بازار دو طرفه چیست؟ کسب سود با معاملات دو طرفه

سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی دیگر فقط محدود به خرید و نگهداری دارایی‌ها نیست. بسیاری از سرمایه‌گذاران حرفه‌ای به دنبال راه‌هایی هستند تا حتی در شرایط نزولی بازار نیز بتوانند سود به‌دست آورند. یکی از ابزارهایی که چنین امکانی را فراهم می‌کند، بازار دو طرفه است.

در معاملات دو طرفه، معامله‌گر می‌تواند هم از افزایش قیمت‌ها و هم از کاهش آن‌ها سود ببرد. این ویژگی باعث می‌شود بازار دو طرفه نسبت به بازارهای سنتی یا یک‌طرفه منعطف‌تر، پویا‌تر و کارآمدتر باشد. در این مقاله از کاریزما لرنینگ، به بررسی کامل بازار دو طرفه و نحوه کسب سود از آن می‌پردازیم.

بازار دو طرفه چیست؟

بازار دو طرفه (Two-Way Market) بازاری است که در آن، سرمایه‌گذاران می‌توانند در دو جهت بازار معامله کنند؛ یعنی هم در زمان افزایش قیمت‌ها و هم در زمان کاهش آن‌ها، فرصت کسب سود دارند.

در واقع، در بازار دو طرفه علاوه بر خرید دارایی و کسب سود از افزایش قیمت آن، می‌توان دارایی‌ که مالک آن نیستید، قرض گرفت و با قیمت بالا فروخت تا با کاهش قیمت آن دارایی، کسب سود کرد.  به این روش فروش استقراضی (Short Selling) گفته می‌شود. هدف از فروش استقراضی، کسب سود از کاهش قیمت دارایی است.

مقایسه بازار دو طرفه و یک طرفه
ویژگی‌ها	بازار دوطرفه	بازار یک‌‌طرفه
سودآوری در بازار نزولی	ممکن است	ممکن نیست
نوع معاملات	خرید (Long) و فروش (Short)	فقط خرید (Long)
نقدینگی و کارایی	بالا	پایین‌تر
مدیریت ریسک	انعطاف‌پذیر و پویا	محدود و یک‌بعدی

فروش استقراضی چگونه کار می‌کند؟

برای درک ساده‌تر بازار دو طرفه، تصور کنید که ابتدا سهام یک شرکت را قرض بگیرد و آن را در بازار بفروشد. سپس، زمانی‌که قیمت سهام کاهش یافت، همان سهم را دوباره از بازار خریداری کرده و به صاحب اصلی بازمی‌گردانید. 

تفاوت میان مبلغ فروش اولیه و هزینه خرید مجدد سهم، سود حاصل از این معامله را تشکیل می‌دهد؛ اما اگر بازار برخلاف انتظار شما حرکت کند و قیمت سهام بالا برود، شما باید با قیمت بالاتر سهام را بخرید و در نتیجه متحمل زیان می‌شوید.

بنابراین، فروش استقراضی سود زیادی دارد، اما ریسک آن نیز بسیار بالا است و نیاز به مدیریت دقیق سرمایه دارد.

مثال از بازار دو طرفه

نمودار زیر، مربوط به قیمت یک سال گذشته سهام شستا است. در بازار یک‌طرفه، سود تنها زمانی به‌دست می‌آید که قیمت دارایی افزایش پیدا کند. 

درواقع، سرمایه‌گذار دارایی را در قیمت پایین‌تر می‌خرد و پس از بالا رفتن قیمت، آن را می‌فروشد و از تفاوت این دو قیمت سود می‌برد. اما در صورت کاهش قیمت‌ها، امکان کسب سود وجود ندارد و معمولاً بهترین کار، صبر برای بازگشت قیمت یا خروج از بازار است.

نمودار زیر متعلق به سهم شستا است و در یک بازار یک طرفه، طی بازه‌ زمانی اردیبهشت 1404 تا شهریور 1404 که قیمت سهم نزولی بوده است، تمام سرمایه گذاران با ضرر مواجه شده‌اند، در حالی که در بازار دوطرفه سهام، از کاهش قیمت سهم نیز می‌توان سود برد.

بازار دو طرفه چه مزایایی دارد؟

بازار دوطرفه یکی از جذاب‌ترین و پیشرفته‌ترین ساختارهای معاملاتی در بازارهای مالی است که نسبت به بازار یک‌طرفه (که فقط در جهت صعودی می‌توان سود کرد) مزایای متعددی دارد. در ادامه مهم‌ترین مزایای بازار دوطرفه را مرور می‌کنیم:

۱. امکان کسب سود در هر دو جهت بازار

در بازار دوطرفه، معامله‌گران می‌توانند حتی در زمان کاهش قیمت‌ها نیز سود کنند. یعنی علاوه بر خرید (Buy)، می‌توان با فروش استقراضی (Short Selling) هم از افت قیمت‌ها بهره برد. این ویژگی باعث می‌شود بازار فقط به رشد قیمت‌ها وابسته نباشد.

