بازارگردان در بورس کیست و چه وظیفه ای دارد؟

بازارگردان در بورس برای انجام فعالیت‌های خود به مواردی نیاز دارد که پول و دارایی دو نیاز اصلی به شمار می‌آید. از سوی دیگر، باید شرایطی فراهم باشد تا این افراد به صورت مستقیم به سامانه معاملات دسترسی داشتـه باشند. در ادامه این مطلب از کاریزما همراه ما باشید تا شما را با نقش بازارگردان در بورس آشنا کنیم.

بازارگردانی در بورس چیست؟

بازارگردان (به انگلیسی: Market maker) افراد یا شرکت‌هایی هستند، که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار) یا کالاهای اقتصادی کرد‌‌ه و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواستـه قیمت دارایی می‌کاهند.

بازارگردانی فعالیتی حرفه‌ای است و بازارگردان‌ها باید تخصص و دانش کافی در اختیار داشتـه باشند تا به‌وسیله آن بتوانند به‌درستی عمل کنند. بازارگردان نقش‌های زیادی در بازار سرمایه ایفا می‌کند که افزایش قدرت نقدشوندگی یکی از مهم‌ترین آنها است. به این ترتیب بازارگردان باید مطمئن شود که عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار مورد نظر در بازار وجود دارد.

از سوی دیگر، باید شرایط مکانیزه کرد‌ن بازارگردانی نیز فراهم شود. به این معنا که سیستم نرم‌افزاری تصمیم می‌گیرد براساس تعهدات در روز چه تعداد از این ابزار را در چه قیمتی خریداری کند و چه مقدار از آنها را در چه قیمتی به فروش برساند. در این شیوه معامله‌گر حذف می‌شود و فقط مدیر بازارگردانی استراتژی‌های معاملاتی خود را به سیستم رایانه می‌دهد.

پیشنهاد می‌کنیم برای فراگیری بهتر مطلب، به این پادکست از کاریزما گوش کنید: آیا وجود بازارگردان ها برای بازار سرمایه مفید است؟ – قسمت هجدهم پادکست کاریزما

وظیفه بازارگردان در بورس چیست؟

رایج‌ترین نوع بازارگردان‌، کارگزاری‌ها یا شرکت‌هایی هستند که برای افزایش نقدشوندگی و معاملات یک اوراق بهادار، اقدام به خرید و فروش در آن نماد می‌کنند.

حقوق و مسئولیت‌های بازارگردان‌ در بازارهای مختلف متفاوت است و به نوع بازار (کالا، اوراق بهادار، آتی و…) نیز بستگی دارد. با این حال، کار بازارگردان در بورس شامل مواردی از قبیل زیر است:

• افزایش نقدشوندگی و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار
• کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین و جلوگیری از نوسانات شدید
• کاهش هزینه‌های معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش

چگونه بازارگردان ها معاملات را در بورس تسهیل می‌کنند؟

بازارگردان بورس حجم زیادی از اوراق بهادار را در اختیار دارد و می‌تواند مقدار زیادی از سفارشات را در بازارهای مالی انجام دهد. این سفارشات هم می‌توانند سفارشات خرید و هم فروش باشند که در عرض چند ثانیه اتفاق می‌افتند.

اساسا، بازارگردان‌ها همواره طرف مقابل حجم معاملات سرمایه‌گذار را می‌گیرند. برای مثال، اگر سرمایه‌گذاران به‌دنبال فروش اوراق بهادار باشند، بازارگردان‌ها این اوراق بهادار را خریداری می‌کنند تا زمانیکه همه فروشندگان تامین شوند و برعکس، اگر سرمایه‌گذاران اوراق بهاداری را خریداری کنند، بازارگردان‌ها این اوراق بهادار را به فروش می‌رسانند تا تمام سفارشات پر شود.

بنابراین، بازارگردان ها، عرضه و تقاضا را در بازارهای مالی تامین می‌کنند و اوراق بهادار (مثلا سهام) را در بین فروشندگان و خریداران دست به دست می‌نمایند.

مقاله پیشنهادی: بورس و بازار سرمایه در نگاه کلی

عوامل تاثیرگذار بر فعالیت بازار گردان‌ها

بدون شک، کار بازارگردان ها در بورس هم به موارد زیادی بستگی دارد که اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار بر فعالیت آنها مواردی از قبیل  زیر هستند:

1- عرض بازار

وجود جریان مستمر دوسویه سفارشات خرید و فروش سهام و به عبارتی حضور تعداد زیادی از خریداران و فروشندگان در قیمت تعادلی (ارزش ذاتی) مبین میزان عرض بازار سرمایه است. به این ترتیب، بازار اوراق بهاداری که دارای ویژگی فوق باشد را «نقد شونده» نیز می‌نامند. بازارگردان‌ها در چنین بازاری با تفاضل (سود) اندک نیز حاضر به فعالیت هستند.

2- عمق بازار

وجود جریان پیوستـه سفارشات خرید و فروش در قیمت‌های بالاتر و پایین تر از قیمت تعادلی را عمق بازار می‌نامند. به این معنی که منحنی عرضه و تقاضا حول ارزش بازار دارایی مالی، کاملاً کشش پذیر و پیوستـه است.

در چنین شرایطی، با بروز عدم تعادل ناگهانی میان سفارشات عرضه و تقاضا، قیمت دارایی مالی اندکی تغییر یافتـه و مجدداً وضعیت تعادل حاصل خواهد شد. به این ترتیب، حتی منحنی تغییرات قیمت نیز در بازار با ژرفای کافی، پیوستـه خواهد بود.

بازارگردان ها در بازارهای با ژرفای زیاد با کمترین تفاضل قیمت خرید و فروش نیز به فعالیت خود ادامه خواهند داد. در صورتی که، در بازار کم عرض و کم عمق که منحنی عرضه و تقاضا اوراق بهادار گسستـه و کم کشش است همواره میزان تفاضل چشمگیر خواهد بود.

در چنین بازاری، فعالیت بازارگردان‌ها در مقایسه با هزینه‌هایی که بر بازار وارد می‌آورند به گونه‌ای است که از جذابیت حضور آنان به شدت کاستـه می‌شود.

3- نسبت سرمایه‌گذاران اطلاعات مدار به نقدینه مدار

 سرمایه‌گذارانی که در بازار مشارکت دارند در دو طبقه جای می‌گیرند. گروهی از آنان مازاد منابع مالی داشتـه و درپی سرمایه‌گذاری این منابع هستند. گروه دیگر شامل سرمایه‌گذارانی هستند که اعتقاد دارند بیش از سایرین نسبت به اوراق بهادار یک شرکت خاص، اطلاعات در اختیار دارند. به این ترتیب، آنان با اتکا به اطلاعات خود به ارزیابی قیمت اوراق بهادار می‌پردازند و نسبت به خرید یا فروش اوراق اقدام می‌کنند.

بازارگردان‌ها چگونه سود می‌کنند؟

تمام بازارگردان ها در بورس به دلیل ریسک نگه داشتـن دارایی، سود یا دستمزد دریافت می‌کنند. خطری که بازارگردان‌ها با آن مواجه هستند، کاهش ارزش یک اوراق بهادار پس از خرید از فروشنده و قبل از فروش به یک خریدار است.

در برخی بازارهای خارجی، بازارگردان‌ها برای هر اوراق بهاداری که پوشش می‌دهند، اسپرد (spread) مطالبه می‌کنند. این به عنوان شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش (bid-ask spread) شناختـه می‌شود و در معاملات مالی بسیار رایج است.

در بورس تهران، بازارگردان‌ها با انعقاد قرارداد، کارمزد مشخصی برای فعالیت خود دریافت می‌کنند.

چکیده مطلب

بازارگردانی بورس ایران نیز همانند بورس‌های خارجی به عوامل بسیار گوناگونی وابستـه است که مهم‌ترین آنها عمق و عرض بازار و نسبت سرمایه‌گذاران اطلاعات مدار نقدینه مدار هستند. با سنجش هر یک از این عوامل کار بازارگردان در بورس شروع می‌شود. در حالت کلی، نقش بازارگردان در بورس این است که با خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار) یا کالاهای اقتصادی از نوسانات ناخواستـه قیمت دارایی بکاهد.