علت ریزش سهام؛ بررسی دلایل سقوط بازار بورس
در سال‌های اخیر، احتمالاً بارها بعد از ورود به پنل معاملاتی کارگزاری با منظره‌ای آشنا روبه‌رو شده‌اید: مجموعه‌ای از نمادهای قرمز، صف‌های فروش سنگین و شاخص‌هایی که رو به پایین میل می‌کنند. این وضعیت حکایت از ریزش سهام دارد، اما علت ریزش سهام چیست؟ آیا تنها یک خبر کافیست تا بازار چنین واکنشی نشان دهد؟ یا ترکیبی از عوامل اقتصادی، روانی و حتی تصمیم‌های کلان، پشت این سقوط‌ها قرار دارد؟
در این مقاله از کاریزما لرنینگ، علت ریزش سهام در بورس را بررسی می‌کنیم. اگر می‌خواهید در ریزش بعدی بازار شوکه نشوید و به‌راحتی دلیل ریزش را تحلیل کنید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
مهمترین دلایل ریزش سهام در بورس
پیتر لینچ، یکی از موفق‌ترین مدیران سرمایه‌گذاری، می‌گوید: «افرادی که در بازار سهام موفق می‌شوند، ضررهای دوره‌ای، اصلاح‌ها و اتفاقات غیرمنتظره را می‌پذیرند و سقوط بازار آن‌ها را از میدان خارج نمی‌کند». از همین نقل قول می‌توان دریافت که ریزش، بخش جدانشدنی بازارهای مالی است.
همواره اینطور گفته می‌شود که بازارها آرام صعود می‌کنند، اما ریزشها در اغلب مواقع سنگین هستند. بنابراین این جمله را زیاد می‌شنویم که چرا سهام امروز ریزش کرد، اما کمتر شنیده می‌شود که افراد دنبال دلایل صعود بازار باشند. حال اگر بخواهیم دلایل ریزش سهام بورس را بیان کنیم، به‌طور کلی به دسته‌بندی زیر می‌رسیم:
- عوامل بنیادی
- عوامل روان‌شناختی و رفتاری سرمایهگذاران
- عوامل کلان اقتصادی و سیاسی
- رسانه‌ها و شبکههای اجتماعی
عوامل بنیادی موثر بر ریزش بازار سهام
عوامل بنیادی به متغیرهای اقتصادی، مالی و درون‌شرکتی گفته می‌شود که ارزش واقعی سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهند. هرگونه ضعف یا تغییر منفی در این عوامل می‌تواند باعث کاهش قیمت سهام شود. مهمترین عوامل بنیادی عبارت‌اند از:
1. کاهش سودآوری شرکتها
زمانی که شرکتها سود کمتری نسبت به پیش‌بینی‌ها اعلام می‌کنند یا سودآوری آن‌ها کاهش می‌یابد، بازار واکنش منفی نشان می‌دهد. کاهش سود شرکتها باعث نگرانی سرمایهگذاران و افت قیمت سهام و در نتیجه ریزش بازار می‌شود.
2. سیاست‌های پولی و تغییرات نرخ بهره
دومین علت ریزش بازار سهام، افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی است که می‌تواند هزینه تامین مالی را بالا برده و جذابیت بازارهای دیگر (مثل سپرده بانکی) را بیشتر کند. این موضوع باعث ایجاد فشار فروش در بازار سهام می‌شود.
3. خروج نقدینگی از بازار سرمایه
وقتی سرمایهگذاران سرمایه خود را از بورس خارج می‌کنند و به سمت بازارهای موازی مانند طلا، ارز یا مسکن می‌برند، حجم معاملات و تقاضا برای خرید سهام در بورس کاهش یافته و موجب ریزش قیمت‌ها می‌شود.
4. ارزش‌گذاری سهام و شکل‌گیری حباب قیمتی
چنانچه قیمت سهام بدون پشتوانه واقعی و صرفاً به دلیل هیجانات رشد کند، به‌تدریج حباب قیمتی شکل می‌گیرد. این حباب دیر یا زود از بین می‌رود و باعث ریزش ناگهانی سهام می‌شود.
تاثیر رفتار سرمایهگذاران بر ریزش سهام
رفتار سرمایهگذاران همیشه بر پایه منطق و تحلیل نیست. به احتمال زیاد با احساساتی مانند ترس از جا ماندن (فومو)، ترس از ریزش بیشتر بازار یا خروج زودهنگام پس از کسب سود مواجه شده‌اید. در ادامه رفتارهایی که میتوانند علت ریزش سهام باشند را بررسی می‌کنیم:
1. رفتار هیجانی و گله‌ای در زمان بحران
در شرایط بحرانی، بسیاری از سرمایهگذاران بدون تحلیل مستقل، صرفاً با دیدن رفتار دیگران اقدام به فروش می‌کنند. این رفتار گله‌ای (Herd Behavior) می‌تواند موج‌های سنگین فروش ایجاد کرده و بازار را به‌شدت منفی کند.
2. خطاهای شناختی سرمایهگذاران
گاهی سرمایهگذاران تحت تاثیر سوگیری‌های ذهنی قرار می‌گیرند که موجب تحلیل نادرست اطلاعات و تصمیم‌گیری اشتباه می‌شود. به این موارد «خطاهای شناختی» گفته می‌شود. بعضی از سرمایه‌گذارها به این امید که روند بازار به نفع آن‌ها تغییر می‌کند، حاضر به بستن معاملات خود با ضرر اندک نیستند و ترجیح می‌دهند تا زمان نامشخصی صبر کنند. در بسیاری از مواقع، سرمایه‌گذار با این سوگیری نادرست به‌راحتی تمام سرمایه خود را از دست می‌دهد.
3. ترس از ضرر و فروش‌های غیرمنطقی
یکی از رایج‌ترین اشتباهات، به‌خصوص در معامله‌گران تازه‌وارد، این است که در مواجهه با کاهش قیمت، دچار ترس از ضرر می‌شوند و از ترس زیان بیشتر، شتاب‌زده اقدام به بستن معامله یا فروش سهام می‌کنند. این ترس یکی از عوامل تشدید ریزشها است. این رفتار در بازار ارزهای دیجیتال به‌وضوع دیده می‌شود.
تاثیر مسائل اقتصادی و سیاسی بر ریزش سهام
مسائل و چالش‌های اقتصادی و سیاسی در سطح کلان از اصلی‌ترین دلایل ریزش سهام به‌شمار می‌آیند. این عوامل معمولاً در دسته ریسک‌های سیستماتیک قرار می‌گیرند؛ ریسک‌هایی که به کل بازار یا اقتصاد مربوط می‌شوند و حتی با تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری نیز قابل حذف نیستند. سه مورد از مهمترین مسائل اقتصادی و سیاسی را بررسی کرده‌ایم:
1. ناامنی و تنش‌های سیاسی
ناامنی‌های سیاسی داخلی یا بین‌المللی، تحریم‌ها و تنش‌های منطقه‌ای میتوانند باعث بی‌اعتمادی و خروج سرمایه از بازار شوند. این دست از رویدادها کل فضای اقتصادی و بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بعد از تنش‌های نظامی خرداد و تیر ماه 1404، شاهد خروج پول از بازار سهام و ورود آن به صندوق‌های درآمد ثابت و طلا به‌عنوان پناهگاه‌های مطمئن در شرایط بحرانی بودیم.
2. رکود اقتصادی، تورم یا کاهش رشد تولید ناخالص داخلی
در شرایط رکود یا کاهش رشد تولید ناخالص داخلی (GDP)، سودآوری شرکتها کاهش می‌یابد و اعتماد عمومی به آینده اقتصاد تضعیف می‌شود. همچنین تورم شدید می‌تواند هزینه تولید را بالا ببرد و ارزش پول را کاهش دهد. در این شرایط، داشتن یک سبد سهام اصولی می‌تواند نجات‌دهنده باشد.
3. تغییرات ناگهانی در قوانین و مقررات
وضع یا اصلاح قوانین مالیاتی، تغییر در مقررات بازار سرمایه یا محدودیت‌های دولتی می‌تواند بر کل بازار اثر بگذارد. تاثیر این نوع مداخلات فراگیر و غیرقابل اجتناب است. تغییر دامنه نوسان در بازار سهام یا اعمال محدودیت در خرید سکه طلا از جمله مثال‌های شناخته‌شده از تغییر قوانین هستند.
شبکههای اجتماعی و اثر آن‌ها بر ریزش سهام بورس
رسانه‌ها و شبکههای اجتماعی که همراه همیشگی بسیاری از معامله‌گرها و سرمایه‌گذارها هستند، میتوانند نقش قابل‌توجهی در جهت‌دهی به احساسات سرمایهگذاران داشته باشند. در شرایط نوسانی یا بحرانی، انتشار اخبار نگران‌کننده یا تحلیلهای غیرمعتبر، فضای روانی منفی ایجاد کرده و موجب تسریع ریزش بازار می‌شود.
1. اثر رسانه‌های خبری بر جو روانی بازار
پوشش پررنگ اخبار منفی مانند افت شاخص، بحران‌های اقتصادی یا اظهارنظرهای سیاسی، می‌تواند حس ترس و بی‌اعتمادی را میان سرمایهگذاران افزایش دهد. این تاثیر روانی در بسیاری از مواقع باعث فروش هیجانی می‌شود، حتی اگر تغییرات بنیادی در وضعیت شرکتها رخ نداده باشد!
2. نقش اینفلوئنسرها و تحلیلهای غیرتخصصی
در فضای مجازی، افراد فاقد تخصص ممکن است با انتشار تحلیلهای سطحی یا جهت‌دار، تصمیمات سرمایهگذاران خرد را تحت‌تأثیر قرار دهند. این تحلیل‌ها گاهی بر پایه شایعات یا احساسات است و می‌تواند موج فروش یا خرید غیرمنطقی ایجاد کند.
3. شایعه‌پراکنی و موج‌های فروش اینترنتی
انتشار شایعه درباره ورشکستگی شرکتها، توقف نماد، یا تصمیمات ناگهانی دولت، به‌سرعت در شبکههای اجتماعی پخش می‌شود. این شایعات میتوانند موج فروش گسترده ایجاد کرده و به تشدید ریزش بازار منجر شوند.
تفاوت اصلاح قیمتی و ریزش سهام در بورس
درک تفاوت میان ریزش‌های گذرا و بحران‌های عمیق برای تشخیص نوع واکنش درست از سوی سرمایهگذاران حیاتی است. بازارها به‌طور طبیعی پس از یک دوره رشد، وارد فاز اصلاح می‌شوند. این اصلاح‌ها کوتاه‌مدت هستند و اغلب فرصت خرید محسوب می‌شوند.
اما ریزش‌های سنگین معمولاً ناشی از مشکلات عمیق اقتصادی یا سیستماتیک هستند و جبران آن‌ها زمان‌بر است. در این موارد، اعتماد عمومی به بازار به‌شدت کاهش می‌یابد. رخدادهایی مانند بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸، ریزش بازار در دوران کرونا یا سقوط سنگین بورس ایران در سال ۱۳۹۹ نمونه‌هایی از ریزش‌های ساختاری هستند که اثرات بلندمدت بر جای گذاشته‌اند.
کسب سود از ریزش سهام در بازار اختیار معامله
در کنار راهکارهایی مانند طرح بیمه سهام، برای مقابله با ریزش بازار و حتی کسب سود از آن، می‌توان روی بازار اختیار معامله (آپشن) نیز حساب کرد. اگرچه برای تسلط بر این بازار نیاز به آموزش‌های تکمیلی دارید، اما در صورتی که بتوانید استراتژی‌های اختیار معامله را درست اجرا کنید، می‌توانید از ریزش بازار نیز سود کسب کنید.
شما با ثبت‌نام در کارگزاری کاریزما، می‌توانید این استراتژی‌ها را به‌راحتی اجرا کنید. در مقاله‌ای جداگانه استراتژی های اختیار معامله فعال در کاریزما را با جزئیات توضیح داده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را حتماً مطالعه کنید. همچنین می‌توانید با کلیک روی دکمه زیر، فرایند ثبت‌نام در کارگزاری کاریزما را آغاز نمایید:
جمع‌بندی؛ ریزش سهام فرصت کسب سود است!
علت ریزش سهام را می‌توان در ترکیبی از عوامل بنیادی، روانی، اقتصادی، سیاسی و حتی مسائل نامتعارف مانند هک شدن و اختلال در سامانه‌ها جست‌وجو کرد. در این مطلب سعی کردیم با دیدگاه درست، مهمترین عوامل ریزش سهام در بورس را بررسی کنیم.
علت ریزش سهام هرچه باشد، نکته مهم این است که ریزش بخش جدانشدنی بازار است؛ آنچه اهمیت دارد این است که با اتخاذ روش‌های درست و استفاده از ابزارهای مناسب مانند معاملات آپشن بتوانیم در درجه اول به‌خوبی با ریزش‌های سنگین بازار مقابله کنیم و در صورت امکان به کسب سود نیز فکر کنیم. چنانچه در مورد ریزش بورس سوالی دارید، در بخش دیدگاه‌های مقاله با ما در ارتباط باشید و نظرات و تجربه‌های خود را با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
ریزش بورس معمولاً چند علت اصلی دارد؛ کاهش سودآوری شرکتها، خروج نقدینگی، اخبار منفی، ترس سرمایهگذاران و مهمتر از همه مسائل اقتصادی و سیاسی مهمترین دلایل ریزش بازار سهام هستند.
بله، رفتار هیجانی، شایعات و تحلیلهای غیرتخصصی در شبکههای اجتماعی میتوانند موجب فروش گسترده و تشدید ریزش شوند.
خیر، برخی ریزشها صرفاً اصلاحهای طبیعی پس از رشد زیاد هستند و با بحران تفاوت دارند.
بله، چنانچه بتوانید بر بازار اختیار معامله مسلط شوید و استراتژی‌های این بازار را به‌درستی اجرا کنید، می‌توانید از ریزش بازار نیز سود کسب کنید. کارگزاری کاریزما یکی از بهترین بسترها برای پیاده‌سازی این استراتژی‌ها است.
