گواهی سپرده کالایی چیست؟

بورس کالا در یک تقسیم بندی کلی شامل چهار بخش بازار فرعی، بازار فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی است. یکی از انواع اوراقی که در بورس کالا مورد داد و ستد قرار میگیرد اوارق گواهی سپرده کالایی است که زیرمجموعه بازار مالی این بورس است. گواهی سپرده چیست و به چه منظور معامله می شوند؟ سازو کار خرید و فروش این اوراق به چه صورت است و انواع آن کدام است؟گواهی سپرده کالایی چه مزایایی دارد؟ در ادامه همراه ما باشید با توضیح کامل گواهی سپرده کالایی 

گواهی سپرده کالایی چیست؟

برای تعریف گواهی سپرده کالایی در ادامه همراه ما باشید.

گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که موید مالکیت دارنده ی آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می گردد.

تاریخچه گواهی سپرده کالایی

شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ 12 خرداد ماه 93 بر اساس بند 24 ماده 1 و بند 4 ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه 1384، ” گواهی سپرده کالایی ” را به عنوان ابزار مالی قانون بازار اوراق بهادار، شناسایی و تصویب نمود. مقرر گردید دستور العمل اجرایی معاملات این اوراق به تصویب هیات مدیره سازمان برسد و نسبت به اجرایی کردن آن از طریق بورس های کالایی اقدام نماید.

برای اولین بار از این اوراق در سال ۱۳۹۴ با توجه به کاربرد آن به‌عنوان یک ابزار تأمین مالی دولت در بخش کشاورزی استفاده شد. در این سال بر اساس ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی از این اوراق به طور آزمایشی برای فروش ذرت سه استان خوزستان، کرمانشاه و فارس استفاده شد. علاوه بر بازار کشاورزی در اواخر سال ۱۳۹۴ گواهی سپرده در بازار سکه برای تأمین مالی معرفی شد. تجربه موفق این معاملات باعث شد که بورس کالا از این ابزار در جهت تأمین مالی در بازارهای دیگری استفاده نماید؛ به طوری که در سال ۱۳۹۵ تعداد انبارهای بیشتری برای پذیرش کالاهای مورد نظر گواهی‌ها در نظر قرار گرفته شد. از طرف دیگر برای فروش محصولات دیگری در بازار کشاورزی (مانند جو و زعفران) و همچنین در بازار سکه از گواهی سپرده استفاده شد.

برخی کاربردهای گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی همانند سایر ابزارهای بازار سرمایه با اهداف خاص و بر اساس کاربردهای مشخصی طراحی و عرضه شده است. علاوه بر اینکه این ابزار موجب سهولت داد و ستد کالاها می شود، سایر کارکردهای گواهی سپرده کالایی به شرح زیر است.

1. ابزار معاملاتی: این اوراق علاوه بر اینکه استادارد بوده و مجوزهای مورد نیاز را دریافت کرده، دارای ورقه بهادار نیز هست. لذا قابلیت معاملات پیوسته در انواع بازار را دارد.
2. ابزار تامین مالی: از آنجا که گواهی سپرده کالایی جزء اوراق بهادار محسوب می شود، با وثیقه گذاشتن آن، امکان دریافت تسهیلات از بانک یا موسسه مالی و اعتباری که توسط بورس تعیین می شود، وجود دارد.
3. ابزار تحویل در قراردادهای آتی و اختیار معامله: دارندگان موقعیت تعهدی فروش در بازار قراردادهای آتی یا اختیار معامله در صورتی که تا سررسید قرارداد اقدام به بستن موقعیت تعهدی خود نکنند، ملزم به تحویل کالا به خریدار هستند. اما با استفاده از گواهی سپرده کالا، دارنده موقعیت تعهدی فروش برای تحویل سکه به خریدار، نیازه به تهیه سکه از بازار ندارد. بلکه این امکان را دارد که گواهی سپرده کالای مورد معامله در بازار آتی یا اختیار معامله را خریده و در زمان تحویل، گواهی سپرده کالایی را تحویل خریدار دهد.

مزایای گواهی سپرده کالایی

مزایای معامله گواهی سپرده کالایی برای تولید کنندگان، مصرف کنندگان و فعالین بازارهای مالی به شرح زیر است:

• کاهش هزینه‌های انبارداری و جابجایی بین انبارها
• مدیریت فاصله زمانی بین تولید و فروش کالا توسط تولیدکننده
• کاهش بی‌ثباتی‌ قیمت‌ها
• تسهیل تأمین مالی تولیدکنندگان و کاهش هزینه‌های آن
• بهبود فرآیند استانداردسازی کالاها و ارتقاء کیفیت آن‌ها

انواع معاملات گواهی‌های سپرده کالایی

معاملات اوراق گواهی‌ سپرده کالایی به دو طریق انجام می‌پذیرد که در زیر شرح آن‌ها آورده شده است:

۱- معاملات به صورت ناپیوسته(حراج تک قیمتی)

در این معاملات فقط امکان خرید وجود دارد و پس از خرید، امکان فروش دوباره اوراق به صورت گواهی وجود ندارد؛ مانند: گواهی سپرده ذرت و جو. در این معاملات پس از خرید محصول، شخص خریدار باید آن را تحویل بگیرد. معامله به‌صورت گسسته (ناپیوسته) و حراج تک قیمتی است و انجام آن در یک زمان مشخص انجام می‌پذیرد. در معاملات به‌صورت گسسته، دامنه قیمتی از طرف بورس کالا مشخص خواهد شد.

۲- معاملات به‌صورت پیوسته

در این مدل معاملات گواهی سپرده کالایی، امکان فروش دوباره اوراق گواهی خریداری شده وجود دارد و خریدار می‌تواند پس از خرید، دوباره این اوراق را بفروشد. همچنین امکان تحویل محصول خریداری شده را نیز دارد؛ مانند گواهی سپرده سکه و زعفران و پسته که نحوه معاملات آن‌ها، به‌صورت حراج پیوسته صورت خواهد گرفت و دامنه نوسان (۵±) است.

 

انواع گواهی سپرده کالایی

با توجه به نوع دارایی مبنا گواهی سپرده کالایی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که تا کنون در بورس کالای ایران گواهی سپرده های زیر تعریف و معامله شده اند.  

 

گواهی سپرده سکه طلا

گواهی سپرده سکه یکی از گواهی‌های با حجم بالای معاملاتی است. ارزش هر برگه گواهی سپرده طلا برابر با ۰.۰۱ یک سکه طلا است، یعنی برای خرید یک سکه کامل تمام بهار آزادی باید ۱۰۰ گواهی سپرده بخرید.

گواهی سپرده زعفران

این گواهی سپرده از بهمن 95 در بورس کالا راه اندازی شد. واحد این گواهی سپرده بر حسب گرم است و هر برگه آن برابر با 1 گرم زعفران است.

گواهی سپرده پسته

واحد این گواهی سپرده به کیلوگرم است و از سال 96 در بورس کالا راه اندازی شده است. گواهی سپرده

همچنین علاوه بر مواردی که ذکر شد گواهی سپرده کالاهایی دیگر همچون کشمش، سیمان، شیشه، برنج، رطب، زیره سبز نیز در بورس کالا معامله می‌شود.

 

بازار گواهی سپرده کالایی در یک نگاه

خرید و فروش گواهی سپرده کالایی چگونه انجام می‌شود؟ فرآیند بازار گواهی سپرده کالایی از نگاه خریدار و فروشنده را به شکل زیر می‌توان نمایش داد:

 

فرآیند پذیرش انبارها در بورس کالای ایران

ویژگی‌های کالای قابل عرضه در گواهی سپرده کالایی بسیار مهم است. برای عرضه کالا به صورت گواهی سپرده کالایی لازم است افراد متقاضی ابتدا به شرکت بورس کالا مراجعه کرده و طبق نمودار زیر اقدامات لازم را برای تحویل کالا به انبار انجام دهند. مراحل پذیرش کالا توسط انبار به صورت زیر است: