صندوق سهامی چیست؟ + انواع صندوق های سهامی در بورس

صندوق سهامی چیست و چرا محبوبت زیادی بین سرمایه‌گذاران دارد؟ بر اساس اطلاعات منتشر شده در سایت مدیریت فناوری بورس، شاخص کل بورس ایران در 5 سال گذشته بیش از 38 برابر رشد کرده و سرمایه‌گذاری در سهام، یکی از پربازده‌ترین گزینه‌ها در مقابل تورم بوده است. با صندوق سهامی، ۷۰ تا ۹۵ درصد سرمایه شما به سهام شرکت‌های بورسی اختصاص می‌یابد و یک تیم حرفه‌ای، تمام روز را صرف تحلیل و معامله به جای شما می‌کند. 

در این مقاله از کاریزما لرنینگ قصد داریم به معرفی صندوق های سهامی در بورس بپردازیم. نحوه کارکرد و خصوصیات این صندوق‌ها را شرح دهیم و مزایا و ریسک‌های مرتبط با آن‌ها را مطرح کنیم. اگر این سوال برای شما هم وجود دارد که صندوق سرمایه گذاری سهامی چیست و چه نکاتی دارد، با ما همراه باشید.

صندوق سهامی چیست؟

همان‌طور که در مقاله صندوق سرمایه گذاری چیست؟ گفتیم، صندوق‌های سهامی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که با جمع‌آوری سرمایه‌های نقدی سرمایه‌گذاران، منابع خرد را تجمیع کرده و در یک سبد متنوع از سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و سایر اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند. بازدهی اصلی این صندوق‌ها عمدتاً از محل خرید و فروش سهام و نوسانات قیمتی آن‌ها به دست می‌آید و بخش کوچکی نیز از سود نقدی سهام موجود در پرتفوی صندوق تأمین می‌شود.

فیلم آموزشی صندوق سرمایه‌گذاری سهامی 

برای آشنایی آسان‌تر با صندوق های سهامی در بورس، می‌توانید ابتدا فیلم آموزشی زیر را مشاهده کنید و سپس ادامه مقاله را بخوانید:

 

ترکیب دارایی صندوق سهامی چیست؟

بر اساس اساسنامه و امیدنامه صندوق سرمایه گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی معمولاً بین ۷۰ تا ۹۵ درصد سرمایه خود را به خرید سهام و حق‌تقدم شرکت‌های بورسی اختصاص می‌دهند و بقیه را در اوراق با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت سرمایه‌گذاری می‌کنند.

البته ترکیب دقیق دارایی‌های هر صندوق سهامی می‌تواند بسته به نظر مدیر صندوق و سیاست‌های آن، با سایر صندوق‌ها متفاوت باشد. با این حال، تا زمانی که حد و مرزهای تعیین‌شده برای این نوع صندوق‌ها رعایت شود، ترکیب دارایی آن‌ها معمولاً شبیه الگوی زیر خواهد بود.

ترکیب دارایی صندوق سهامی
نوع اوراق بهادار	درصد از پرتفوی
سهام و حق تقدم سهام	70
اوراق با درآمد ثابت	20
وجه نقد و سپرده بانکی	10

چرا صندوق سرمایه‌گذاری سهامی را انتخاب کنیم؟ 

اگر زمان و فرصت خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار را ندارید و در عین حال به دنبال کسب بازدهی از بازار سرمایه و بورس هستید، صندوق های سهامی در بورس گزینه مناسبی برای شما خواهند بود. صندوق سهامی، صندوقی با بازدهی بالا است که عمده دارایی آن در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود به همین دلیل برای افراد ریسک‌پذیری که قصد بهره‌مندی از بازار بورس را دارند، مناسب است.

به نقل از سایت investopedia: «صندوق های سهامی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که پرتفوی خود را با نگهداری سهام در شرکت‌های مختلف متنوع کنند که می‌تواند ریسک مرتبط با سرمایه‌گذاری مستقیم در سهام را کاهش دهد.»

انواع صندوق سهامی چیست؟

صندوق های سرمایه گذاری سهامی بر اساس نحوه معامله و ترکیب دارایی صندوق به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. این صندوق‌ها را می‌توان بر اساس نحوه معامله، به دو نوع صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا غیر قابل معامله در بورس (صدور و ابطالی) تقسیم کرد.

انواع صندوق سرمایه‌گذاری سهامی بر اساس نحوه معامله

صندوق های سهامی در بورس بر اساس نحوه معامله به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• صندوق‌ سرمایه‌گذاری سهامی قابل معامله

به نوعی از صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی گفته می‌شود که در تابلو معاملات بورس و از طریق سامانه‌های معاملاتی قابل خرید و فروش هستند. 

• صندوق سرمایه‌گذاری سهامی صدور و ابطالی

این دسته از صندوق‌ها که به آن‌ها صندوق سرمایه گذاری مشترک (Mutual) نیز گفته می‌شود، به صندوق های سهامی می‌گویند که در تابلو معاملات قابل خرید و فروش نیستند و  با مراجعه به پورتال سرمایه گذاری صندوق، امکان صدور و ابطال واحدهای آن را خواهید داشت. 

خرید آسان صندوق سهامی

انواع صندوق سرمایه‌گذاری سهامی بر اساس ترکیب دارایی

صندوق های سهامی در بورس بر اساس نوع و میزان اوراق بهاداری که در سبد دارایی خود نگهداری می‌کنند و نحوه سیاست‌گذاری صندوق، دارای چندین زیر مجموعه هستند. برای مثال، صندوق‌ سهامی شاخصی، اهرمی و بخشی، نوعی از صندوق های سهامی هستند که سیاست‌گذاری‌های مختلفی برای سرمایه‌گذاری و کسب سود دارند.

مزایای صندوق سهامی چیست؟

صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی دارای مزایا و معایبی هستند که در این بخش ابتدا به مزایای صندوق های سهامی اشاره خواهیم کرد و در بخش بعدی به معایب آن نیز می‌پردازیم. مزایای صندوق سرمایه‌گذاری سهامی شامل موارد زیر است:

• مدیریت حرفه‌ای

صندوق‌های سرمایه گذاری با جمع آوری مبالغ خرد و اندک از سرمایه گذاران، یک سبد از دارایی های مختلف را تشکیل می‌دهند که توسط یک تیم حرفه ای و متخصصان بازار سرمایه مدیریت می‌شود تا ریسک آن به حد مطلوبی کاهش یابد و بازدهی خوبی نیز داشته باشد.

• ریسک کمتر نسبت به سرمایه گذاری مستقیم

به دلیل مدیریت صحیح و حرفه‌ای این صندوق‌ها توسط متخصصان، ریسک سرمایه گذاری در صندوق‌ بسیار کمتر از حالی است که سرمایه‌گذار شخصا به خرید و فروش سهام در بازار سرمایه می‌پردازد.

• سپر تورمی در بلندمدت و حفظ ارزش سرمایه

همانطور که می‌دانید برای مصون نگه داشتن سرمایه از کاهش ارزش در زمان تورم، می‌بایست به فرصت‌های سرمایه‌گذاری که بازدهی در حد تورم یا بیش از آن داشته باشند، مراجعه کرد. داده‌های آماری در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که پربازده‌ترین سرمایه‌گذاری در ده سال اخیر، سرمایه گذاری در سهام یا به عبارتی سرمایه‌گذاری در بورس بوده است.  بنابراین یکی از این گزینه های مناسب برای حفظ ارزش سرمایه در بلندمدت، بازار سرمایه است اما همان‌طور که اشاره شد ممکن است همه افراد فرصت یا تجربه کافی سرمایه گذاری در بورس را نداشته باشند؛ در ان صورت، صندوق های سرمایه گذاری سهامی می‌توانند در بلندمدت بازدهی خوبی داشته باشند.

خرید آسان صندوق سهامی

• شفافیت و نظارت

صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی نیز مانند دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سایر نهادهای مالی واسط، تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار هستند و گزارش عملکرد این صندوق‌ها به همراه پرتفوی سرمایه‌گذاری و سایر صورت‌های مالی آن‌ها بر روی سایت کدال و سایت صندوق مورد نظر قرار می‌گیرند.

• نقدشوندگی بالا

صندوق های سهامی از نقدشوندگی بالایی برخوردارند و برخی از این صندوق‌ها دارای ضامن نقدشوندگی هستند.

• امکان سرمایه‌گذاری با پول کم

امکان سرمایه‌گذاری در صندوق های سهامی در بورس با مبالغ اندک وجود دارد و برای خرید واحدهای صندوق حتی به مبلغ کمتری از خرید سهام نیاز خواهید داشت.

• سهولت سرمایه گذاری

معاملات خرید و فروش واحد صندوق های سهامی به‌صورت کاملا آنلاین انجام می‌شود. برای انجام این کار تنها نیاز به داشتن کد بورسی و ثبت‌نام در یک کارگزاری دارید.

معایب صندوق های سرمایه گذاری سهامی

اگرچه صندوق های سهامی در بورس دارای مزایای زیادی هستند؛ اما برخی معایب با به تعبیر بهتر، محدودیت‌هایی نیز در این صندوق ها وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در بازه زمانی کوتاه مدت

بازدهی صندوق های سهامی در بورس به علت ماهیت سهامی آن وابستگی زیادی به شاخص کل و روند کلی بازار بورس دارد. آمارهای کلان اقتصادی نشان می‌دهد که شاخص کل بورس در بلندمدت همواره دروندی صعودی داشته است. به همین دلیل به نظر می‌رسد در افق زمانی طولانی مدت این شاخص می‌تواند سپر محافظتی در برابر تورم باشد. اما فراموش نکنید که در بازه‌های زمانی کوتاه مدت امکان نوسان وجود دارد و احتمال دارد بازدهی مثبتی که از آن انتظار دارید محقق نشود. بنابراین برای خرید این صندوق‌ها پیشنهاد می‌شود که افق زمانی بلند مدت داشته باشید.

• هزینه اداره صندوق

علاوه بر کارمزد خرید و فروش صندوق سرمایه‌گذاری سهامی که در سرمایه‌گذاری مستقیم در سهام نیز وجود دارد، هزینه مدیریت صندوق و سایر ارکان صندوق هم محاسبه می‌شود. با این حال این هزینه به ازای هر واحد صندوق بسیار اندک و ناچیز است. در مقایسه با احتمال زیان و ریسک سرمایه گذاری به طور مستقیم می‌توان گفت صندوق های سهامی صرفه اقتصادی بیشتری دارند.

• سلب حق حضور در مجامع شرکت‌ها

در روش سرمایه‌گذاری مستقیم، سهامدار اختیار شرکت در مجامع شرکت را دارد، اما هنگامی‌که واحدهای یک صندوق سرمایه‌گذاری سهامی را خریداری می‌کند این امکان وجود ندارد. با این حال نماینده‌های صندوق سرمایه‌گذاری سهامی مورد نظر، به نیابت از دارندگان صندوق در مجامع شرکت می‌کنند.

نحوه مقایسه صندوق های سهامی در بورس

امکان بررسی صندوق های سهامی بورس و مقایسه آن‌ها از طریق سایت فیپیران مهیاست. با مراجعه به این سایت و ورود به بخش «صندوق‌ها»، امکان مشاهده تمامی صندوق های سهامی در بورس، ارزش کل خالص دارایی، بازدهی سه ماهه، شش ماهه، یک‌ساله و غیره را خواهید داشت. بنابراین اگر به‌دنبال بهترین صندوق سهامی از نظر بازدهی و غیره هستید می‌توانید بررسی جامعی روی تمامی صندوق های سهامی موجود داشته باشید. در صورتی که میزان بازدهی صندوق های سهامی برای شما مهم است و می‌خواهید بهترین صندوق سهامی برای سرمایه گذاری را بیابید، می‌توانید از این روش استفاده کنید.

چگونه صندوق سهامی بخریم؟

معاملات صندوق های سهامی بستگی به نوع آن خواهد داشت. امکان خرید و فروش واحد صندوق های سهامی قابل معامله (ETF) از طریق سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها مهیاست. ساعت معاملات آن نیز از ۹:۰۰ الی 12:30 است. توجه داشته باشید که پیش‌گشایش این نمادها از ساعت ۸:45 الی ۹:۰۰ انجام می‌شود. همچنین امکان خرید و فروش واحد تمام صندوق های سهامی کاریزما از طریق اپلیکیشن کاریزما مهیاست. ثبت سفارش خرید و فروش صندوق‌ها در اپلیکیشن کاریزما بدون محدودیت زمانی انجام می‌شود.  توجه داشته باشید که برای سرمایه‌گذاری در هر دو نوع از صندوق های سهامی باید کد بورسی داشته باشید.

خرید آنلاین صندوق سهامی

سرمایه لازم برای خرید صندوق های سهامی در بورس

برای مشارکت در صندوق سرمایه‌گذاری سهامی صدور و ابطالی باید حداقل یک واحد سرمایه گذاری یا یک یونیت خریداری شود. واحد یا یونیت به کوچکترین جزء در صندوق‌های سرمایه گذاری گفته می‌شود. البته در صندوق های سهامی مختلف فعال در کشور ممکن است این میزان متفاوت باشد. تعداد خرید اولیه واحد سرمایه گذاری برای سرمایه گذاری، در اساسنامه و امیدنامه صندوق مورد نظر ذکر شد‌ه است. حداقل مبلغ مورد نیاز برای خرید صندوق های سهامی قابل معامله ۱۰۰ هزار تومان است.

