در روز چهارشنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۳، تعداد ۱۲۰ میلیون سهم، معادل ۱۲ درصد از سهام شرکت کانی کربن با نماد «کربن» به بازار عرضه خواهد شد.

این عرضه اولیه به شیوه ترکیبی و در دو مرحله انجام می‌شود:

• مرحله اول: ۴۰ میلیون سهم به سرمایه‌گذاران واجد شرایط (مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری) اختصاص داده می‌شود و قیمت سهام در این مرحله کشف خواهد شد.
• مرحله دوم: ۸۰ میلیون سهم دیگر با قیمتی که در مرحله اول مشخص شده است، برای عموم سرمایه‌گذاران ارائه خواهد شد.

ناظر بازار در روز عرضه، قیمت نهایی و زمان ثبت سفارش برای عموم سرمایه‌گذاران را اعلام خواهد کرد.

حداکثر نقدینگی برای خرید عرضه اولیه کربن چقدر است؟

باتوجه به اینکه عرضه اولیه کربن به‌صورت ترکیبی و در دو مرحله عرضه خواهد شد، در مرحله اول بخشی از سهام شرکت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری عرضه می‌شود. در این مرحله، قیمت سهم کشف می‌شود و این قیمت در مرحله دوم، مبنای عرضه به سرمایه‌گذاران حقیقی و سایر سهامداران حقوقی قرار می‌گیرد. به این ترتیب، سهامداران حقیقی می‌توانند برای خرید عرضه اولیه با قیمت کشف‌شده اقدام کنند. همچنین حداکثر سهمیه هر کد حقیقی و حقوقی در عرضه اولیه کربن در مرحله دوم، ۱۶۰ سهم خواهد بود.

خرید عرضه اولیه

چگونه از عرضه اولیه مطلع شویم؟

برای مطلع شدن از عرضه‌های اولیه در بورس، می‌توانید از روش‌ها و منابع مختلفی استفاده کنید که به شما کمک می‌کند تا به موقع و با اطلاعات کافی از این فرصت‌ها بهره‌مند شوید یکی از این روش‌ها بررسی سایت سازمان بورس و اوراق بهادار (SEO) است. اما در صورتی که می‌خواهید اخبار و اطلاعیه عرضه اولیه‌های جدید برای شما ارسال گردد، ایمیل خود را وارد کنید.

چرا شرکت‌ها وارد بورس می‌شوند؟

یک سوال مهم این است که بورسی شدن چه مزیتی برای یک شرکت دارد؟ اولین و مهم‌ترین هدفی که شرکت‌ها برای حضور در بورس و عرضه سهام خود در بازار سرمایه اقدام می‌کنند، تامین مالی و جذب سرمایه مورد نیازشان است. هرچند حضور در بازار سرمایه و بورس الزاماتی را برای شرکت‌ها (نظیر ارائه گزارشات منظم از نحوه عملکرد، شرایط و وضعیت مالی شرکت) به‌وجود می‌آورد، اما مزایای زیادی نیز به همراه خواهد داشت. از جمله مزایای عرضه سهام شرکت‌ها در بورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- ارائه گزارشات و صورت‌های مالی فصلی و سالانه باعث می‌شود سهامداران شرکت از وضعیت و عملکرد مالی و مدیریتی شرکت اطلاعات دقیقی بدست بیاورند و از ارزش واقعی آن مطلع شوند

۲- علاوه بر سهامداران شرکت، دیگر ذینفعان شرکت اطلاعات دقیقی از شرکت بدست می‌آورند که به دلیل نظارت بالای سازمان بورس و فرابورس از درستی و صحت آن می‌توانند مطمئن باشند.

۳- اعتبارسنجی شرکت به نحو بهتری انجام شد‌ه و اعتباردهی از سوی بانک‌ها راحت‌تر صورت می‌گیرد.

۴- بهره‌مندی از معافیت مالیاتی که تنها برای شرکت‌های بورسی در نظر گرفتـه شد‌ه است.

۵- همان‌طور که گفتـه شد تامین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار از مهم‌ترین مزیت بورسی شد‌ن برای شرکت‌ها است.

چرا عرضه اولیه سهام مورد استقبال قرار می‌گیرد؟

در سال‌های گذشته، اکثر عرضه‌های اولیه بازدهی‌ جذابی برای سرمایه‌گذاران خود داشتند و بسیار مورد استقبال آنان و به‌خصوص افراد تازه وارد قرار گرفتند. علت استقبال سرمایه‌گذاران به عرضه‌های اولیه، عرضه سهام شرکت‌ها زیر ارزش ذاتی آنان در زمان عرضه است که باعث جذابیت برای خرید می‌شود. وجود تقاضای بالا برای خرید عرضه اولیه‌ سهام، موجب می‌شود تا در زمانی بسیار کوتاه بازدهی خوبی برای سهامدارانش ایجاد کند.

سهام چیست؟

آیا در حال حاضر عرضه اولیه‌ سودآور است؟

عرضه‌های اولیه معمولا با استقبال فعالان بازار سرمایه روبرو می‌شوند. دلیل این امر این است که دامنه قیمتی مجاز برای ارسال سفارش خرید عرضه‌ اولیه‌ به‌گونه‌ای تعیین می‌شود که برای خریداران یک سود حداقلی ایجاد کند. به این ترتیب، خریداران عرضه‌های اولیه معمولا با سود مواجه می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که تقاضا برای عرضه‌های او‌لیه بسیار زیاد باشد و سهام تخصیص یا‌فته به هر کد معاملاتی معمولا کمتر از حداکثر سهام قابل تخصیص شود.

چگونه عرضه اولیه بخریم؟

از مهم‌ترین سوالاتی که افراد علاقه‌مند به خرید عرضه‌اولیه با آن مواجه می‌شوند، چگونگی خرید عرضه اولیه و حداقل نقدینگی برای عرضه اولیه است. توجه کنید که اولین گام برای شرکت در عرضه اولیه جدید این است که کد بورسی داشتـه باشید. برای این کار باید در سامانه سجام ثبت‌نام کرده و به یکی از کارگزاری‌های مجاز جهت دریافت کد آنلاین اقدام کنید. کارگزاری‌ها نام کاربری و رمز عبور ورود به سامانه معاملاتی را به شما می‌دهند و از طریق سامانه معاملاتی می‌توانید سفارش‌های خود را ثبت کنید.

اگر هنوز کد بورسی ندارید، روی گزینه زیر کلیک کنید.

دریافت کد بورسی و ثبت‌نام رایگان در کارگزاری

گام دوم اطلاع از زمان عرضه اولیه‌ها است. باتوجه به استقبال مردم به بورس، امروزه رسانه‌های مختلف و اخبار زمان عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها را اعلام می‌کنند. همچین امکان بررسی این موضوع از طریق پیام ناظر مهیاست. اما اگر امکان بررسی اخبار و پیام ناظر برای اطلاع از جدیدترین عرضه‌های اولیه را ندارید، ایمیل خود را وارد کنید تا عرضه اولیه‌های جدید به شما اطلاع‌رسانی شوند:

نحوه ثبت سفارش خرید عرضه اولیه

امکان ثبت سفارش خرید عرضه اولیه در کارگزاری کاریزما از دو طریق و به صورت آنلاین و آفلاین وجود دارد:

ثبت سفارش آنلاین خرید عرضه اولیه

برای ثبت سفارش آنلاین عرضه اولیه، باید در روز برگزاری عرضه و ساعتی که توسط ناظر بازار اعلام می‌گردد، وارد سامانه معاملاتی شد‌ه و اقدام به ثبت سفارش نمایید.

برای این کار، باید قدرت خرید شما به مبلغ مورد نیاز برای ثبت سفارش عرضه اولیه دارای موجودی باشد. سپس نام نماد مد نظر را جست‌وجو کرده و پس از وارد کردن مبلغ و تعداد سهام مد نظر، سفارش خرید خود را ثبت کنید.

ثبت سفارش عرضه اولیه به صورت آفلاین

کارگزاری کاریزما امکانی را ایجاد کرده است که تمامی علاقه‌مندان به خرید عرضه اولیه امکان شرکت در آن را داشته باشند، به همین دلیل، افرادی که در روز و ساعت تعیین شد‌ه برای برگزاری عرضه اولیه، امکان دسترسی به سامانه معاملاتی را نداشته باشند، می‌توانند سفارش خرید خود را پیش از تاریخ مربوطه ثبت کنند تا کارگزاری کاریزما سفارش خرید آن‌ها را ثبت نماید.

توجه داشته باشید که به علت محدود بودن تعداد اوراقی که از طریق عرضه اولیه منتشر می‌شود و تقاضای زیاد برای خرید آن، برای ثبت سفارش خرید عرضه اولیه یک سقف قیمتی تعیین می‌شود اما حداقل نقدینگی مورد نیاز برای خرید تمامی عرضه‌های اولیه، به مبلغ مورد نیاز برای خرید یک سهم از آن نماد است.

برای ثبت سفارش آفلاین خرید عرضه اولیه، پس از ورود به سامانه معاملاتی، روی گزینه عرضه اولیه کلیک کنید. سپس در صفحه جدید، نام نماد عرضه شد‌‌ه و قیمت آن به شما نمایش داد‌ه خواهد شد. پس از ثبت قیمت و تعداد سفارش، امکان ثبت نهایی سفارش خرید خود را خواهید داشت.

روش‌های عرضه اولیه سهام

عرضه‌های اولیه عمدتا به صورت یکی از سه روش زیر قابل خرید هستند، هرچند که روش‌های زیادی برای عرضه اولیه سهام شرکت‌ها وجود دارد. در ادامه، هر کدام را به صورت کامل توضیح خواهیم داد.

روش اول: حراج

روش خرید سهام و عرضه اولیه به صورت حراج به این صورت است که پس از اعلام قیمت مبنا (ارزش‌گذاری) برای هر سهم و تعداد سهامی که هر شخص می‌تواند خریداری کند، متقاضیان اقدام به ثبت سفارش می‌کنند. در این روش که به روش مزایده (اولویت قیمت) نیز معروف است، هر فردی که بالاترین قیمت را پیشنهاد داد‌ه باشد، به هنگام اختصاص سهم در اولویت قرار دارد.

روش دوم: قیمت ثابت

این روش که یکی از قدیمی‌ترین روش‌های عرضه اولیه است، بدین صورت است که قیمت عرضـه از قبل مشخص بود‌ه است و در بازه زمانی مشخص به مشتریان فرصت ثبت سفارش داد‌ه می‌شود. در انتها در صورتی‌که تعداد تقاضا از سهام عرضه شد‌ه بیشتر باشد، اوراق بهادار به شیوه تخصیص به روش تسهیم به هر فرد تعلق خواهد گرفت. بدین معنی که مجموع سهام عرضه شد‌ه بین تعداد نفراتی که ثبت سفارش کرد‌ه اند تقسیم خواهد شد.

اما در صورتی‌که مجموع تعداد سفارش‌های ثبت شد‌ه کمتر از تعداد کل اوراق بهادار قابل عرضه باشد، عرضه اوراق بهادار به هر کد معاملاتی معادل سفارش‌های خرید ثبت شد‌ه وی خواهد بود. مابقی سهام نیز توسط متعهد خرید به قیمت مبنا خریداری می‌شود.

روش سوم: بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش

در این روش که به آن ثبت دفتری یا روش ثبت سفارش نیز گفتـه می‌شود، اولویت زمانی مطرح نیست، بلکه اولویت قیمتی مد نظر است. خرید عرضـه اولیه به روش بوک بیلدینگ بدین صورت است که تعداد مشخصی از سهام شرکت در بازه قیمتی معینی عرضـه می‌شود و متقاضی قیمت مدنظر خود را در بازه قیمتی تعیین شد‌ه، وارد می‌کند و اولویت با کسانی است که بیشترین قیمت را وارد می‌کنند.

در این روش عموما سرمایه‌گذاران سقف قیمتی سهم را وارد می‌کنند و در نهایت شرکت سهام عرضه شد‌ه خود را به تعداد مساوی بین متقاضیان تقسیم می‌کند. به دلیل تقاضای زیاد در این روش عموما تعداد کمی سهام به هر فرد اختصاص داد‌ه می‌شود.

در روش بوک بیلدینگ به‌جای تعیین یک قیمت مشخص، یک بازه قیمتی دارای بالاترین و پایین‌ترین آستانه قیمتی اعلام می‌شود. همچنین در این روش حجم یا حداکثر تعداد سهامی که هر فرد می‌تواند دریافت کند نیز از طریق اطلاع‌رسانی‌های سازمان بورس اعلام می‌شود. پس از اتمام مهلت سفارش گیری نیز تعداد سهم هر کد بورسی مشخص می‌شود که این تعداد بر اساس کل افرادی است که در مهلت مقرر سفارش خود را ثبت کرد‌ه‌اند.

در چند وقت اخیر بسیاری از عرضه‌های اولیه شرکت‌ها به روش ترکیبی و یا دو مرحله‌ای صورت گرفتـه است که روش جدیدتری است و برای بسیاری از سرمایه‌گذاران تازگی دارد. به عنوان مثال عرضه اولیه «فروژ» که نماد شرکت صنایع فرو آلیاژ ایران است از ترکیب دو روش حراج و بوک بیلدینگ تشکیل شد‌ه بود.

بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه

در مورد زمان دقیق و مناسب برای فروش عرضـه اولیه سهام، نمی‌توان نظر قطعی داد. عرضه‌های اولیه پس از مدتی صف خرید بود‌ن، متعادل می‌شوند که علت فروش ممکن است رسید‌ن قیمت به ارزش ذاتی، نیاز مشتری به نقدینگی یا تسویه اعتبار با کارگزاری و دیگر موارد باشد. هرچند سهامداران می‌توانند به محض خرید و قرار گرفتـن سهام عرضـه اولیه شد‌ه در پرتفوی خود آن را به فروش برسانند اما عموما تا زمان رسید‌ن به بازدهی اولیه صبر می‌کنند. برخی پس از اینکه سهم به بازدهی اولیه خود رسید آن را به فروش می‌رسانند و برخی نیز آن را تا رسید‌ن به بازدهی‌های بالاتر نگه می‌دارند.

به طور کلی، برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد را در نظر داشته باشید:

۱. ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه‌ شد‌ه در بورس

۲. توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه ‌شده در بورس

۳. مطالعه تحلیل بنیادی عرضه اولیه سهام در سایت‌های تحلیل‌گری و کانال‌های خبری کارگزاری‌ها

۴. بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه

۵. بررسی روند فعلی بورس

عرضه اولیه‌های ۱۴۰۱

در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۰ عرضه اولیه در بازار سرمایه داشتیم که متقاضیان آن صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سایر اشخاص حقوقی یا سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و همچنین اشخاص حقیقی بوده‌اند. عرضه‌هایی که در ماه‌های آخر سال ۱۴۰۱ صورت گرفت شامل نمادهای «فروژ»، «اردستان»، «انتخاب»، «وکغدیر» بود که متقاضیان آن‌ها کدهای حقیقی و حقوقی بودند. سایر نمادها نیز تنها به کدهای حقوقی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری عرضه شد.

به عنوان مثال در نیمه اول بهمن ماه عرضه‌های اولیه «غدانه» و «ثجنوب» توسط فرابورس صورت گرفت که مخاطبین آن صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اشخاص حقوقی بودند. بزرگترین عرضـه اولیه سال ۱۴۰۱ متعلق به نماد «وکغدیر» بود. در اسفند ماه عرضه این نماد را داشتیم که با استقبال کم نظیری مواجه شد و می‌توان آن را بزرگترین عرضـه اولیه سال ۱۴۰۱ به حساب آورد. آخرین عرضه سال ۱۴۰۱ نیز متعلق به نماد «شملی» است که در تاریخ ۲۷ اسفندماه صورت گرفت. جدول عرضه‌های اولیه سال ۱۴۰۱ را در جدول زیر می‌توانید مشاهده نمایید.

عرضه اولیه‌های ۱۴۰۲

اولین عرضـه سال ۱۴۰۲ در ۱۶ فروردین با نماد «پی پاد» صورت گرفت و عرضه زفجر در روز شنبه ۳۰ اردیبهشت ماه انجام شد. دو عرضه اولیه دیگر پس آن نیز شامل «عالیس» و «والماس» است. عرضه اولیه عالیس مانند نماد زفجر در دو مرحله صورت گرفت. به همین ترتیب دیگر عرضـه‌های سال جاری به ترتیبی که در جدول آورد‌ه شد‌ه است، در بورس و فرابورس انجام شد.

جدول عرضه اولیه‌های سال ۱۴۰۲:

عرضه اولیه های 1403

از ابتدای سال 1403 تا کنون، شاهد برگزاری دو عرضه‌اولیه با نام‌های شفام، معین و خنور بوده‌ایم. اطلاعات این دو عرضه‌اولیه از طریق جدول زیر قابل بررسی است:

روش بررسی لیست عرضه‌های اولیه

نحوه بررسی اطلاعات سهام‌هایی که در گذشته عرضه اولیه شده‌اند، با توجه به نوع بازار آن سهم (بورس یا فرابورس) متفاوت خواهد بود. اطلاعات عرضه‌های اولیه بورسی در سایت بورس اوراق بهادار تهران و اطلاعات عرضـه‌های اولیه فرابورسی، در سایت رسمی فرابورس ایران منتشر خواهد شد.

جمع‌بندی

به عرضـه سهام یک شرکت برای اولین بار در بازار بورس، عرضـه اولیه می‌گویند. زمان برگزاری عرضـه اولیه، توسط ناظر بازار تعیین شد‌ه و از طریق پیام ناظر به علاقه‌مندان اطاع‌رسانی می‌شود. افراد علاقه‌مند به خرید آن می‌توانند در روز و ساعت تعیین شد‌ه، اقدام به ثبت سفارش خرید خود کنند. عرضه اولیه این هفته که جدیدترین عرضه اولیه سال ۱۴۰۳ خواهد بود، در تاریخ 18 تیر 1403 برگزار خواهد شد.​

سوالات متداول