حکم شرعی صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت چیست؟

حکم شرعی صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت، مسئله‌ای ابهام‌آمیز برای اکثر سهام‌داران است. اگر شما هم در این موضوع شک دارید، توصیه می‌کنیم این مطلب از کاریزما را به دقت بخوانید. در ابتدا برای روشن شدن موضوع باید کمی بیشتر در خصوص صندوق درآمد ثابت توضیح دهیم. بنظر می‌رسد می‌توان حکم شرعی صندوق سرمایه گذاری بورس را از سه جنبه بررسی کرد:

1. مجوزها و انطباق فعالیت‌های صندوق با قوانین موضوعه تحت سلطه حکومت جمهوری اسلامی ایران
2. نحوه سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها و ابزارهایی که می‌توانند در آنها سرمایه‌گذاری کنند (موضوع فعالیت و نحوه سرمایه‌گذاری وجوه اخذ شد‌ه مردم در منابع مختلف)
3. ماهیت فقهی – حقوقی صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت

مجوزها و استنادات قانونی

همانطور که مستحضرید، این صندوق‌ها از مصادیق تعریف صورت‌گرفتـه در بند 20 ماده یک قانون بازار بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی در آذر 1384 و بند “ه” ماده یک قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل در اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب آذر ماه 1388 می‌باشد.

در خصوص صندوق درآمد ثابت کاریزما همانطور که در سایت این صندوق نیز قابل مشاهده است، به شماره 11302 نزد سازمان بورس اوراق بهادار تهران به ثبت رسید‌ه و تحت نظارت آن سازمان می‌باشد. از این لحاظ، این صندوق کاملاً قانونی و در سیطره حکومت جمهوری اسلامی مشغول به فعالیت است. این قوانین همگی مصوب مجلس شورای اسلامی تصویب و انطباق آن با شریعت اسلامی توسط شورای محترم نگهبان صحه گذاشتـه شد‌ه است.

ممکن است سوالی ایجاد شود که ” قانون کلی به تصویب مجلس و تائید شورای محترم نگهبان رسید‌‌ه است، ولی دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌های  آن چطور؟! “

در این خصوص نیز باید اشاره کرد تمامی دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌ها در بازار سرمایه قبل از تصویب و اجرایی شدن توسط کمیته فقهی سازمان بورس بررسی و انطباق آن با شریعت اسلامی و فقه جعفری بررسی خواهد شد. پس از تائید آن کمیته، اجازه تصویب در نهادهای مربوطه و اجرایی شدن خواهد یافت. در همین خصوص نظر شما را به اظهار نظر حجت‌الاسلام مصباحی مقدم (ریاست محترم کمیته فقهی سازمان بورس) در خصوص شرعی بود‌ن سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و سهام شرکت‌ها و تمام ابزارهای مالی جدید بکار گرفتـه‌شد‌ه در این بازار به گزارش خبرگزاری ایلنا را اینجا بخوانید.

موضوع فعالیت و نحوه سرمایه گذاری وجوه اخذ شد‌ه مردم در منابع مختلف

همانطور که اشاره شد این صندوق پس از ابلاغ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید ایجاد شد‌ه و بنظر می‌رسد برای یافتـن جواب باید موضوع فعالیت این صندوق‌ها را دانست.

طبق اساسنامه و امیدنامه مصوب این صندوق موضوع فعالیت به شرح ذیل است:

موضوع فعالیت اصلی صندوق، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (اوراق مشارکت، اوراق اجاره و اوراق بهادار رهنی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت) و سپرده‌ها و گواهی سپرده بانکی و موضوع فعالیت فرعی آن مشارکت در تعهد پذیره‌نویسی یا تعهد خرید اوراق بهادار است. نسبت سرمایه‌گذاری در هر کدام از این بخش‌ها بنا به تشخیص مدیر صندوق متفاوت است که می‌توانید حد نصاب‌های مجاز را در امیدنامه بارگذاری شد‌ه در سایت رسمی صندوق ملاحظه بفرمائید.

منبع سود صندوق درآمد ثابت کاریزما

برای اینکه بدانیم سودهای پرداختی این صندوق از نظر شرعی چه حکمی دارد، باید بدانیم این سودها از چه منابعی حاصل شد‌ه است.

بصورت کلی، صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت کاریزما و سایر صندوق‌های مشابه منابع جمع‌آوری شد‌ه در 3 قسمت ذیل سرمایه‌گذاری خواهد شد:

• سهام شرکت‌ها (در این صندوق بنا به ماهیت آن و انتظار ریسک کمتر، معمولا بخش کمتری از منابع در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌گردد. چراکه سهام شرکت‌ها دارای ریسک بالاتری هستند و پاسخگوی انتظارات کم‌ریسک مشتریان اینگونه صندوق‌ها نیستند).
• اوراق مشارکت و سایر اوراق درآمد ثابت در چارچوب یکی از عقود یازده‌گانه مجاز در شریعت اسلامی
• سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت بانکی

بطور مثال، ترکیب دارایی صندوق درآمد ثابت کاریزما در تاریخ 15 فروردین 1400 به شرح تصویر زیر است:همانطور که ترکیب دارایی‌ صندوق را مشاهده می‌کنید، حدود 50% از منابع اخذ شده از مردم در جایی غیر از سپرده‌های بانکی است! قابل مشاهده است که حدود 50% از منابع در سهام و اوراق مشارکت یا سایر اوراقی که در چارچوب عقود اسلامی مجاز است سرمایه‌گذاری شده‌اند.

تکلیف در خصوص سود و یا زیان حاصل از معاملات مربوط به سهام شرکت‌ها تا حدودی روشن‌تر است. ولی در خصوص سود اوراق مشارکت مباحث عدم قطعیت در سود و… مطرح بود‌ه که جهت استحضار نظر مراجع اعظام در خصوص سود و یا زیان احتمالی حاصل از سرمایه‌گذاری در دو حوزه “سهام” و “اوراق مشارکت” به شرح ذیل است:

• نظر مراجع اعظام در خصوص سود اوراق مشارکت را در اینجا بخوانید. 

• نظر مراجع اعظام در خصوص سود و زیان حاصل از سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها را اینجا بخوانید.

ماهیت فقهی – حقوقی سپرده‌های بانکی

در خصوص سود سپرده بانکی که بیشتر سوالات در این بخش خواهد بود، مسائل فقهی زیادی تاکنون مطرح‌شده است. ولی به‌هرحال، مراجع اعظام تاکنون بطور قطع و یقین سود سپرده‌های بانکی را حرام شرعی اعلام نکرده‌اند. تنها مسئله‌ای که قطعاً آن را حرام اعلام کرده‌اند مبحث دیرکرد و جرایم تاخیر تادیه دیون بوده که این موضوع برای این صندوق صادق نیست؛ چراکه ماهیتاً صندوق‌ها در سمت سپرده‌گذار هستند و جرایم تاخیر در سمت وام گیرندگان از بانک‌ها و موسسات اعتباری مطرح است.

در مورد خود سود سپرده‌های بانکی باید عنوان داشت مراجع سود سپرده‌های بانکی را کاملا حلال دانسته‌اند؛ به شرط آنکه بانک‌ها مسایل شرعی را رعایت کنند و فرد سپرده‌گذار نیز نیت دریافت سود قطعی در ازای سپرده‌گذاری نداشته باشد، حقیقتا در ازای قرض نمی‌تواند قید دریافت سود نماید. در این خصوص نظر شما را به مجموعه استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای دامه برکاته مندرج در لینک ذیل جلب می‌نمایم:

(سوال1914 و 1920 و 1926 و 1935 در اجوبه الاستفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای دامه برکاته)

یک نکته مهم در تمام فتواهای مراجع عظام مشاهده می‌شود بحث تعیین سود قطعی در ابتدای سرمایه گذاری و… است. در این خصوص باید اشاره داشت که صندوق درآمد ثابت کاریزما تاکنون سود ثابت و قطعی پرداخت نکرده است!

نظر شما را به جدول سود پراختی ماهانه به ازای هر یک واحد سرمایه‌گذاری (یک میلیون ریال) در یک و نیم سال گذشته جلب می‌نماییم:

میزان سوددهی صندوق درآمد ثابت کاریزما

سود اردیبهشت ماه سال 99 به ازای هر واحد سرمایه‌گذاری یک میلیون ریالی مبلغ 38،499 ریال بوده است که معادل نرخ 45% سالانه می‌باشد. در ماه بعد با توجه به شرایط منابع سرمایه‌گذاری این نرخ به حدود 27% کاهش یافت. در سایر ماه‌ها هم بین 20% الی 23% همواره در نوسان بوده است.

همچنین مطابق امید نامه صندوق، این شرکت هیچ تعهدی برای تضمین اصل و سود سرمایه شما ندارد و صرفاً در چارچوب قوانین مربوطه به نیابت از شما در جاهای مجاز سرمایه گذاری و منافع حاصل را پس از کسر کارمزد بصورت ماهانه به شما پرداخت می‌نماید.

از آنجاکه منابع مردم در این صندوق در جاهای کم‌ریسک و سودهای قابل پیش‌بینی (تا حدودی البته) سرمایه‌گذاری می‌شود، بنابراین ریسک نکول و از بین رفتـن سرمایه یا به زیان منجر شدن سرمایه‌گذاری بسیار پایین است. از همین روی است که اینگونه صندوق‌ها برای افرادی که ریسک‌پذیری کم دارند و همچنین خواهان دریافت سود حاصل از سرمایه‌گذاری خود بصورت ماهانه برای رفع حوایج و نیازهای زندگی خود هستند، مناسب ارزیابی می‌شود.

ماهیت فقهی – حقوقی صندوق سرمایه گذاری درآمدثابت

برای اینکه بیشتر بر جنبه‌های فقهی و مسایل حقوقی صندوق درآمد ثابت بتوان آگاهی یافت توصیه می‌کنیم اصل مقاله در این خصوص را از اینجا دانلود و مطالعه کنید.

چکیده مقاله “حکم شرعی صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت”

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با درآمد ثابت یکی از انواع واسطه‌های مالی و ازجمله نهادهایی است که با فروش پیوستـه واحد سرمایه‌گذاری خود به عموم مردم، وجوهی را تحصیل و آنها را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سپرده‌های بانکی، سهام، اوراق مشارکت، ابزارهای کوتاه مدت بازار پول و دارایی‌های دیگر، با توجه به هدف صندوق، به طور حرفه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کنند.

در حال حاضر، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با درآمد ثابت بیش از سایر انواع آن در بازار سرمایه کشور فعال هستند. به دلیل مزایای این صندوق‌ها، استقبال عمومی از آنها بیشتر است. با عنایت به گسترش این صندوق‌ها در ایران و استقبال چشم‌گیر سرمایه‌گذاران از آن و توجه به این مطلب که صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت رایج‌ترین صندوق‌ها در کشور است، ضروری به نظر می‌رسد که پیرامون ماهیت این دسته از صندوق‌های سرمایه‌گذاری از حیث حقوقی جستاری صورت گیرد. خصوصاً آنکه این نهاد مالی نوظهور بوده، در مورد آن فقر منابع به چشم می‌خورد.

در خصوص سود سپرده بانکی نیز توصیه می‌شود اینجا را مطالعه نمائید.

 چکیده این مقاله به شرح ذیل می‌باشد:

بانک‌ها با هدف جذب سرمایه مردمی، سود علی‌الحساب تضمینی تعیین کرده و پرداخت اضافه سود را به بازدهی اقتصادی بانک منوط دانسته‌اند. از دیدگاه فقهی، دریافت سود در قبال سپرد‌ن پول، بدون هیچ­گونه قبول خطر، ربا محسوب شد‌ه که حرام شرعی است. فقها دریافت سود علی‌­الحساب را در صورت بستـن عقد شرعی همچون وکالت بانک در سرمایه‌­گذاری، مضاربه، مشارکت و مانند آنها را در نهایت مصالحه مجاز دانسته­‌اند.

در این تحقیق ضمن بررسی چگونگی این عقود در فعالیت­‌های بانکی مرتبط با سود، دو مقوله جواز دخالت حکومت در تعیین حداقل سود و بیمه سپرده بانکی مورد بحث بوده که بر مبنای آن­ها می­‌توان تعیین و تضمین سود علی‌الحساب را دارای توجیه شرعی دانست. باتوجه به پذیرش بیمه در قالب عقود اسلامی توسط جمهور فقها، بیمه سپرده بانکی که بازپرداخت اصل سرمایه و حداقل سود را تضمین می‌کند، منعی ندارد. همچنین دخالت دولت در قیمت‌گذاری، در صورت لزوم و به قصد تأمین مصالح اجتماعی، مورد پذیرش واقع گردیده است.

سخن نهایی در مورد حکم شرعی صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت

با در نظر گرفتـن تمامی جوانب مطرح‌شده و نیت شما سرمایه‌گذاران و همچنین اعمال مدیریت این مجموعه به نیابت از شما بر سرمایه‌های واگذاری شد‌ه و همچنین عدم تضمین سود قطعی در ازای سرمایه‌گذاری می‌توان دریافت که منابع حاصل از سرمایه‌گذاری و پرداخت سود به سرمایه‌گذاران در این صندوق همانطور که جناب حجت‌الاسلام مصباحی مقدم به‌عنوان ریاست محترم کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار تهران عنوان کردند، کاملاً شرعی و قانونی است و حتی از جهاتی سود صندوق‌های درآمد ثابت ارجحین بیشتری نسبت به سود سپرده بانکی دارد. چراکه در این‌گونه صندوق‌ها واقعاً تضمین پرداخت سود وجود ندارد و همچنین نرخ سود قطعی و ثابت نیست (اگرچه مدیر صندوق همیشه در تلاش است تا منابع را به گونه‌ای مدیریت کند تا سود حاصل از سرمایه گذاری نوسان کمتری داشته باشد. چراکه برای سرمایه‌گذار دریافت سود با نوسان کم حایز اهمیت خواهد بود).