۲. افزایش کارایی و عمق بازار

با امکان خرید و فروش در هر دو جهت، نقدشوندگی بازار افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه اختلاف قیمت خرید و فروش (Bid–Ask Spread) کاهش یافته و بازار کارا و پویا‌ می‌شود.

۳. مدیریت بهتر ریسک و پوشش زیان‌ها

سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از موقعیت‌های فروش، ریسک پرتفوی یا دارایی خود را پوشش دهند. مثلاً اگر سهمی در سبدشان دارند و احتمال افت قیمت می‌دهند، با گرفتن موقعیت فروش در همان سهم، زیان احتمالی را جبران می‌کنند.

۴. جلوگیری از حباب‌های قیمتی

در بازارهای یک‌طرفه، معمولاً فشار خرید زیاد منجر به تشکیل حباب می‌شود. اما در بازار دوطرفه، چون امکان فروش در قیمت‌های بالا وجود دارد، رفتار قیمتی متعادل‌تر و منطقی‌تر خواهد بود و جلوی رشدهای غیرواقعی گرفته می‌شود.

۵. فرصت‌های متنوع معاملاتی

در بازار دوطرفه، معامله‌گر می‌تواند از استراتژی‌های متنوعی مثل هجینگ (Hedging)، آربیتراژ (Arbitrage) و معاملات ترکیبی استفاده کند. این تنوع، فرصت یادگیری و کسب سود را برای فعالان حرفه‌ای افزایش می‌دهد.

ریسک‌ها و چالش‌های بازار دو طرفه

در کنار مزایای فراوان، بازار دوطرفه چالش‌ها و ریسک‌های خاص خود را دارد که نباید نادیده گرفته شوند:

1. ریسک نامحدود در فروش استقراضی

در معاملات دو طرفه، معامله‌گر می‌تواند با فروش استقراضی (Short Selling) روی کاهش قیمت دارایی شرط‌بندی کند. اما برخلاف خرید معمولی که حداکثر زیان برابر با مبلغ سرمایه‌گذاری است، در فروش استقراضی زیان می‌تواند نامحدود باشد، چون قیمت سهم یا دارایی ممکن است به‌طور نامحدود افزایش یابد.

2. الزامات وجه تضمین (Margin Call)

برای انجام معاملات دو طرفه باید وجه تضمین نزد کارگزار سپرده شود. اگر بازار برخلاف موقعیت معامله‌گر حرکت کند، ممکن است اخطار مارجین (Margin Call) صادر شود و سرمایه‌گذار مجبور شود وجه بیشتری واریز کند. در غیر این صورت، موقعیت او به‌صورت اجباری بسته می‌شود. برای آشنایی با تمام اصطلاحات بازار بورس، مقاله زیر را مطالعه کنید.

3. پیچیدگی و نیاز به دانش تخصصی

معاملات دو طرفه برای معامله‌گران تازه‌کار مناسب نیست. درک مفاهیمی مانند اهرم، حد ضرر، مدیریت ریسک و تحلیل تکنیکال پیشرفته برای فعالیت موفق ضروری است. در غیر این صورت احتمال زیان زیاد وجود دارد.

4. احتمال دستکاری بازار و نوسانات شدید

در برخی بازارها که عمق کافی ندارند، ورود حجم زیاد سفارش‌های فروش استقراضی می‌تواند منجر به فشار مصنوعی بر قیمت‌ها شود. این موضوع باعث نوسانات شدید، ترس عمومی و حتی توقف معاملات می‌شود.

5. ریسک نقدشوندگی پایین

در برخی زمان‌ها یا برای برخی دارایی‌ها، ممکن است نقدشوندگی بازار کم باشد. در چنین شرایطی، بستن موقعیت فروش یا خرید دشوار می‌شود و معامله‌گر ممکن است ناچار به خروج در قیمت نامناسب شود.

6. اثر روانی و هیجانی

معاملات دو طرفه به‌ویژه در موقعیت‌های فروش، از نظر روانی دشوار است. بسیاری از افراد ذاتاً تمایل به خرید دارند و فروش در بازار صعودی یا حفظ موقعیت در برابر نوسانات شدید می‌تواند فشار روانی زیادی ایجاد کند.

بازار دو طرفه در انواع بازارهای مالی

بازار دوطرفه در بسیاری از حوزه‌های مالی جهان اجرا شده است. در ادامه، به بررسی سه نمونه معروف از آن می‌پردازیم:

بازار دوطرفه در بورس

در بازار دو طرفه بورس، سرمایه‌گذاران علاوه بر خرید سهام برای کسب سود از رشد قیمت، می‌توانند از کاهش قیمت‌ها نیز سود ببرند. 

