گواهی سپرده کالایی چیست و چه کاربردها و مزایایی دارد؟

در گذشته کشاورزان پس از تحویل محصولات خود به انبارها، قبضی دریافت می‌کردند که به عنوان سند مالکیت کالا مورد استفاده قرار می‌گرفت. این قبض‌ها در بازار میان تجار رد و بدل می‌شد و نقش مهمی در معاملات ایفا می‌کردند. امروزه همین مفهوم سنتی، در قالبی رسمی و ساختارمند با عنوان گواهی سپرده کالایی در بازار سرمایه ارائه شده است؛ ابزاری که امکان معامله کالا بدون جابه‌جایی فیزیکی آن را فراهم می‌سازد. در این مقاله از کاریزما لرنینگ، توضیح می‌دهیم گواهی سپرده کالایی چیست و چه کاربردها و مزایایی دارد.

گواهی سپرده کالایی چیست؟

گواهی سپرده کالایی، نوعی اوراق بهادار همانند سهام است و دارنده این گواهی، مالک مقدار مشخصی از یک کالای معین شناخته می‌شود. این گواهی‌ها توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی صادر می‌شوند. همچنین به کالایی که مشخصات آن در گواهی سپرده کالایی ذکر می‌شود و از استانداردهای بورس پیروی می‌کند، دارایی پایه می‌گویند. از مهم‌ترین ویژگی‌های دارایی پایه در این گواهی‌ها می‌توان به استاندارد بودن کالا، قابلیت تفکیک آن به واحدهای مشخص و قابل معامله، و امکان نگهداری کالا برای مدت‌زمان معین اشاره کرد.

بورس کالای ایران شامل سه بخش اصلی بازار فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی است. در این میان، گواهی سپرده کالایی در کنار ابزارهایی مانند اوراق سلف استاندارد، اوراق خرید دین کالایی و صندوق‌های کالایی، به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در بورس کالا شناخته می‌شود.

پشتوانه گواهی سپرده کالایی چیست؟

پشتوانه مستقیم اوراق گواهی سپرده کالایی، کالاهای فیزیکی هستند که در انبارهای مورد تایید بورس کالا نگهداری می‌شوند. دریافت گواهی سپرده کالایی نیز منوط به تحویل کالای فیزیکی به انبارهای رسمی بورس کالا است. پس از تحویل کالا به انبار و ثبت آن در سامانه، قبض انبار صادر می‌شود و سپس شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، گواهی سپرده کالایی متناظر را منتشر می‌کند.

تاریخچه گواهی سپرده کالایی در ایران

اوراق گواهی سپرده کالایی در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۹۴ معرفی و به‌عنوان ابزاری برای تامین مالی دولت به کار گرفته شد. در آن سال، دولت به‌صورت آزمایشی از این اوراق برای افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی و فروش ذرت تولیدی در استان‌های فارس، کرمانشاه و خوزستان استفاده کرد. در ادامه همان سال، این اوراق وارد بازار سکه نیز شدند. با موفقیت این تجربه، بورس کالا تصمیم گرفت انبارهای بیشتری را برای پذیرش کالاهای مختلف تأیید کند و استفاده از این اوراق را برای تامین مالی بازارهای دیگر گسترش داد.

در حال حاضر گواهی سپرده کالایی برای کدام کالاها وجود دارد؟

برای هر کالایی که استانداردهای مشخص و قابل‌تعریف داشته باشد، امکان ایجاد و راه‌اندازی گواهی سپرده کالایی در بورس کالا وجود دارد. هم‌اکنون برای بسیاری از کالاها مانند سکه بهار آزادی، گواهی سپرده کالایی تعریف شده است. انواع گواهی سپرده عبارت‌اند از:

• سکه طلا
• شمش طلا
• شمش نقره
• زعفران نگین
• برنج طارم
• سیمان تیپ 2
• شیشه فلوت

هر یک از این دارایی‌های پایه، نام انبار، نماد معاملاتی، واحد، تاریخ سررسید، ساعت و روزهای معاملاتی و نحوه انجام معامله دارند. شما می‌توانید این جزئیات را در سایت بورس کالا و در بخش مشخصات نمادهای گواهی سپرده کالایی مشاهده کنید.

نحوه خرید گواهی سپرده کالایی

خرید گواهی سپرده کالایی به دو شیوه پیوسته و ناپیوسته امکان‌پذیر است. روش پیوسته مشابه خرید سهام است. در این روش شما از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری خود می‌توانید در ساعات معاملاتی مشخص، نماد معاملاتی دارایی پایه (برای مثال سکه0411پ05) را جست‌وجو و در دامنه مجاز قیمت، گواهی سپرده کالایی مد نظرتان را خریداری کنید.

در این روش شما می‌توانید بارها یک گواهی سپرده را خرید و فروش کنید و نیازی نیست برای فروش گواهی سپرده خود تا تاریخ سررسید صبر نمایید. گواهی‌های سپرده کالایی سکه، صندوق طلا، زعفران و پسته از این نوع هستند. تصویر زیر مربوط به خرید گواهی سپرده کالایی سکه طلا در سامانه معاملاتی کارگزاری کاریزما است.

در روش ناپیوسته، حراج تک‌قیمتی داریم؛ به این صورت که ابتدا سفارش‌ها جمع‌آوری می‌شوند و بعد از ثبت تمام سفارش‌ها، قیمت روز گواهی سپرده کالایی با توجه به قیمت سفارش‌های جمع‌آوری‌شده کشف می‌شود و تمام سفارش‌ها در قیمت کشف‌شده انجام می‌شوند. در این روش امکان خرید و فروش مجدد گواهی سپرده وجود ندارد و شما به‌عنوان خریدار حتماً باید در تاریخ سررسید، دارایی پایه را به‌صورت فیزیکی از انبار مربوطه دریافت کنید. گواهی سپرده کالایی سیمان مثال مناسب حراج ناپیوسته است.

در معاملات گواهی سپرده کالایی، لازم است کد بورسی داشته باشید. همانطور که گفتیم خرید و فروش گواهی سپرده کالایی تفاوتی با خرید و فروش سهام در بازار بورس ندارد. همچنین به این نکته دقت کنید که برای فعالیت در بورس کالا، نه صرفاً گواهی سپرده کالایی، علاوه بر کد بورسی به کد بورس کالا نیز احتیاج دارید و باید ابتدا کد بورس کالا بگیرید. برای دریافت این کد می‌توانید از طریق دکمه زیر اقدام کنید:

دریافت آنلاین کد بورس کالا

ساعات معاملات گواهی سپرده کالایی

ساعات معاملات گواهی سپرده کالایی دارایی‌های پایه مختلف را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید:

ساعت و روزهای معاملاتی گواهی سپرده کالایی دارایی‌های پایه
دارایی پایه	شنبه تا چهارشنبه	پنجشنبه‌
سکه طلا	پیش‌گشایش 11:30 الی 12، حراج پیوسته 12 الی 18	پیش‌گشایش 11:30 الی 12، حراج پیوسته 12 الی 15 (فقط برای نماد CD1GOC0001)
شمش طلا	پیش‌گشایش 11:30 الی 12، حراج پیوسته 12 الی 18	پیش‌گشایش 11:30 الی 12، حراج پیوسته 12 الی 15
شمش نقره	پیش‌گشایش 11:30 الی 12، حراج پیوسته 12 الی 18	پیش‌گشایش 11:30 الی 12، حراج پیوسته 12 الی 15
زعفران نگین	پیش‌گشایش 8:45 الی 9، حراج پیوسته 9 الی 15	–
برنج طارم	پیش‌گشایش 8:45 الی 9، حراج پیوسته 9 الی 15	–
سیمان تیپ 2	پیش‌گشایش 12:45 الی 14، حراج تک قیمتی 14 (فقط دوشنبه و سه‌شنبه)
شیشه فلوت	پیش‌گشایش 12:45 الی 14، حراج تک قیمتی 14 (فقط دوشنبه)

همچنین توصیه می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با بورس کالا و یادگیری نحوه خرید و فروش در این بازار، مطلب زیر را مطالعه کنید:

کارمزد معاملات گواهی سپرده کالایی چقدر است؟

کارمزدهای گواهی سپرده کالایی به شرح زیر است:

• کارمزد معاملات گواهی سپرده کالایی (به جز گواهی سپرده سکه طلا) برابر است با 0.0048 ارزش معامله که بین خریدار و فروشنده به‌طور مساوی تقسیم می‌شود.
• کارمزد معاملات گواهی سپرده کالایی سکه طلا برابر است با 0.0025 ارزش معامله که بین خریدار و فروشنده به‌طور مساوی تقسیم می‌شود.

مزایای گواهی سپرده کالایی چیست؟

یکی از مهمترین مزایای گواهی سپرده کالایی، تسهیل فرآیند معاملات در بورس است؛ به این صورت که گروهی از معامله‌گرها در بازار بورس قصد دارند از طریق نوسان‌گیری و خرید و فروش گواهی‌های سپرده سود کسب کنند. با وجود گواهی سپرده کالایی، نیازی به تبادل کالای فیزیکی نیست، بلکه می‌توان یک کالا مانند سکه یا شمش طلا را از طریق گواهی سپرده آن، بدون نیاز به جابه‌جایی کالا، بارها خرید و فروش کرد. از دیگر مزایای گواهی سپرده کالایی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گواهی سپرده کالایی یکی از ابزارهای مهم تامین مالی به‌شمار می‌رود.
• از گواهی سپرده کالایی می‌توان به‌عنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات بانکی استفاده کرد.
• پشتوانه گواهی سپرده کالایی، کالاهای موجود در انبارهای بورس کالا است. این کالاها باید استانداردهای لازم را داشته باشند. فرآیند استانداردسازی باعث بالا رفتن کیفیت کالا نسبت به بازار آزاد و همینطور کاهش هزینه‌های انبارداری می‌شود.
• خرید و فروش گواهی سپرده کالایی در بورس باعث ایجاد شفافیت، قیمت‌گذاری رقابتی و از بین رفتن واسطه‌گری (دلالی) می‌شود.

گواهی سپرده کالایی؛ فرصتی جذاب در بازار سرمایه

در این مطلب ویژگی‌ها و کاربرد گـواهی سـپرده کـالایی را بررسی کردیم. واضح است که گواهی سپرده کالایی، ابزاری عالی و بستری مناسب برای معامله کالاهای مختلف از جمله سکه و شمش طلا است و بسیاری از چالش‌ها مانند دردسر نگهداری طلا یا امکان خرید طلای تقلبی را برطرف می‌کند. بنابراین می‌توانیم پیشنهاد دهیم به‌جای خرید سکه طلا، گواهی سپرده کالایی آن را به‌صورت آنلاین در سامانه معاملاتی کارگزاری کاریزما خریداری کنید. چنانچه در خصوص بورس کالا یا موضوع این مقاله سوال یا ابهامی دارید، در بخش نظرات مقاله با ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول