صندوق درآمد ثابت یا بانک، دو روش سرمایه‌گذاری مجزا هستند که اغلب افراد تفاوت بین آن‌ها را ندانسته و در انتخاب آن‌ها برای سرمایه‌گذاری به مشکل می‌خورند. سالیان زیادی در ایران، اکثر سرمایه‌گذاران بانک را به عنوان اولین گزینه برای سرمایه‌‌‌گذاری می‌دانستند. اما به مرور زمان و با اوج گرفتـن تورم، نرخ‌های بهره بانکی در مقابل رشد قیمت کالاها ناچیز به نظر رسید. به موازات این اتفاق، بازار سرمایه نیز با معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری نوینی مثل درآمد ثابت، بسیاری از نیازها را برطرف کرده و امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ خرد در این بازار را ایجاد کرد.

پس از مطالعه این مقاله از کاریزما لرنینگ، انتخاب یکی از صندوق درآمد ثابت یا بانک برای شما آسان خواهد شد. پس با ما در این مقاله همراه شوید.

صندوق درآمد ثابت و بانک چه وجه تشابه و تمایزی دارند؟!

سرمایه‌گذاری خوب دغدغه اصلی هر شخصی است که قصد دارد ثروت و دارایی خود را از کاهش روزافزون ارزش پول ملی حفظ کند. در واقع، سرمایه‌گذاری در وهله اول به افراد کمک می‌کند تا ارزش دارایی خود را در مقابل نوسانات قیمت کالاها و تورم حفظ کنند. در مرتبه دوم باعث می‌شود که از آن درآمد کسب کنند.

وجود ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و با بازدهی بسیار جذاب، باعث‌شد‌ه است که تازه‌کاران این بازار فرصت‌های مناسبی را برای دریافت سودی بیش از سپرده‌های بانک و درعین‌حال امنیت و شفافیت به دست بیاورند. 

یکی از این گزینه‌ها، صندوق‌های با درآمد ثابت هستند که از بسیاری جهات آن را مشابه با سپرده‌های بلندمدت بانکی می‌دانند. با این حال، صندوق‌های درآمد ثابت و بانک تفاوت‌هایی نیز باهم دارند. بهتر است پیش از تصمیم‌گیری برای افتتاح حساب بانکی و سپرده‌گذاری، تفاوت‌های آن‌ها را بدانید تا بتوانید تصمیم بهتری بگیرید.

در ادامه، به توضیح کامل تفاوت‌ صندوق درآمد ثابت و بانک می‌پردازیم و مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در هر کدام را  شرح می‌دهیم.

صندوق‌های درآمد ثابت چه ویژگی‌هایی دارند؟

در دنیای امروز، کمتر کسی را می‌توان یافت که سپرده و حساب بانکی را نشناسد. اما شاید میزان آشنایی با صندوق درآمد ثابت در بین عموم کمتر باشد.

صندوق درآمد ثابت یکی از انواع صندوق‌های بورسی است که عمده سرمایه‌گذاری آن در اوراق با درآمد ثابت مانند اوراق بدهی دولتی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهاداری است که دارای سود ثابت هستند. بخش اندکی از دارایی‌های این صندوق نیز در اوراقی همچون سهام یا حق تقدم سهام سرمایه‌گذاری می‌شود. دلیل بیشتر بودن نرخ بازدهی این صندوق‌ها نسبت به سود بانک نیز همین سرمایه‌گذاری در سهام است که درصد آن در پرتفوی صندوق قابل تغییر توسط مدیریت است.

مقاله پیشنهادی: صندوق درآمد ثابت چیست؟

مقایسه صندوق درآمد ثابت و بانک

برای مقایسه صندوق درآمد ثابت و بانک خوب است از کلیات هر دو اطلاعاتی داشته باشیم. سپس با مقایسه جزء به جزء هر کدام به تفاوت‌هایشان پی ببریم. در آخر، این دو گزینه سرمایه‌گذاری، که به عقیده بسیاری از افراد، تشابهات زیادی دارند را با یکدیگر مقایسه کنیم.

در ادامه، به صورت کوتاه از بازدهی سپرده‌های بانکی و صندوق‌های درآمد ثابت می‌گوییم. همچنین شرایط امنیت و ضمانت سرمایه را در آن‌ها مقایسه می‌کنیم.

تفاوت سوددهی بانک و صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت

مهم‌ترین تفاوت صندوق درآمد ثابت با بانک شامل موارد زیر است:

• میزان سود پرداختی

از آنجایی‌که اقتصاد کشور ما همواره بانک‌محور بود‌ه است، اکثر افراد با نرخ سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت بانکی آشنایی دارند. در سال‌های اخیر، سود سپرده‌های بانکی به‌صورت سالیانه ۲۰ الی ۲۵ درصد بود‌ه است.

صندوق‌های درآمد ثابت اما نرخ سود بیشتری نسبت به سپرده‌های بانکی دارند. دلیل بیشتر بود‌ن جزئی این نرخ هم در این است که صندوق‌های درآمد ثابت بخشی از دارایی‌های خود را در اوراقی همچون سهام و حق تقدم آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. 

همچنین به دلیل تخصص مدیر سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها، عموما بازدهی‌های مثبتی دارند و در نتیجه نرخ سود این صندوق‌ها کمی بیشتر از سپرده‌های بانکی است. حتی در هنگام رونق بازار نیز دید‌ه شد‌ه است که تفاوت نرخ این دو بسیار بیشتر و قابل توجه شد‌ه است.

با این وجود، شاید برای برخی از افراد، این تفاوت در نرخ بازدهی چندان تفاوتی ایجاد نکند. همچنین به دلیل دیدگاه سنتی، برخی از افراد گمان می‌گنند که امنیت سرمایه در بانک بیشتر است و به همین دلیل، تمایل بیشتری برای سپرده‌گذاری در بانک وجود دارد. در این خصوص، باید بگوییم که امنیت سرمایه تنها مختص به بانک نیست و این تصوری اشتباه در میان مردم است که چندان صحت ندارد. صندوق‌های درآمد ثابت با وجود نظارت سازمان بورس و ضمانت ضامن نقدشوندگی، از امنیت و همچنین شفافیت زیادی برخوردارند.

• نحوه سوددهی

سوددهی بانک و صندوق‌های درآمد ثابت به صورت پرداخت سود نقدی در بازه‌های زمانی مختلف است. با این تفاوت که سود بانکی به صورت ماه‌شمار و حداقل میزان سرمایه‌گذاری در سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت است. اما سود صندوق‌های درآمد ثابت به صورت روزشمار بود‌ه که علاوه بر پرداخت سود، قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری نیز امکان رشد اندکی در NAV خود را دارند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری همچنین امکان پرداخت سود به صورت ماهانه یا سه ماهه را دارند. حتی برخی از صندوق‌های درآمد ثابت می‌توانند بدون تقسیم سود باشند و بازدهی صندوق از افزایش و رشد NAV ناشی می‌شود.

تفاوت در امنیت و ضمانت صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت و بانک

پیش‌تر گفتیم که از نگاه بسیاری از سرمایه‌گذاران، امنیت سرمایه‌گذاری در بانک در هیچ بازار دیگری وجود ندارد. به دلیل همین دیدگاه سنتی، بسیاری از سرمایه‌گذاران از مزایای صندوق‌های درآمد ثابت چشم‌پوشی می‌کنند. اما باید بگوییم سیستم بانکی تنها گزینه موجود با امنیت سرمایه‌گذاری نیست.

بانک مرکزی علاوه بر سیاست‌گذاری، وظیفه نظارت بر عملکرد بانک‌ها را نیز برعهده دارد. در بازار سرمایه نیز سازمان بورس اوراق بهادار همین وظیفه را برعهده دارد و به طور مستمر عملکرد نهادهای مالی را نظارت می‌کند. در خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز قوانین سختگیرانه‌ای را در نظر گر‌فته و صندوق‌ها را موظف به ا‌رائه گزارش عملکرد، صورت‌های مالی و پرتفوی سرمایه‌گذاری خود کر‌د‌ه است. برای مشاهده پرتفوی سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری و به طور کلی صورت‌های مالی آن‌ها می‌توانید به سایت کدال مراجعه کنید.

علاوه بر قوانین سختگیرانه، نظارت سازمان و حسابرس‌های قانونی به همراه ارکان نظارتی صندوق نیز امنیت این صندوق‌ها را بسیار بالا برد‌ه است. بنابراین می‌توان گفت از لحاظ امنیت، این صندوق‌ها تقریبا مشابه با سپرده‌های بانکی هستند و می‌توان با اطمینان کامل، سرمایه خود را به این صندوق‌ها سپرد. در کنار امنیت سرمایه که صندوق‌های درآمد ثابت مانند سپرده‌های بانکی دارند، مزیت‌های دیگری نیز همچون شفافیت و نقدشوندگی وجود دارد  که در ادامه بدان اشاره خواهیم کرد.

تفاوت در شفافیت و گزارش‌دهی صندوق‌های درآمد ثابت و بانک

به‌واسطه عدم شفافیت نظام بانکی و اجتناب از گزارش‌دهی به سرمایه‌گذاران، به طور قطعی نمی‌‌توان در مورد اینکه سپرده‌های بانکی دقیقاً در کجا سرمایه‌گذاری می‌شوند صحبت کرد. البته هرکدام از بانک‌ها ممکن است استراتژی متفاوتی داشتـه باشند. اما به طور کلی‌، بخشی از این سپرده‌ها در قالب تسهیلات و وام‌ به متقاضیان حقیقی و حقوقی پرداخت می‌شود. مابقی آن نیز به پروژه‌های عمرانی و تولیدی مانند پروژه‌های پتروشیمی و پالایشگاهی، سهام شرکت‌های بورسی و فرابورسی، اوراق درآمد ثابت و… تخصیص داد‌ه می‌شود. با این همه، باز هم از وزن هرکدام در سبد دارایی و سوددهی سپرده‌های سرمایه‌گذاری شد‌ه اطلاعات‌ دقیقی در دست نیست.

برخلاف بانک‌ها، صندوق‌های درآمد ثابت ملزم به گزارش‌دهی مداوم به سرمایه‌گذاران خود هستند. به طوری که پس از خرید واحدهای صندوق درآمد ثابت مبتنی بر صدور و ابطال، دسترسی به پنل اختصاصی سرمایه‌گذار در اختیار وی قرار می‌گیرد تا از آن طریق، اطلاعاتی نظیر سود و زیان محقق‌شده، ترکیب دارایی‌ها و پرتفوی صندوق را با جزئیات کامل دریافت کند.

هر صندوق سرمایه‌گذاری سایتی دارد که موارد زیر روزانه در آن قرار داد‌ه می‌شود:

• قیمت آماری
• ارزش دارایی صندوق
• صدور و ابطال هر صندوق
• بازدهی‌ روزانه، ماهانه و دوره‌ای صندوق از ابتدای تاسیس تا الان

علاوه بر موارد فوق، دریافت اطلاعاتی نظیر سود و زیان محقق‌شده هم برای صندوق درآمد ثابت قابل معامله (ETF) مانند سهام شرکت‌ها در سامانه معاملاتی کارگزاری قابل مشاهده است.

فرق نقدشوندگی در صندوق درآمد ثابت و بانک

یکی از مواردی که سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی را محدود می‌کند، مدت زمان خواب سرمایه است. برای تعلق گر‌فتن درصد مشخصی از سود به سپرده‌های بانکی، بانک مدت زمانی را تعیین می‌کند که باید وجه در سپرد‌ه بلندمدت باقی بماند. به عنوان مثال، در صورتیکه قصد داشتـه باشید در حساب سپر‌ده بلندمدت یک ساله با نرخ ۱۸ درصد سرمایه‌گذاری کنید، چنانچه در این مدت زمان به پول خود نیاز و قصد برداشت وجه را داشتـه باشید، با نرخی کمتر از ۱۸ درصد به پول شما سود تعلق می‌گیرد. به این نرخ جدید نرخ شکست پول گفتـه می‌شود و متناسب با سپرده‌های کوتاه‌مدت در نظر گر‌فته خواهد شد.

اما در صندوق‌های درآمد ثابت چنین شرایطی وجود ندارد. علاوه بر اینکه نرخ سود در این صندوق‌ها به صورت روزشمار است، شما هرگاه قصد برداشت پول خود را داشتـه باشید، این امکان بدون شکست نرخ سود برای شما فراهم خواهد بود. این مزیت یکی از جذابیت‌های صندوق درآمد ثابت در برابر سپرده‌های بانکی است که سرمایه‌گذاری در آن را به صرفه‌تر می‌کند.

ممکن است این سوال برایتان ایجاد شود که «سود روزشمار و ماه‌شمار چیست؟» سود ماه‌شمار به‌این صورت است که اگر یک سپرده میان‌مدت مثلاً ماهیانه داشتـه باشید و مبلغی را قبل از سررسید ماهانه برداشت کنید، هیچ سودی به سپرده شما تعلق نمی‌گیرد. حتی اگر تنها یک روز قبل از سررسید ما‌هانه برداشت صورت گر‌فته باشد. اما صندوق‌های درآمد ثابت به واسطه روز شمار بود‌ن و روند نسبتاً ثابت و از پیش مشخصی که دارند هیچ محدودیتی در برداشت وجه ندارند.

مقایسه صندوق های درآمد ثابت و بانک در نحوه سرمایه‌گذاری

برای سرمایه‌گذاری در بانک باید با همراه داشتن شناسنامه و کارت ملی و کپی آن‌ها به یکی از شعب بانک دلخواه مراجعه کنید. اما سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت به دو روش زیر صورت می‌گیرد:

• صندوق درآمد ثابت مبتنی بر صدور و ابطال

برای سرمایه‌گذاری در این نوع از صندوق‌های درآمد ثابت، ابتدا باید در سامانه سجام ثبت‌نام کرد. پس از انجام احراز هویت و دریافت کد بورسی، می‌توانید با همراه داشتن شناسنامه، کارت ملی و مبلغ مدنظر برای سرمایه‌گذاری به صورت نقد و کارت اعتباری و یا فیش واریزی به حساب بانکی صندوق، به یکی از شعب شرکت سرمایه‌گذاری یا کارگزاری مراجعه کرد. همچنین در حال حاضر امکان سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال از طریق سایت صندوق و به صورت آنلاین نیز وجود دارد.

