فرابورس چیست؟ + آموزش صفر تا صد بازار فرابورس
فرابورس چیست؟ + آموزش صفر تا صد بازار فرابورس
در دنیای سرمایه‌گذاری، بورس تنها راه برای ورود به بازار سرمایه نیست. بلکه فرابورس، به‌عنوان یک بازار پویا و پرظرفیت، فرصت‌های بی‌نظیری را برای سرمایه‌گذاری ارائه میدهد. اما منظور از فرابورس چیست؟ فرابورس بازاری برای معامله سهام شرکتهایی است که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند در بورس پذیرش شوند، اما همچنان فرصت معامله در یک بستر قانونی و تحت نظارت را دارند.
این بازار، گزینه‌ای مناسب برای شرکت‌های کوچک و متوسط است که میخواهند از طریق عرضه سهام سرمایه جذب کنند و درعین‌حال، به سرمایه‌گذاران فرصت میدهد که با شرایط متنوع‌تری وارد دنیای بورس شوند. اما چگونه در فرابورس سرمایه‌گذاری کنیم؟ آیا راه ورود به فرابورس نیز کارگزاری است؟ چه شرکتهایی در این بازار فعالیت دارند؟ و ریسک‌های آن چیست؟ در ادامه این مقاله از کاریزما لرنینگ، به تمام این سؤالات پاسخ می‌دهیم. اگر می‌خواهید هوشمندانه‌تر در بازار سرمایه فعالیت کنید، این مقاله را از دست ندهید!
تعریف فرابورس چیست؟
برای تعریف فرابورس به زبان ساده میتوان گفت که فرابورس، بازاری برای معاملات سهام شرکتها است. با این تفاوت که به دلیل سهولت در پذیرش، شرکت‌های کوچک نیز می‌توانند سهام خود را در این بازار عرضه کنند.
باتوجه‌به مزایای ورود به بورس، بسیاری از شرکت‌های سهامی به دنبال عرضه سهام خود در این بازار هستند. بااین‌وجود، به دلیل قوانین سخت‌گیرانه سازمان بورس و اوراق بهادار، ورود به بورس برای بسیاری از شرکتها دشوار است.
به‌منظور حل این مشکل، بازار فرابورس (OTC) ایجاد شده است. شرکتهایی که واجد شرایط ورود به بورس نیستند، می‌توانند با احراز حداقل استانداردها وارد این بازار شده و از مزایای آن بهره‌مند شوند. اگرچه پذیرش در فرابورس ساده‌تر است، اما این بازار نیز تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد.
ساختار فرابورس چیست و انواع آن
بازار فرابورس ایران به بخش‌های مختلفی تقسیم شده است تا شرکتها با شرایط گوناگون بتوانند در آن فعالیت کنند. این تقسیم‌بندی بر اساس میزان ریسک و شفافیت شرکتها انجام می‌شود. به‌این‌ترتیب، هر شرکتی می‌تواند باتوجه‌به وضعیت خود، در یکی از بازارهای فرابورس که مناسب آن است، حضور داشته باشد. در ادامه به بررسی ساختار بازار فرابورس ایران می‌پردازیم:
- بازار اول فرابورس
- بازار دوم فرابورس
- بازار سوم (عرضه اوراق بهادار)
- بازار ابزارهای نوین مالی
- بازار پایه فرابورس
- بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)
بازار اول فرابورس چیست؟
در این بازار، شرکتهایی که از نظر شفافیت مالی، سودآوری و رعایت الزامات سازمان بورس در سطح مناسبی قرار دارند، پذیرش می‌شوند. این شرکتها از نظر نقدشوندگی و ریسک سرمایه‌گذاری وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سایر بخش‌های فرابورس دارند.
بازار دوم فرابورس چیست؟
این بازار برای شرکتهایی طراحی شده که هنوز شرایط لازم برای ورود به بازار اول را ندارند؛ اما از حداقل استانداردهای پذیرش برخوردارند. شرکت‌های تازه‌تأسیس یا شرکتهایی که از لحاظ سودآوری و ساختار مالی در سطح پایین‌تری نسبت به بازار اول قرار دارند، معمولاً در این بازار پذیرش می‌شوند.
بازار سوم فرابورس چیست؟
این بازار مخصوص عرضه اوراق بهاداری است که هنوز در هیچ‌یک از بازارهای بورس یا فرابورس پذیرفته نشده‌اند. این اوراق می‌توانند شامل سهام شرکت‌های در شرف پذیرش، اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و سایر ابزارهای مالی باشند.
بازار ابزارهای نوین مالی
در این بخش، انواع ابزارهای مالی؛ مانند اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق مرابحه، اسناد خزانه اسلامی و سایر اوراق بدهی معامله می‌شوند. هدف این بازار، تأمین مالی برای شرکتها و دولت از طریق انتشار ابزارهای مالی اسلامی است.
بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)
این بازار برای شرکت‌های دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ایجاد شده است تا بتوانند از طریق بازار سرمایه تأمین مالی کنند. پذیرش در این بازار شرایط ساده‌تری نسبت به سایر بازارها دارد و هدف اصلی آن، حمایت از رشد شرکت‌های نوآور است.
بازار پایه فرابورس
این بازار شامل شرکتهایی است که شرایط پذیرش در بازارهای اول و دوم را ندارند؛ اما همچنان امکان معامله سهام آنها وجود دارد. بازار پایه خود به سه تابلو (زرد، نارنجی و قرمز) تقسیم می‌شود که هر کدام بر اساس میزان شفافیت اطلاعاتی و سطح ریسک شرکتها تعریف شده‌اند:
- دسته اول: شرکتهایی که تمایلی به پذیرش ندارند، اما به دلیل الزامات قانونی باید در این بازار حضور داشته باشند.
- دسته دوم: شرکتهایی که قبلاً در بازار بورس بوده‌اند، اما شرایط لازم برای پذیرش در آن را از دست داده‌اند.
- دسته سوم: شرکتهایی که شرایط پذیرش در بورس و فرابورس را ندارند و به همین دلیل پذیرش آنها لغو شده است.
مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه نسبت به بازارهای اول و دوم ساده‌تر است و به همین دلیل، ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار بالاتر است.
بازار توافقی فرابورس چیست؟
بازار توافقی فرابورس یکی از بخش‌های بازار پایه فرابورس ایران است که در آن، معاملات بر اساس توافق مستقیم بین خریدار و فروشنده انجام می‌شود. در این بازار، برخلاف سایر بازارهای فرابورس که قیمت‌ها از طریق عرضه و تقاضا در سامانه معاملاتی تعیین می‌شوند، قیمت معاملات به‌صورت توافقی بین طرفین مشخص شده و سپس در سامانه ثبت می‌شود.
ویژگی‌های بازار توافقی فرابورس
بازار توافقی فرابورس می‌تواند فرصت‌های مناسبی را برای معامله‌گران حرفه‌ای و شرکت‌های خاص فراهم کند. بااین‌حال، به دلیل ریسک‌های موجود در این بازار، لازم است که معامله‌گران بادقت و آگاهی کامل وارد این بازار شوند. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های این بازار شامل موارد زیر می‌شود:
- عدم محدودیت نوسان قیمت
برخلاف سایر بازارهای بورس و فرابورس که دامنه نوسان قیمت دارند، در بازار توافقی قیمت‌ها بدون محدودیت تعیین می‌شوند و طرفین می‌توانند با هر قیمتی که توافق کنند، معامله را انجام دهند. - شفافیت کمتر نسبت به سایر بازارها
شرکتهایی که در بازار توافقی فرابورس فعالیت می‌کنند، معمولاً از نظر افشای اطلاعات مالی و الزامات سازمان بورس در سطح پایین‌تری قرار دارند. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در این بازار ریسک بیشتری دارد. - روش انجام معاملات
در این بازار، معاملات به‌صورت بلوکی یا عمده انجام می‌شود. خریدار و فروشنده قبل از ثبت سفارش، بر سر قیمت و شرایط معامله به توافق می‌رسند و سپس معامله را در سامانه فرابورس ثبت می‌کنند.
نحوه معامله در بازار فرابورس
بازار فرابورس ایران بستری را برای خریدوفروش سهام شرکتهایی که شرایط ورود به بورس ندارند، فراهم میکند. به همین دلیل، معاملات در این بازار شباهت زیادی به معاملات بورس دارد و از طریق سامانه‌های آنلاین کارگزاری‌ها انجام می‌شود.
بنابراین، برای شروع معامله در فرابورس، ابتدا باید کد بورسی دریافت کنید و احراز هویت شوید. سپس باید یک حساب در یکی از کارگزاری‌های رسمی بورس افتتاح کنید تا بتوانید به سامانه‌های معاملاتی دسترسی داشته باشید.
محدوده دامنه نوسان سهام فرابورس چیست؟
محدوده دامنه نوسان سهام فرابورس به محدوده‌ای گفته می‌شود که قیمت سهام یک شرکت می‌تواند در طول یک روز معاملاتی تغییر کند. این دامنه برای کنترل نوسانات شدید قیمت‌ها و حفظ تعادل در بازار تعیین می‌شود. در بازار فرابورس ایران دامنه نوسان قیمت سهام به شرح زیر است:
| محدوده دامنه نوسان بازار فرابورس | |
| دامنه نوسان | بازار |
| ±۵% | بازار اول فرابورس |
| ±۵% | بازار دوم فرابورس |
| ±۳% | بازار پایه زرد |
| ±۲% | بازار پایه نارنجی |
| ±۱% | بازار پایه قرمز |
ساعت معامله در بازار فرابورس
ساعات معاملات سهام در بازار فرابورس ایران به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود. ابتدا، پیش‌گشایش از ساعت ۸:۴۵ تا ۹:۰۰ است که در این زمان امکان ثبت سفارش‌های خریدوفروش وجود دارد، اما معاملات در این بازه زمانی انجام نمی‌شود. سپس، در معاملات پیوسته از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۲:۳۰، معاملات به‌صورت پیوسته و بر اساس عرضه و تقاضا انجام می‌شود. این بازه زمانی بخش اصلی بازار است که در آن خرید و فروش‌های واقعی صورت می‌گیرد.
مزایای بازار فرابورس برای سهامداران
بازار فرابورس به‌عنوان یک بازار مهم در بازار سرمایه ایران، مزایای متعددی برای سهامداران فراهم میکند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوع: سهامداران می‌توانند در شرکت‌های مختلف با ریسک‌ها و پتانسیل‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند. بازار فرابورس به سرمایه‌گذاران این امکان را میدهد که از فرصت‌های سرمایه‌گذاری متنوع بهره‌مند شوند.
- معاملات آسان و کم‌هزینه: به دلیل شرایط ساده‌تر پذیرش در فرابورس، هزینه‌های پذیرش و معامله برای شرکتها کمتر است و این موضوع به نفع سرمایه‌گذاران است.
- نظارت و اعتبار: با اینکه فرابورس شرایط پذیرش آسان‌تری دارد، نظارت‌های سازمان بورس بر آن باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران با اطمینان بیشتری در این بازار فعالیت کنند.
- دسترسی به شرکت‌های نوپا و با پتانسیل رشد: بازار فرابورس مکانی مناسب برای عرضه سهام شرکت‌های نوپا و با پتانسیل رشد است، بنابراین سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید سهام این شرکتها از رشد و سودآوری آینده آنها بهره‌مند شوند.
- پشتیبانی از شفافیت اطلاعات: شرکت‌های پذیرش‌شده در فرابورس موظف به رعایت استانداردهای گزارش‌دهی و افشای اطلاعات هستند. این موضوع موجب شفافیت بیشتر برای سرمایه‌گذاران می‌شود.
شاخص فرابورس چیست؟
شاخص فرابورس، معیاری برای سنجش و نمایش عملکرد کلی بازار فرابورس ایران است. این شاخص نشان میدهد که به طور میانگین، قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس چقدر تغییر کرده است. به‌عبارت‌دیگر، شاخص فرابورس به سرمایه‌گذاران و فعالان بازار کمک میکند تا روند کلی بازار فرابورس را تحلیل و ارزیابی کنند.
نماد فرابورس چیست؟
شرکت فرابورس ایران که مسئولیت اداره و نظارت بر بازار فرابورس را بر عهده دارد، سهام خود را نیز در همین بازار عرضه کرده است. این سهام با نماد فرابورس در بازار اول فرابورس معامله می‌شود.
سایت فرابورس چیست؟
سایت فرابورس ایران به نشانی www.ifb.ir، مرجع اصلی اطلاع‌رسانی درباره بازار فرابورس کشور است. این سایت اطلاعات کاملی در مورد شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس، نحوه معاملات، اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با این بازار را در اختیار سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه قرار میدهد.
سهم های فرابورسی کدامند؟
می‌توانید برای مشاهده تمامی نماد های فرابورس ایران، به سایت فیپیران مراجعه کنید و از بخش «بازار»، وارد قسمت «فرابورس» شده و تمامی سهم‌ها، حق‌تقدم‌ها، اوراق مشارکت و نمادهایی که در بازار پایه فرابورس معامله می‌شوند را مشاهده و بررسی کنید. همچنین امکان بررسی نماد های فرابورسی از طریق بخش «دیدبان بازار» سایت فرابورس نیز مهیاست.
جمع‌بندی
فرابورس ایران بستری برای معاملات سهام شرکتهایی است که شرایط پذیرش در بورس را ندارند، اما همچنان می‌توانند از طریق این بازار تأمین مالی کنند. این بازار دارای چندین بخش مختلف از جمله بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)، بازار پایه و بازار توافقی است که هرکدام شرایط و مقررات خاص خود را دارند.
فرابورس با ایجاد ساختاری شفاف و نظارت سازمان بورس، امکان سرمایه‌گذاری در شرکت‌های مختلف را برای سرمایه‌گذاران فراهم میکند. از مزایای آن میتوان به دسترسی آسان به سهام شرکت‌های نوپا، هزینه‌های پذیرش کمتر، نقدشوندگی مناسب و فرصت‌های متنوع سرمایه‌گذاری اشاره کرد.
سوالات متداول
فرابورس ایران بازاری برای خرید و فروش سهام شرکتهایی است که شرایط ورود به بورس را ندارند؛ اما همچنان میخواهند از طریق بازار سرمایه تأمین مالی کنند. این بازار تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکند و به شرکتها امکان میدهد با رعایت حداقل الزامات وارد این بازار شوند.
فرابورس ایران شامل طیف گستردهای از سهام شرکتها و اوراق بهادار است که میتوان آنها را در سایت فرابورس ایران یا سایت فیپیران بررسی کرد.
بازار فرابورس ایران شامل چندین بخش است که بر اساس سطح پذیرش، شفافیت مالی و میزان ریسک شرکتها طبقه‌بندی می‌شود. این بازار شامل بازار اول و دوم و سوم، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار SME و بازار پایه فرابورس می‌شود.
