مدیریت پرتفوی چیست؟ + 7 نکته برای مدیریت سبد سهام

آیا می‌دانستید بیش از ۸۰٪ سرمایه‌گذارانی که بدون استراتژی وارد بورس می‌شوند، در نهایت بازدهی مطلوبی کسب نمی‌کنند؟ مدیریت پرتفوی دقیقاً همان چیزی است که می‌تواند تفاوت بین سود و زیان را در بازارهای مالی رقم بزند؛ اما مدیریت پرتفوی چیست و چرا اهمیت دارد؟ در این مقاله از کاریزما لرنینگ قصد داریم با زبانی ساده و کاربردی، مفهوم مدیریت سبد سهام را بررسی کنیم و راهکارهایی برای مدیریت بهتر پرتفوی ارائه دهیم. اگر به دنبال ساختن یک پرتفوی متنوع، منطقی و کم‌ریسک هستید، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان همراه ما باشید.

مدیریت سبد سهام چیست؟

مدیریت سبد سهام به انگلیسی Portfolio Management است. برای درک بهتر اینکه مدیریت پرتفوی چیست و چرا اهمیت دارد؛ از ضرب المثل “تمام تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نگذارید” استفاده می‌کنیم که نمونه بارز مدیریت پرتفوی است. به این معنا که سرمایه‌گذار نباید تمام دارایی خود را بر روی یک سهم یا یک نوع دارایی متمرکز کند. با تشکیل یک سبد سرمایه‌گذاری متنوع از انواع دارایی‌ها، سود و زیان سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند یکدیگر را پوشش دهند و ریسک کلی سرمایه‌گذاری کاهش یابد. به همین علت آموزش مدیریت پرتفوی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا مدیریت سبد سهام به سرمایه‌گذار کمک می‌کند دارایی‌های خود را به صورتی مدیریت کند که علاوه‌بر کاهش ریسک، بازدهی مناسبی نیز به دست بیاید.

اهداف مدیریت پرتفوی چیست؟

همانطور که در مقاله “پرتفوی چیست” گفتیم؛ پرتفوی یا سبد سرمایه‌گذاری مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی مانند سهام، اوراق قرضه، وجه نقد، ارزهای دیجیتال و غیره است که یک فرد یا سازمان برای تحقق اهداف خود، آن را نگهداری می‌کنند. اهداف مدیریت پرتفوی بسته به نیازهای هر سرمایه‌گذار متفاوت می‌باشد. اصلی‌ترین هدف مدیریت پرتفوی در تمامی بازارهای مالی، کاهش ریسک و افزایش بازدهی است. در ادامه به برخی از مهمترین اهداف آن می‌پردازیم:

1- کاهش ریسک

یکی از اهداف اصلی مدیریت پرتفوی، مدیریت ریسک است. با تنوع بخشیدن به سبد سهام و انتخاب ترکیبی از سهام کم ریسک و پرریسک، می‌توان ریسک سرمایه‌گذاری را تا مقدار زیادی کاهش داد.

2- افزایش بازدهی

در نهایت هدف اصلی هر سرمایه‌گذاری، کسب بالاترین بازده است. برای افزایش بازدهی باید دارایی‌ها را به صورتی چید که در طول زمان، بازدهی بالایی ایجاد شود.

3- حفظ سرمایه

در برخی موارد؛ هدف سرمایه‌گذاری حفظ ارزش سرمایه‌ در برابر تورم است. مدیریت سبد سهام با به حداقل رساندن ریسک و حفظ مبلغ اصلی سرمایه، به این هدف کمک می‌کند.

4- انعطاف‌پذیری در پرتفوی

برای انعطاف‌‍‌پذیری در سبد سرمایه‌گذاری، ترکیب دارایی‌های پرتفوی باید به گونه‌ای تنظیم شود که بتوان به بهترین نحو از تغییرات موجود در بازار و شرایط اقتصادی، بهره برد. انعطاف‌پذیری به سرمایه‌گذاران این فرصت را می‌دهد تا به صورت موثر و بهینه به فرصت‌ها و چالش‌های سرمایه‌گذاری در بازار پاسخ و با تعدیل ریسک‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌های بهتر، عملکرد سرمایه‌گذاری را بهبود دهند.

انواع مدیریت سبد سرمایه گذاری

برای مدیریت سبد دارایی، دو رویکرد و روش مدیریتی مطرح است که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند؛

در ادامه به توضیح روش‌های مدیریت پرتفوی می‌پردازیم:

• مدیریت پرتفوی غیرفعال (Passive Management)

هدف اصلی مدیریت منفعل یا غیرفعال، دستیابی به بازدهی متوسط بازار مانند شاخص کل بازار  با صرف حداقل تلاش و هزینه است. به عبارتی این روش به دنبال تطبیق با میانگین بازده بازار است. در واقع مدیریت غیرفعال پرتفوی ممکن است شامل سرمایه‌گذاری در یک یا چند صندوق شاخصی بورسی باشد. استراتژی غیرفعال معمولاً شامل خرید و نگهداری دارایی‌ها در بلندمدت بدون معاملات مکرر است.

در مدیریت پرتفوی غیرفعال، انتظار نمی‌رود بازدهی پرتفوی بیش از متوسط بازار باشد، در صورتی که تمرکز بر کاهش هزینه‌ها و ریسک‌های غیرضروری و جلوگیری از تصمیم‌‌گیری‌های هیجانی است. این روش مدیریتی برای افرادی مناسب است که ریسک‌گریز هستند یا زمان و تخصص کافی برای تحلیل روزمره بازار ندارند.

به همین علت ریسک‌ و هزینه‌های معاملات در این مدل مدیریت پرتفوی، بسیار کمتر از مدل فعال است.

• مدیریت پرتفوی فعال (Active Management)

مدیریت پرتفوی سرمایه گذاری به صورت فعال، با هدف کسب بازدهی بیشتر از طریق خرید و فروش فعالانه اوراق بهادار در بورس و بر اساس تحلیل و پیش‌بینی‌های بازار است. در این رویکرد، مدیر پرتفوی به‌ صورت مستمر بازار و دارایی‌ها را زیر نظر می‌گیرد و طبق پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌های خود اقدام به خرید و فروش فعال می‌کند تا بازدهی بیش‌تری نسبت به متوسط بازار کسب کند. به همین علت مدیریت فعال نیازمند صرف زمان زیاد، دانش تحلیلی قوی و پیگیری مداوم اخبار و روندهای بازار است. این رویکرد شامل استراتژی‌های زیر است:

• زمان‌بندی بازار (تغییر ترکیب پرتفوی بر اساس پیش‌بینی‌های بازار)
• انتخاب سهام (شناسایی و سرمایه‌گذاری در سهام‌های کم‌ارزش)
• تمرکز بر بخش (سرمایه‌گذاری سنگین در صنایع با پتانسیل رشد بالا)

مدیریت فعال نیازمند دانش، تخصص و نظارت مستمر بر بازار است و به همین علت می‌تواند پرریسک‌تر و زمان‌برتر از مدیریت غیرفعال باشد.

عوامل موثر در  انتخاب استراتژی مدیریت پرتفوی

به عوامل موثر و فاکتورهای کلیدی در انتخاب استراتژی مدیریت سبد سهام باید دقت کرد.

فاکتورهای مهم در انتخاب استراتژی مناسب مدیریت سبد سهام به شرح زیر است:

• شرایط و نوع بازار: مدیر پرتفوی در شرایط رونق بازار از استراتژی فعال و در شرایط رکودی از استراتژی مدیریت منفعل استفاده می‌کند.
• سطح کارایی بازار: در بازاری که کارایی آن در سطح بالایی قرار دارد، مدیریت منفعل استفاده می‌شود. در مقابل در بازارهای غیرکارا به تناسب وجود شکاف‌ها، مدیران به سمت مدیریت فعال حرکت می‌کنند.
• ویژگی شخصیتی مدیران: ظرفیت ریسک‌پذیری و محافظه‌کاری مدیران پرتفوی، نوع استراتژی آن‌ها را تعیین می‌کند.
• حجم پرتفوی: مدیران پرتفوی‌هایی با ارزش و حجم بالا، از سیستم مدیریتی منفعل استفاده می‌کنند؛ در مقابل مدیر یک پرتفوی کوچک به راحتی می‌تواند به اجرای مدیریت فعال بپردازد.
• سطح تحمل ریسک پرتفوی: هرچه تحمل ریسک پرتفوی بالاتر باشد، از استراتژی منفعل به سمت استراتژی مدیریت فعال حرکت خواهیم کرد.
• انتظار سرمایه‌گذار: سهام‌داران محافظه‌کار معمولا استراتژی منفعل را به کار می‌گیرند و در مقابل سهام‌دارانی که انتظار سود بیش‌تری دارند از مدیریت پرتفوی فعال استفاده می‌کنند.

راهکارها و استراتژی های مدیریت پرتفوی

بعد از انتخاب رویکرد و نوع مدیریت پرتفوی، نوبت به پیاده‌سازی استراتژی های مدیریت پرتفوی است. با استفاده از این استراتژی‌ها می‌توان بازده سرمایه‌گذاری را افزایش و میزان ریسک را تا حد قابل‌توجهی کاهش داد. در این حالت اصول و روش‌های متعددی وجود دارد که رعایت آنها به بهبود عملکرد سبد دارایی و کمک می‌کند.

مهم‌ترین استراتژی‌های مدیریت سبد سهام عبارت‌اند از:

1- تنوع بخشی در سبد دارایی (Diversification)

ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین اصل مدیریت پرتفوی، تنوع بخشی است. ترکیب بهینه دارایی‌های کم‌ریسک و پرریسک در پرتفوی، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا با مدیریت مناسب ریسک و بازده، به اهداف سرمایه‌گذاری خود برسند. برای تنوع بخشی می‌توان از ابزارهای مختلف مانند سهام، صندوق های سهامی، طلا، اوراق قرضه و صندوق‌های درآمد ثابت و غیره استفاده کرد.

به بیان ساده، یک سبد دارایی متنوع در بازه زمانی بلند مدت، بازدهی باثبات‌تر  و کم ریسک‌تری نسبت به سرمایه‌گذاری تک‌محور دارد. البته باید به این نکته توجه کرد که تنوع بخشی در سبد دارایی به معنای خرید تصادفی دارایی‌های متعدد نیست؛ بلکه انتخاب آگاهانه دارایی‌ها مدنظر است تا سبدی کارا تشکیل شود.

2- تخصیص دارایی‌ در مدیریت سبد سهام (Asset Allocation)

ترکیب بهینه انواع دارایی‌ها در سبد سرمایه‌گذاری را تخصیص دارایی می‌گویند. همانطور که گفته شد، کلید موثر مدیریت پرتفوی، ترکیب بلندمدت دارایی‌ها برای بازدهی بالا است. پژوهش‌های جهانی نشان داده‌اند که درصد زیادی از نتایج عملکرد یک پرتفوی در بلندمدت، به تخصیص دارایی مناسب برمی‌گردد.

این استراتژی تعیین می‌کند که چه درصدی از پرتفوی به هر دسته از دارایی‌ها اختصاص پیدا کند؛ به عنوان مثال ۵۰٪ سهام، ۳۰٪ اوراق با درآمد ثابت، ۱۰٪ کالا (طلا) و ۱۰٪ وجه نقد را می‌توان ترکیب مناسبی از دارایی‌ها دانست.

ترکیب مناسب دارایی‌ برای هر فرد بسته به اهداف، افق زمانی و ریسک‌پذیری‌اش متفاوت است؛ اما در حالت کلی تخصیص دارایی اصولاً تعادل میان ریسک و بازده را تنظیم می‌کند.

3- بازنگری دوره‌ای در مدیریت پرتفوی (Rebalancing)

یکی دیگر از استراتژی‌های مدیریت پرتفوی، بازنگری آن در فواصل زمانی میان‌مدت و برقراری تعادل در آن است. هدف بازنگری مجدد سبد در فواصل زمانی منظم، بازگرداندن پرتفوی به مسیر اصلی خود است، به خصوص زمانی که حرکات بازارها، پرتفوی را از هدف اولیه‌ دور کرده‌ باشد.

به عبارتی مدیریت پرتفوی یک فرآیند پیوسته است نه یک تصمیم مقطعی؛ به این معنا که پس از تشکیل سبد، باید عملکرد آن به صورت منظم ارزیابی و بررسی شود. شرایط بازار و ارزش دارایی‌ها در طول زمان تغییر می‌کند و ممکن است ترکیب پرتفو از حدود هدف‌گذاری‌شده فاصله بگیرد.

4- تعیین حد ضرر و حد سود

تعیین حد سود و ضرر به سرمایه‌گذار کمک می‌کند تا میزان ریسک خود را مدیریت کند و سبد سرمایه‌گذاری از نوسانات شدید بازار در امان بماند. حد سود به سرمایه‌گذار امکان می‌دهد تا زمان درستی اقدام به خروج از سرمایه‌گذاری کند. همچنین، حد ضرر باعث کم شدن ضرر‌های سرمایه‌گذاری می‌شود. در نهایت، حد سود و ضرر به بهبود عملکرد پرتفوی در بلندمدت کمک می‌کند و  امنیت مالی سرمایه‌گذار را افزایش می‌دهد.

5- حفظ سرمایه و مدیریت ریسک

از دیگر استراتژی‌های مهم در مدیریت پرتفوی، اتخاذ تصمیمات آگاهانه برای محافظت از پرتفوی در برابر ضررهای بزرگ و غیرقابل جبران است. استفاده از ابزارهایی مانند بهره‌گیری از پوشش‌های بیمه‌ای، تعیین حد ضرر، قراردادهای مشتقه و غیره می‌تواند تا حد زیادی میزان ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.

6- سرمایه‌گذاری به صورت مرحله‌ای

یکی از استراتژی‌ها برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، زمان‌بندی بازار، سرمایه‌گذاری تدریجی یا میانگین‌گیری هزینه‌ای است. بر اساس این استراتژی به جای آنکه تمام سرمایه فرد در یک لحظه و به یکباره وارد بازار شود، به صورت دوره‌ای و در چند مرحله وارد بازار می‌شود. این عمل باعث می‌شود خرید دارایی‌ها در قیمت‌های مختلف انجام شود و میانگین هزینه سرمایه‌گذاری به قیمت میانگین بازار نزدیک شود. سرمایه‌گذاری به صورت مرحله‌ای به خصوص برای افراد مبتدی یا در بازارهای پرنوسان پیشنهاد می‌شود تا هیجانات کوتاه‌مدت تاثیر کمتری بر پرتفوی داشته باشد.

7- پایبندی به استراتژی‌های معاملاتی

در نهایت یکی از اصلی‌ترین راهکارهای مدیریت پرتفوی، عمل به استراتژی‌های معاملاتی است. سرمایه‌گذاران به پشتوانه تحلیل‌های بنیادی و تکنیکال، اقدام به تصمیم‌گیری آگاهانه کرده و از هیجانات و شایعات کوتاه‌مدت بازار دوری کنند. استراتژی معاملاتی به آن‌ها کمک می‌کند تا ریسک پرتفوی را مدیریت کنند.

روش‌ها و ابزارهای مدیریت پرتفوی

برای اجرای استراتژی‌هایی که پیش‌تر گفتیم؛ بهره‌ بردن از روش‌ها و ابزارهای کمکی زیر بسیار حائز اهمیت است:

• نظریه پرتفوی مدرن (MPT)
• مدل‌های قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAPM)
• اصول تحلیل ریسک/بازده
• استفاده از شاخص‌هایی مانند بتا، آلفا، نسبت شارپ و ارزش در معرض خطر (VaR)

آگاهی از این مدل‌ها و شاخص‌ها بخشی از آموزش مدیریت پرتفوی در استانداردهای جهانی است و به مدیریت سبد سهام کمک می‌کند. علاوه‌بر دانش نظری، فناوری و نرم‌افزارها نقش عمده‌ای در مدیریت سبد سهام ایفا می‌کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند از  طریق سامانه آنلاین کارگزاری‌ها اقدام به مدیریت پرتفوی کنند.