دو طرفه شدن بازار بورس می‌تواند تحول بزرگی در معاملات ایجاد کند و امکان کسب سود در روندهای نزولی را هم برای سرمایه‌گذاران فراهم سازد.

در حال حاضر، سازوکار معاملات در بورس ایران به‌صورت یک‌طرفه انجام می‌شود و بازار دو طرفه در بورس ایران تنها در بازار مشتقه مانند قراردادهای آتی کالا و اختیار معامله (آپشن) وجود دارد. 

• معاملات آتی (Futures)

معاملات آتی قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند مقدار مشخصی از یک دارایی (مثل طلا، نقره، زعفران یا سهام) را در تاریخ مشخصی در آینده با قیمتی از پیش تعیین‌شده معامله کنند. 

نکته مهم این است که در بازار آتی، معامله‌گر نیازی به تحویل فیزیکی کالا ندارد و می‌تواند قبل از سررسید قرارداد، موقعیت خود را ببندد یا جابجا کند. 

این بازار دوطرفه است، چون سرمایه‌گذار می‌تواند از افزایش قیمت‌ها با خرید (موقعیت خرید یا Long) سود بگیرد و از کاهش قیمت‌ها هم با فروش (موقعیت فروش یا Short) منفعت ببرد؛ بنابراین در بازار آتی، فرصت سودآوری هم در روند صعودی و هم نزولی وجود دارد. با کلیک روی دکمه زیر می‌توانید از طریق کارگزاری کاریزما، کد معاملاتی آتی دریافت کنید.

دریافت کد معاملاتی آتی

• معاملات اختیار معامله (Options)

اختیار معامله قراردادی است که به خریدار «اختیار» (و نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی را در تاریخ مشخصی با قیمتی معین می‌دهد. قرارداد اختیار معامله شامل دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است.

اختیار معامله هم دوطرفه است، چون معامله‌گر می‌تواند بسته به تحلیل خود از رشد یا افت قیمت، اختیار خرید یا اختیار فروش را انتخاب کند. به این ترتیب، حتی وقتی بازار نزولی است، می‌توان با خرید اختیار فروش (Put) سود گرفت. با کلیک روی دکمه زیر می‌توانید از طریق کارگزاری کاریزما، کد معاملات آپشن دریافت کنید.

دریافت آنلاین کد معاملات آپشن

بازار دو طرفه در فارکس

بازار فارکس به‌صورت ذاتی دوطرفه است، چون هر معامله شامل خرید یک ارز و فروش هم‌زمان ارز دیگر است. به‌عنوان مثال، در جفت‌ارز EUR/USD، اگر معامله‌گر پیش‌بینی کند یورو در برابر دلار تقویت می‌شود، یورو را می‌خرد و دلار را می‌فروشد؛ و در صورت پیش‌بینی عکس، برعکس عمل می‌کند.

بازار دو طرفه در ارز دیجیتال

بازار دوطرفه در ارز دیجیتال، بازاری است که در آن معامله‌گران می‌توانند از هر دو جهت قیمت‌ها سود ببرند؛ یعنی هم با خرید (لانگ) در زمان افزایش قیمت و هم با فروش استقراضی (شورت) هنگام افت قیمت. 

صرافی‌هایی مانند Binance، BitMEX و Kraken با ارائه‌ی قراردادهای آتی و ابزارهای اهرمی، امکان این نوع معاملات را فراهم کرده‌اند. نقدینگی بالا در این بازارها باعث می‌شود خرید و فروش با سرعت و دقت بیشتری انجام شود.

بازار دوطرفه ارز دیجیتال فرصت‌های بیشتری برای سودآوری فراهم می‌کند، اما به‌دلیل استفاده از اهرم و فروش استقراضی، ریسک بالاتری نیز دارد. 

جمع‌بندی: چرا بازار دو طرفه مهم است؟

بازار دو طرفه با ایجاد امکان سودآوری در هر دو جهت بازار، نه‌تنها فرصت‌های معاملاتی بیشتری فراهم می‌کند، بلکه به پویایی و تعادل بازارهای مالی نیز کمک می‌کند. این بازار برای معامله‌گران حرفه‌ای که دانش تحلیل تکنیکال و بنیادی دارند، محیطی ایده‌آل برای پیاده‌سازی استراتژی‌های پیچیده و متنوع است.

اما نباید فراموش کرد که ورود به بازار دوطرفه بدون دانش کافی و مدیریت ریسک، می‌تواند خطرناک باشد. معامله دو طرفه در بورس، اگرچه ابزار قدرتمندی است، اما نیازمند دقت و کنترل روانی بالاست.

آیا شما هم تجربه معامله در بازار دو طرفه را دارید؟ تجربیات خود را در بخش کامنت‌های مقاله با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول