اندیکاتور یکی از ابزارهای قابل استفاده و پرکاربرد تحلیلگران تکنیکال است. اندیکاتور بورس چیست و چه کاربردی دارد؟ چگونه می‌توان از اندیکاتور در پیش‌بینی روند سهم استفاده کرد؟ و تفاوت اندیکاتور و اسیلاتور چیست؟ این‌ها همگی موضوعاتی هستند که در این مقاله از کاریزما به آن‌ها پاسخ خواهیم داد.

اندیکاتور چیست؟

اندیکاتور (Indicator) مجموعه‌ای از فرمول‌های ریاضی و اشکال هندسی است که در کنار تحلیل نمودار قیمتی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع، این فرمول‌ها شاخص‌های مختلف را محاسبه می‌کنند و در قالب یک نمودار جدید به تحلیلگر در شناخت نقاط مهم تغییر قیمتی سهم یا پیش‌بینی روند قیمتی کمک می‌کند. اندیکاتـورها با تغییرات قیمتی سهم یا تغییرات در حجم معاملات سرو کار دارد و روابط و فرمول‌های ریاضی استفاده شد‌ه در آن‌ها این پارامترها را در نظر می‌گیرند.

برای یادگیری اندیکاتور های مهم یا نحوه استفاده از هر کدام نیازی نیست که فرمول هر کدام از اندیکاتورها را بدانید. هرچند بسیاری از آن‌ها مانند فرمول اندیکاتور میانگین متحرک بسیار ساده است. تنها لازم است بدانید که این اندیکاتورها چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کنند و چه کاربردی دارند و اینکه یک اندیکاتور چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقاله پیشنهادی: تحلیل تکنیکال چیست؟

اندیکاتور چه کاربردی دارد؟

همانطور که اشاره شد، اندیکاتور که معادل فارسی آن شاخص یا نشانگر است، در واقع یک ابزار به صورت نمودار است که به تحلیل رفتار قیمتی سهام کمک می‌کند. اندیکاتورها انواع مختلفی دارند و تحلیلگران حرفه‌ای با وجود تسلط کامل به تمامی آن‌ها، دو الی سه اندیکاتور را برای خود انتخاب می‌کنند. نمی‌توان گفت کدام یک از اندیکاتورها پیش‌بینی دقیق‌تری از رفتار قیمتی سهم می‌دهند، اما هر تحلیلگر بنا به قدرت تحلیلی خود یا تجربیاتی که در بازار سرمایه بدست می‌آورد با تعدادی از اندیکاتورها بیشتر سروکار دارد.

انواع اندیکاتور

به طور کلی، دسته‌بندی‌های مختلفی برای اندیکـاتورها وجود دارد. در یک دسته بندی کلی می‌توان اندیکاتورها را در سه گروه قرار داد که به شرح زیر است:

1- اندیکاتورهای روندنما (Trend Indicators)

روند در نمودار قیمتی می‌تواند صعودی، نزولی یا نوسانی باشد. هرچند شاخصه‌هایی برای شناخت روند تعریف شد‌ه است اما همیشه تشخیص روند کار ساده‌ای نیست. اندیکاتورهای روندنما در این مواقع به کمک تحلیلگر می‌آیند و به وی در تشخیص درست جهت و قدرت روند کمک می‌کنند. یکی از اندیکاتورهای روندنمای خیلی پرکاربرد اندیکـاتور moving average یا میانگین متحرک است که احتمالا بسیار با آن برخورد داشته‌اید. علاوه بر آن، اندیکاتورهای باند بولینگر و ایچیموکو نیز از اندیکاتورهای روندنما هستند.

اندیکاتور میانگین متحرک (moving average)

این اندیکاتور یکی از معروفترین و پرکاربردترین اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال است. میانگین متحرک اندیکاتوری است که روند سهم را به راحتی می‌توان با کمک آن پیدا کرد و همانطور که از نام آن پیداست از میانگین قیمتی یک دوره زمانی استفاده و یک نمودار ترسیم می‌کند. دو نوع از این اندیکاتور وجود دارد که شامل:

1) میانگین متحرک ساده: در این روش، محاسبه میانگین قیمت‌های یک بازه زمانی وزن‌دهی برابر در محاسبه میانگین دارند. به عنوان مثال، قیمت 20 روز قبل و قیمت روز گذشته هر دو سهمی برابر در محاسبه میانگین دارند. این اندیکاتور را با جستجوی EMA در برنامه‌های تحلیل تکنیکال می‌توانید بیابید.

2) میانگین متحرک نمایی: برعکس مورد قبلی، میانگین متحرک نمایی به قیمت‌های گذشته نزدیک وزن بیشتری می‌دهد. به عنوان مثال، قیمت روز گذشته نسبت به قیمت 20 روز قبل سهم بیشتری در محاسبه میانگین متحرک 20 روزه دارد. این اندیکاتور نیز با EMA یافت می‌شود.

اندیکاتور باند بولینگر (Bollinger band)

باند بولینگر، به بازار همچون پدیده‌ای کاملا تصادفی نگاه می‌کند. فرض اصلی این اندیکاتور این است که قیمت در بازار بورس به طور کاملا تصادفی تعیین می‌شود و هیچ ارتباطی با مسائل سیاسی و اقتصادی و… ندارد و برای پیش‌بینی قیمت سهام از مفاهیم آماری ازجمله میانگین و انحراف معیار استفاده می‌کند. بنابراین، با استفاده از این پارامترهای آماری حداکثر و حداقلی برای حرکت قیمت سهم در نظر گرفتـه می‌شود که گمان می‌رود سهم با احتمال بیشتری در این محدوده نوسان داشتـه باشد.

می‌توانید اطلاعات کاملتر را در مقاله «اندیکاتور باند بولینگر ( Bollinger band) چیست؟» مطالعه کنید.

2- اندیکاتورهای نوسان نما (Oscillators)

اندیکاتورهای نوسان نما که به اسیلاتورها معروف هستند از بهترین شاخص‌ها برای تعیین و پیش‌بینی نقاط ورود به بازار و خروج از آن هستند. در واقع، هدف اصلی از طراحی اسیلاتورها یافتـن سیگنال خرید و فروش بود‌ه است. اسیلاتورها یا اندیکاتورهای نوسان نما یک شاخص عددی هستند که بین دو سطح حداقل و حداکثر نوسان می‌کنند. در این محدوده‌ها دو محدوده تعریف می‌شوند که سطوح اشباع خرید و اشباع فروش هستند و خروج از هر کدام از این دو سطح سیگنال فروش یا خرید است. از مشهورترین اندیکاتورهای نوسان نما می‌توان به اندیـکاتور RSI یا شاخص قدرت نسبی اشاره کرد.

استفاده از اندیکاتورهای نوسان نما در کنار یک اندیکاتور روند نما می‌تواند کمک شایانی به تحلیلگر و پیش بینی رفتار قیمتی سهم کند. به عنوان مثال در روند صعودی هنگامیکه اسیلاتور rsi از محدوده اشباع خرید خود خارج می‌شود، نشانه مهمی است که احتمال خیلی زیاد پایان روند نزدیک است و معامله‌گر باید منتظر کاهش قیمت سهم باشد.

اندیکاتور RSI

این اندیکاتور نیز یکی از اندیکاتورهای کاربردی بورس است که در شاخه اسیلاتورها گنجاند‌ه می‌شود. محدوده نوسانی این اندیکاتور مانند سایر اسیلاتورها در یک بازه است که در اینجا بازه از صفر تا 100 است. RSI نشان‌دهنده قدرت بازار (قدرت خریداران و فروشندگان) نسبت به یکدیگر است و به همین دلیل شاخص قدرت نسبی نیز نامید‌ه می‌شود.

در مقاله «اندیکاتور RSI چیست؟» به طور کامل کاربرد این اندیکاتور و نحوه استفاده از آن را شرح داده‌ایم.

اندیکاتور مکدی (MACD)

اندیکاتور MACD مختصر شد‌ه عبارت Moving Average Convergence Divergence است. این عبارت به معنی همگرایی (Convergence) و واگرایی (Divergence)  میانگین متحرک است و از نام آن پیداست که میانگین متحرک نقش اصلی را در ساختار این اندیکاتور ایفا می‌کند.

این اندیکاتور با استفاده از سه میانگین متحرک به شما کمک می‌کند تا قدرت، جهت و شتاب یک روند صعودی یا نزولی را تشخیص دهید. این سه میانگین متحرک عبارتند از: میانگین متحرک ۹ روزه، میانگین متحرک ۱۲ روزه و میانگین متحرک ۲۶ روزه.

مقاله پیشنهادی: اندیکاتور مکدی (MACD) چیست؟

اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic)

این اندیکاتور نیز مانند اندیکاتور RSI است، با این تفاوت که به جای سطوح 30 و 70، سطوح 20 و 80 وجود دارد. در اندیکاتور استوکاستیک از دو خط استفاده می‌شود که یکی را K% و دیگری را D% می نامند. خط D% اهمیت به مراتب بیشتری نسبت به خط K% دارد و اکثر سیگنال های خرید و فروش را این خط صادر می‌کند.

3- اندیکاتورهای حجمی (Volume Indicators)

در کنار تحلیل قیمت و تحلیل زمانی بازار و سهام، سومین رکن یعنی حجم معاملات نیز از اهمیت زیادی برخودار است. این اندیکاتورها میزان ورود نقدینگی به بورس یا خروج از آن را محاسبه می‌کنند و از این طریق به تکنیکالیست‌ها کمک می‌کنند بتوانند جریان پول را رصد کنند. این کار به پیش‌بینی بهتر روند کمک می‌کند. یکی از نشانه‌های تغییر روند یا تداوم آن همان حجم معاملات است. بنابراین توجه به این اندیکاتورها می‌تواند به پیش‌بینی بهتر کمک کند. به عنوان مثال، یکی از اندیکاتورهای مهم حجمی، اندیکـاتور حجم تعادلی یا OBV است.

تقسیم‌بندی اندیکاتورها از نظر زمانی

همانطور که اشاره شد، تقسیم‌بندی اندیکاتورها براساس ملاک‌های زیادی می‌تواند باشد. یکی دیگر از این تقسیم‌بندی‌ها براساس زمان ترسیم اندیکاتور است که به دو دسته پیشرو یا متقدم و پسرو یا متاخر تقسیم بندی می‌شوند.

1- اندیکاتور پیشرو (Leading Indicator)

به اندیکاتوری گفتـه می‌شود که روند حرکت نمودار را می‌تواند پیش‌بینی کند و دید خوبی از رفتار قیمتی سهم در آینده به ما می‌دهد. یکی از اندیکاتورهای مهم پیشرو، اندیکـاتور استوکستیک است. نکته مهم این است که این اندیکاتورها را باید با دیگر شاخص‌ها استفاده کرد و به تنهایی به‌عنوان مبنای تصمیم‌گیری قرار نگیرند.

2- اندیکاتور پس رو (Lagging Indicator)

همانطور که از نام این اندیکـاتور پیداست، این اندیکاتورها عقب‌تر از نمودار حرکت می‌کنند و عموما به‌عنوان سیگنالی برای تغییر روند بازار گزینه مناسبی هستند. اما مانند سایر اندیکاتورها بهتر است که به تنهایی مورد استفاده قرار نگیرند و نمودار قیمتی و یا حمایت‌ها و مقاومت‌های سهم نیز همراه با آن بررسی شوند. در شکل زیر، نمونه‌ای از اندیکاتور پس‌رو را مشاهده می‌کنید:

تفاوت اندیکاتور و اسیلاتور چیست؟

در پاراگراف‌های قبلی به تفاوت این دو اشاره کردیم، اما برای جمع‌بندی بهتر تفاوت این دو یک بار دیگر نگاهی به تفاوت این دو می‌اندازیم. براساس آنچه که گفتـه شد، اسیلاتورها زیرمجموعه‌ای از اندیکاتورها هستند که به اندیکـاتورهای نوسان نما یا نوسانگرها معروفند.

اگر کمی با تحلیل تکنیکال نیز کار کرد‌ه باشید می‌دانید که در بسیاری از مواقع اسیلاتورها را با همان واژه اندیکـاتور به کار می‌برند (مثل اسیلاتور RSI که به آن اندیکاتور RSI می‌گویند). با وجود این وابستگی اما اسیلاتورها سه تفاوت عمده با اندیکاتورها دارند:

1- نحوه نمایش: همانطور که احتمالا مشاهده کرده‌اید اسیلاتورها به صورت یک پنجره جدا از نمودار نشان داد‌ه می‌شوند. اما اندیکاتورها بر روی همان نمودار قیمتی نشان داد‌ه می‌شوند.

2- امکان تشخیص واگرایی: در اسیلاتورها امکان تشخیص واگرایی با نمودار قیمتی وجود دارد، اما در اندیکاتورها این امکان وجود ندارد.

3- محدوده‌های اشباع خرید و فروش: اسیلاتورها را با سطوح اشباع خرید و فروش می‌شناسند و چنانچه نمودار از هر یک از این دو محدوده خارج شود می‌تواند سیگنال فروش یا خرید باشد.

سخن پایانی

تحلیل تکنیکال یکی از روش‌های بررسی و تحلیل بورس و روند قیمتی سهام و دیگر اوراق بهادار قابل معامله است. در واقع هر بازاری که روند قیمتی و حجم معاملات آن ثبت شود را می‌توان با کمک تحلیل تکنیکال بررسی نمود. از این رو این نوع تحلیل علاقه‌مندان زیادی در دنیای مالی و سرمایه گذاری دارد. اندیکاتور و اسلاتور دو عامل بسیار مهم در تحلیل تکنیکال است که در مطلب فوق به تفصیل در مورد انواع و عملکرد آن صحبت کردیم.