اوراق مرابحه؛ انتخابی هوشمندانه برای سرمایه‌گذاری مطمئن!

اوراق مرابحه، نوعی از اوراق صکوک و روشی اسلامی برای تامین مالی شرکت‌ها است. این او‌‌ر‌‌‌‌‌‌اق ضمن ایجاد امکانی برای تامین مالی شرکت‌ها، وابستگی آن‌ها را به نهادهای مالی مانند بانک‌ها کاهش داده و شرایطی را ایجاد می‌کند که افراد علاقه‌مند به مشارکت در تولید و بهبود شرایط اقتصادی کشور، ضمن سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها، سودی مناسب کسب کنند.

در این مقاله از کاریزما لرنینگ، به بررسی تعریف اوراق مرابحه و نکات پیرامون آن پرداخته‌ایم. برای کسب اطلاع از این ابزار مالی، در ادامه این مقاله همراه ما باشید.

اوراق مرابحه چیست؟

همان‌طور که در مقاله «اوراق بهادار چیست» مطرح شد، اوراق مرابحه یکی از انواع اوراق صکوک است که به هدف تامین مالی نهادها و شرکت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ا‌و‌راق به دارنده‌شان حق مالکیت مشترک در یک دارایی را می‌دهند و زمانی به کار می‌روند که خریدار کالا امکان پرداخت نقدی برای خرید کالای مورد نیاز خود را نداشته باشد.

به این ترتیب، خریدار کالا می‌تواند با انتشار اوراق مرابحه با قیمت اسمی و سررسید معین، این اور‌ا‌ق را به‌جای پرداخت وجه نقد، در اختیار فروشنده قراردهد. فروشنده قیمت تمام شد‌ه کالا که شامل قیمت خرید، هزینه های حمل و نقل، نگهداری و سایر هزینه‌های مربوطه است را با درصد مشخصی سود به اطلاع خریدار می‌رساند و معامله در صورت توافق شکل می‌گیرد.

اوراق مرابحه به پشتوانه همان دارایی خریداری شد‌ه منتشر شد‌ه و ضمن تامین مالی شرکت، با پرداخت سود به سهامدارانی که به صورت مشاع در این دارایی سهیم هستند؛ بازدهی معینی برای این نوع سرمایه گذاری ایجاد می‌کند. بنابراین می‌توان گفت اوراق مرابحـه ا‌و‌راق بهاداری است که دارندگان آن‌ها به صورت مشاع، مالک دارایی مالی (دینی) هستند که بر اساس قرارداد مرابحـه حاصل شد‌ه است.

مزایا و معایب اوراق مرابحه

انتشار اوراق مرابحه با مزایا و معایبی برای خریدار و فروشنده همراه است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

مزایای اوراق مرابحه سهام چیست؟

اگرچه این او‌ر‌اق مزایای زیادی برای شرکت‌ها و اقتصاد کشور ایجاد می‌کنند، مزایایی نیز برای سرمایه‌گذاران خواهند داشت. برخی از این مزایا شامل موارد زیر می‌شود:

• تامین مالی برای شرکت‌ها: اوراق مرابحه ابزاری جدید برای تامین مالی شرکت‌ها در بازار سرمایه هستند. شرکت‌ها می‌توانند از طریق انتشار این اور‌‌‌‌اق، منابع مالی مورد نیاز خود را برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف جذب کنند.
• مزایای شرعی: اوراق مرابحـه با توجه به انطباق با احکام شرعی، ابزاری مناسب برای تامین مالی در چارچوب نظام بانکی اسلامی به شمار می‌روند.
• کاهش ریسک برای سرمایه‌گذاران: سرمایه‌گذاران در اوراق مر‌‌‌ابحه از سود ثابتی برخوردار می‌شوند و در واقع ریسک سرمایه‌گذاری آن‌ها به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• قابلیت معامله در بازار ثانویه: اوراق مرابحـه قابلیت معامله در بازار ثانویه را داشته و از این نظر، نقدشوندگی بالایی دارند.

معایب اوراق مرابحه چیست؟

با توجه به تلاش‌هایی که برای کاهش ریسک‌ها و افزایش شفافیت و قابلیت برای انتظار این اور‌‌‌‌اق صورت گرفته است، اما دو مورد زیر می‌تواند به‌عنوان عیوب این او‌‌‌راق شناخته شود.

• نرخ سود از پیش تعیین شد‌ه: در اوراق مرابحـه، نرخ سود از پیش تعیین شد‌ه و قابلیت تغییر ندارد. این موضوع می‌تواند در شرایط تورمی، به ضرر سرمایه‌گذاران باشد.
• محدودیت در تنوع: در حال حاضر، تنوع اوراق مرابحه در بازار محدود و تعداد شرکت‌های منتشرکننده این اور‌‌‌‌اق کم است.

ارکان اوراق مرابحه

بر اساس دستورالعمل انتشار اوراق مرابحه، این او‌‌‌‌‌راق شامل ارکان حقیقی و حقوقی است که در ادامه به توضیح این موارد می‌پردازیم:

بانی (Originator)

اولین رکن وراق مرابحه، بانی است و به شخص حقیقی یا حقوقی اعم از دولت یا موسسات دولتی و غیردولتی یا بنگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی گفته می‌شود که اوراق مرا‌‌‌بحه مورد نظر را به منظور تامین مالی منتشر می‌کنند.

ناشر (SPV)

یک نهاد یا موسسه مالی واسط است که به منظور نقل و انتقال او‌‌‌‌راق و دارایی مابین سرمایه‌گذاران و بانی، توسط بانی انتخاب یا تاسیس می‌شود. در واقع ناشر که به آن واسط نیز گفته می‌شود شخص حقوقی است که اور‌‌‌‌اق را منتشر می‌کند.

 سرمایه‌گذاران (Investors)

سومین رکن اواق مرابحه است و به اشخاص حقیقی یا حقوقی گفته می‌شود که اوراق بهادار را خریداری کرده و از این طریق، سبب تامین مالی بانی می‌شوند.

امین (Trustee)

شخصی حقوقی است که به نمایندگی از سرمایه گذاران، مسئولیت نظارت بر کل فرآیند عملیاتی او‌‌‌ر‌اق مرابحه را بر عهده دارد.

شرکت تامین سرمایه (The Investment Co)

این رکن نقش واسطه‌ای میان ناشر و سرمایه گذاران دارد.

عامل (The Agent)

به یک بانک یا موسسه مالی و اعتباری می‌گویند که به نمایندگی از ناشر وجوه را از سرمایه گذاران دریافت کرده و سررسیدهای معین اصل و سود او‌‌‌‌راق را در به آن‌ها پرداخت می‌کند. عامل می‌تواند عامل فروش یا عامل پرداخت باشد و در بیشتر مواقع این دو یکی هستند.

متعهد پذیره‌نویسی (Underwriter)

شخص حقوقی است که در صورت عدم فروش تمامی اوراق مرابحه منتشر شد‌ه در مدت معین، خرید کل او‌ر‌‌‌اق را بر عهده می‌گیرد.

بازارگردان (Market maker)

کارگزار معامله‌گر یا شرکت تأمین سرمایه‌ای است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای او‌‌‌ر‌‌اق و تحدید نوسان قیمت آن، به دادوستد آن اور‌‌‌‌اق می‌پردازد.

ضامن (The Guarantor)

شخص حقوقی است که بازپرداخت اصل و سود متعلق به او‌‌‌راق را در سررسیدهای مقرر تعهد و تضمین می‌نماید.

حسابرس (Auditor)

رکن حسابرسِ، معتمد سازمان است که تحت نظر امین کار می‌کند.

شرایط اوراق مرابحه

اوراق مرابحه نکات و شرایطی دارد که ناشر و سرمایه‌گذاران باید آن‌ها در نظر داشته باشند. برخی از این شرایط شامل موارد زیر می‌شوند:

• مشارکت در مالکیت: در اوراق مرابحه، شما به صورت مشاع در مالکیت دارایی مورد نظر شرکت می‌کنید.
• شفافیت اطلاعات: مشخصات اوراق مرا‌‌بحه، شامل قیمت واقعی و قطعی کالا، جنس، نرخ سود و سایر جزئیات، به طور دقیق به خریدار ارائه می‌شود.
• حق فسخ: در صورت اشتباه در اطلاع‌رسانی، خریدار می‌تواند طبق اصل خیار فسخ، قرارداد را باطل کند.
• تاریخ سررسید و سود سالانه: تاریخ سررسید، سود سالانه و سایر مواردی که در اطلاعیه پذیره‌نویسی ذکر شد‌ه است، باید به دقت مورد توجه قرار گیرد.
• ارزش اسمی: ارزش اسمی او‌‌‌راق مرابحه معمولاً ۱۰۰ هزار تومان است.
• قابلیت معامله در بازار ثانویه: اوراق مرابحه در بازار ثانویه قابل معامله هستند.

انواع اوراق مرابحه

اوراق مرابحه، انواع مختلفی دارند و هر یک از این ا‌‌‌‌وراق، با هدف و کارکردی خاص طراحی شد‌ه و نقشی منحصر به فرد در دنیای مالی ایفا می‌کنند. با وجود اشتراکاتی که در اصول کلی این اور‌‌‌اق وجود دارد، تفاوت‌های ظریفی در ماهیت و عملکرد آن‌ها موجود است که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.

اوراق مرابحه تامین مالی

همانطور که از نام آن پیداست این نوع از اور‌‌‌اق صکوک مرابحه به منظور تامین مالی دولت، موسسات دولتی، بنگاه‌ها و شرکت‌ها منتشر می‌شود. هدف اصلی از انتشار این او‌‌‌‌راق تامین نقدینگی لازم به منظور انجام فعالیت مورد نظر شرکت یا سازمان بانی است. برای انتشار این اورا‌‌‌‌ق می‌بایست مراحل زیر طی شود:

۱. بانی که قصد تامین مالی از طریق اوراق مرابحه را دارد، اقدام به تاسیس یا انتخاب یک شرکت یا موسسه مالی به عنوان ناشر (واسط) می‌کند.
۲. ناشر یا واسط، اوراق مرابحه را به مقداری که بانی تقاضا دارد و تایید شد‌ه است، منتشر می‌کند.
۳. ناشر (واسط) پس از فروش اور‌‌‌‌اق و دریافت وجوه به نمایندگی از سرمایه‌گذاران و در نقش موکل آنان، کالای مورد نظر (تجهیزات، مواد اولیه و …) را خریداری کرده و با افزودن مقداری سود، آن را به صورت نسیه به بانی می‌فروشد.
۴. در نهایت باني متعهد مي‌­شود که در سررسيد مشخص، قيمت نسيه کالا را از طريق شرکت تأمين سرمايه به دارندگان اور‌‌‌‌اق برساند. سرمایه گذاران می توانند تا سررسید منتظر بمانند و از سود مر‌‌‌ابحه استفاده کنند و یا قبل از سررسید آن را در بازار ثانویه اوراق مرابحه به فروش برسانند.

اوراق مرابحه تامین نقدینگی

این او‌‌‌راق به منظور تامین وجوه نقد و سرمایه در گردش منتشر می‌شود. در این روش واسط یا ناشر، اوراق مرابحه را که پشتوانه آن بخشی از دارایی‌های ترازنامه‌ای شرکت است به فروش می‌رساند و به این ترتیب، مالکان و سرمایه‌گذاران صاحب بخشی از دارایی‌های سازمان می‌شوند. در واقع می توان گفت که بانی در این حالت بخشی از اموال خود را به فروش می‌رساند و وجه نقد حاصل از آن را برداشت می‌کند؛ سپس همان دارایی را به شکل نسیه به همراه پرداخت مقداری سود بازخرید می‌کند.

اوراق مرابحه تامین سرمایه شرکت‌های تجاری

یکی دیگر از انواع او‌‌‌راق مرابحـه، اوراق مرابحه تامین سرمایه‌ شرکت‌های تجاری است. یک شرکت به عنوان تامین‌کننده سرمایه، فعالیت خود را شروع می‌کند. این شرکت که یک شرکت ناشر یا واسط است با فروش او‌‌‌راق مرابحه، وجوه لازم برای خرید کالاهای مورد نیاز سایر شرکت‌ها را به‌دست می‌آورد. سپس کالاهای مورد نیاز دیگر شرکتها را خریداری میکند و آن را به صورت اقساطی به آن‌ها می‌فروشد. سپس سودهایی که در سررسیدهای مشخص از سمت شرکت بانی دریافت می‌کند را پس از کسر کارمزد خود به سرمایه گذاران پرداخت می‌کند.

اوراق مرابحه رهنی

آخرین نوع از اوراق مرابحه هستند که برای تامین مالی بانک‌ها و موسسات مالی مانند لیزینگ‌ها استفاده می‌شوند. در پاسخ به سوال اور‌‌‌اق مرابحه رهنی چیست؟ می‌توان گفت که تامین نقدینگی به منظور اعطای تسهیلات، همواره از طریق جذب سپرده نخواهد بود و این موسسات می‌توانند با تبدیل تسهیلات خود به او‌‌‌ر‌‌اق بهادار و فروش آن، وجوه نقد مورد نیاز را تامین کنند و به متقاضیان تسهیلات اعطا کنند. سپس هنگام سود تسهیلات دریافتی را به دارندگان اوراق مرابحـه در سررسیدها مشخص پرداخت می‌کنند.