کارمزد صندوق سرمایه گذاری سهامی چقدر است؟

کارمزد صندوق سرمایه‌گذاری سهامی شامل دو بخش است:

1. کارمزد خرید و فروش واحدهای صندوق
   این کارمزد در زمان صدور (خرید) یا ابطال (فروش) واحدهای صندوق دریافت می‌شود. میزان آن بسته به صندوق متفاوت است. مجموع کارمزد خرید و فروش صندوق‌ سرمایه‌گذاری سهامی قابل معامله در بورس، 0.00234 از مبلغ معامله است.
   
2. کارمزد مدیریت و نگهداری دارایی‌ها
   این هزینه بابت مدیریت حرفه‌ای سرمایه و عملیات صندوق به مدیر و متولی صندوق پرداخت می‌شود. درصد آن در «امیدنامه» و «اساسنامه» صندوق مشخص شده و به‌طور سالانه از دارایی‌های صندوق کسر می‌شود.

سود صندوق سرمایه گذاری سهامی چگونه محاسبه و پرداخت می‌شود؟

سود صندوق های سهامی از افزایش ارزش سهام و اوراق موجود در پرتفوی آن‌ها به دست می‌آید. وقتی قیمت سهام شرکت‌ها رشد کند یا سود نقدی پرداخت شود، ارزش واحدهای صندوق بالا می‌رود و سرمایه‌گذار سود می‌کند. البته چون بیشتر دارایی این صندوق‌ها در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری شده است، بازدهی‌شان می‌تواند گاهی نزدیک به بازدهی شاخص کل باشد. اما مدیران صندوق‌ها سعی می‌کنند عملکردی بهتر از شاخص را ارائه دهند. برای مثال، این موضوع در تصویر زیر قابل مشاهده است:

نمودار بالا، بازدهی صندوق کاریس و شاخص کل بورس را از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا کنون نشان می‌دهد. این اختلاف بازدهی به دلیل مدیریت فعال صندوق، انتخاب هوشمندانه سهام با پتانسیل رشد بالاتر از میانگین بازار و متنوع‌سازی حرفه‌ای سبد سرمایه است. برخلاف شاخص کل که میانگین کل بازار را نشان می‌دهد، مدیران صندوق های سهامی موفقی مثل کاریس با تحلیل بنیادی و تکنیکال، زمان‌بندی خرید و فروش و تمرکز بر صنایع پربازده، توانسته‌اند در دوره‌های صعود، رشد بیشتری ثبت کنند و در دوره‌های نزول، افت کمتری نسبت به شاخص تجربه کنند.

خرید آنلاین صندوق سهامی

با این حال، توجه داشته باشید که صندوق های سهامی دارای تقسیم سود نقدی نیستند و سود حاصل از سرمایه‌گذاری درآن‌ها از مابه‌التفاوت قیمت خرید و قیمت فروش و واحدهای صندوق به دست می‌آید.

صندوق های سهامی مناسب چه افرادی هستند؟

صندوق های سرمایه گذاری سهامی، به دلیل سرمایه‌گذاری عمده در سهام شرکت‌های بورسی، ریسک نسبتا بالایی دارند. سرمایه گذاری بلندمدت در سهام گزینه مناسبی برای افرادی است که قصد سرمایه‌گذاری با نرخ سودی فراتر از نرخ سپرده‌های بانکی یا ابزارهای با درآمد ثابت و نرخ تورم را دارند.

همان‌طور که گفتـه شد، برای کسب بهترین نتیجه در این شیوه سرمایه‌گذاری، بهتر است افق زمانی بلندمدت داشته باشید. بنابراین این صندوق می‌تواند برای افرادی با ریسک‌پذیری بالا که قصد سرمایه‌گذاری بلند مدت و کسب بازدهی بیشتر از سپرده‌های بانکی را دارند، مناسب باشد.

خلاصه پاسخ به سوال صندوق سهامی چیست؟

در این مقاله به سوال «صندوق سهامی چیست؟» پاسخ دادیم. گفتیم که صندوق‌ سرمایه‌گذاری سهامی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که حداقل ۷۰ درصد از دارایی خود را در سهام قرار می‌دهد. بنابراین این صندوق‌ها یکی از پرریسک‌ترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند. به همان نسبت، در زمان صعود بازار و در مقایسه با دیگر صندوق‌ها، پربازده‌ترین نیز هستند.

از جمله مزایای صندوق‌ های سهامی می‌توان به مدیریت حرفه‌ای، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، نقدشوندگی بالا و امکان کسب بازدهی مطلوب از رشد بورس اشاره کرد. همچنین به‌دلیل شرایط تورمی کشور ما، همواره توصیـه‌ شد‌‌ه است که افراد بخشی از سرمایه خود را با دید بلندمدت، در صندوق های سهامی قرار دهند.

سوالات متداول