• صندوق درآمد ثابت قابل معامله (ETF)

برای سرمایه‌گذاری در این نوع از صندوق‌های درآمد ثابت فقط کافی است کد بورسی داشتـه باشید و در یک کارگزاری ثبت نام کنید. سپس به سامانه معاملاتی کارگزاری خود وارد شوید و مانند سهام شرکت‌های بورس و فرابورس واحد‌های این صندوق‌ها را خرید و فروش کنید.

مزایای صندوق سر‌مایه‌گذاری درآمد ثابت نسبت به بانک

تا به اینجا تفاوت‌های اصلی صندوق درآمد ثابت و بانک را مطرح کردیم. در ادامه به طور مختصر مزایای صندوق درآمد ثابت نسبت به بانک را نام می‌بریم:

• مدیریت حرفه‌ای: این صندوق‌ها (به‌عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم) توسط افرادی متخصص و خبره مدیریت می‌شوند. مدیران این صندوق‌ها به صورت حرفه‌ای ریسک صندوق را مدیریت می‌کنند تا حداکثر سود ممکن را کسب کنند.
• تحت نظارت سازمان بورس: مانند سایر صندوق‌های بورسی تحت نظارت شدید سازمان بورس هستند. به طوریکه کمتر از ۵ درصد دارایی خود را می‌توانند به صورت وجه نقد نگهداری کنند.
• ترکیب دارایی مشخص و مطمئن: صندوق‌‌ها بخش زیادی از دارایی خود را به اوراق درآمد ثابت که عمدتاً از جانب ارگان‌های دولتی منتشر می‌شوند، اختصاص می‌دهند. بنابراین بزرگ‌ترین ریسکی که صندوق‌ دارد، ریسک ورشکستگی دولت و نقد نکر‌دن اوراق خود در سررسید تعیین شد‌ه است. البته در این صورت عملاً بانک‌ها نیز ورشکسته خواهند شد.
• رکن ضمانتی صندوق: وجود رکن ضامن در صندوق‌های درآمد ثابت مبتنی بر صدور و ابطال و رکن بازارگردان در صندوق درآمد ثابت قابل معامله، نگرانی سرمایه‌گذار از بابت نقد کرد‌ن واحدهای صندوق را برطرف می‌کند.
• شفافیت و گزارش‌دهی: شفافیت و گزارش‌دهی مداوم صندوق به سرمایه‌گذاران علاوه‌بر سازمان بورس و ارکان نظارتی، مهم‌ترین عامل بازدارنده هرگونه تخلف است.

در نهایت صندوق درآمد ثابت یا بانک؟

برای انتخاب بهترین گزینه سرمایه‌گذاری، همیشه ویژگی‌های شخصیتی سرمایه‌گذار و هدف و انگیزه او از سرمایه‌گذاری اهمیت دارد. اگر در دسته افرادی هستید که حاضر به پذیرش ریسک نیستید، صندوق‌های درآمد ثابت گزینه خوبی برای شما به حساب می‌آیند.

بانک نیز سود ثابت و از پیش تعیین‌شده‌ای را که ناشی از نرخ بهره مصوب دولت است، در بازه‌های زمانی میان‌مدت یا بلندمدت با اعمال محدودیت‌هایی در برداشت وجه از سپرده‌ها، به صورت نقدی پرداخت می‌کند.

صندوق‌‌ درآمد ثابت عموما توسط شرکت‌های مدیریت دارایی و کارگزاری‌ها مدیریت می‌شوند. آن‌ها سود متغیری که معمولاً مقداری بیشتر از بانک است را به صورت روزشمار در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت‌تر از بانک تقسیم می‌کند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت به واسطه فرآیندهای شفاف و مستحکمی که دارد، ضمن نظارت مداوم سازمان بورس و ارکان نظارتی، یک سرمایه‌گذاری بی‌دغدغه، امن و پرسود را برای شما فراهم می‌کند.

خرید صندوق درآمد ثابت

جمع‌بندی

در این مقاله، به بررسی تفاوت‌های سرمایه‌گذاری در صندوق درآد ثابت و بانک پرداختیم. همچنین مزایای و معایب هر کدام را نسبت به دیگری سنجیدیم. می‌توان گفت که صندوق‌های درآمد ثابت با امنیت بالا، مدیریت حرفه‌ای، پرداخت سود روزشمار و … برتری بیشتری نسبت به سپرده‌های بانکی دارند.

سوالات متداول