از دیگر روش‌های متداول مدیریت سبد سرمایه‌گذاری، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، شرکت‌های سبدگردان و مشاوران مالی است. به عنوان مثال یک صندوق سهامی، ممکن است ده‌ها سهم را در سبد دارایی خود داشته باشد و فرد با خرید واحدهای آن صندوق در واقع غیرمستقیم صاحب آن سبد متنوع می‌شود. به‌کارگیری این روش‌ها به ویژه برای افرادی که زمان یا دانش کافی برای مدیریت مستقیم سبد سهام ندارند بسیار مفید است.

خرید آنلاین صندوق سهامی

نکات مهم در آموزش مدیریت پرتفوی

یک مدیریت پرتفوی موفق نیازمند یادگیری نکات مهم است. در ادامه به چند نکته آموزشی مهم و کاربردی می‌پردازیم:

1- مشخص کردن اهداف سرمایه‌گذاری

اولین قدم برای مدیریت سبد سهام، تعیین اهداف مالی و افق سرمایه‌گذاری است. هر فرد باید بداند که با چه هدفی سرمایه‌گذاری می‌کند و میزان تحمل ریسک‌‌پذیری‌اش چه میزان است. تعیین هدف، به مدیریت مناسب دارایی‌ها کمک می‌کند و معیاری برای ارزیابی موفقیت پرتفوی است.

2- میزان سطح ریسک‌پذیری و ترکیب دارایی

هر فردی باید میزان تحمل ریسک‌پذیری خود را بشناسد و براساس آن سرمایه‌گذاری کند. پس از مشاوره با متخصصین یا تکمیل پرسش‌نامه‌های سنجش ریسک، می‌توان دارایی خود را به صورت مناسبی چید. آموزش درباره ویژگی هر دارایی مانند سهام، اوراق، املاک و غیره، و رفتار آنها در شرایط مختلف بازار، به تصمیم‌گیری بهتر در تخصیص دارایی‌ها کمک می‌کند.

3- مطالعه و یادگیری مستمر

همانطور که میدانید دنیای سرمایه‌گذاری پویا است و همواره به آموختن دانش جدید نیاز دارد. به روز نگه داشتن دانش مالی از طریق مطالعه کتاب‌های معتبر، مقالات آموزشی و شرکت در دوره‌های حضوری یا آنلاین بسیار حائز اهمیت است.

4- ارزیابی و بازبینی پرتفوی

آموزش نظری برای مدیریت سهام به تنهایی کافی نیست، باید آموخته‌ها را به صورت عملی در پرتفوی به کار برد. یکی از تمرین‌های مهم، بررسی دوره‌ای عملکرد سبد سرمایه‌گذاری است. برای این کار باید نتایج  پرتفوی را در بازه‌های زمانی ثبت و آن را با شاخص‌های مربوطه مقایسه کرد.

5- پرهیز از تصمیمات احساسی و هیجانی

یکی از نکات کلیدی و مهم در مدیریت سرمایه‌گذاری، کنترل احساسات و هیجان هنگام تصمیم‌گیری است. بازارها ذاتا ماهیت نوسانی دارند و یک مدیر پرتفوی در مواجهه با نوسانات هیجانی عمل نمی‌کند و به استراتژی و تحلیل‌های خود پایبند است.

6- بهره‌گیری از تجربه مشاورین و متخصصین

مدیریت پرتفوی یک مهارت حرفه‌ای است که در مسیر آن باید از تجربه متخصصین و افراد با تجربه استفاده کرد. یک مشاور سرمایه‌گذاری خبره می‌تواند پرتفوی را بررسی کند و پیشنهادهای اصلاحی ارائه دهد.

در نهایت چگونه مدیریت پرتفوی بهتری داشته باشیم؟

مدیریت سبد سهام یک مهارت بسیار مهم برای هر سرمایه‌گذار موفق است که امکان دستیابی به اهداف مالی را در عین کنترل ریسک فراهم می‌کند. مدیریت پرتفوی شامل مجموعه‌ای از اصول و استراتژی‌ها مانند تنوع‌بخشی و تخصیص دارایی‌ها و به‌ کارگیری ابزارهای تحلیلی و غیره است. این مفاهیم نه تنها در بازار سرمایه ایران بلکه در سطح جهانی نیز به عنوان بهترین رویه‌های سرمایه‌گذاری شناخته شده‌اند.

در انتهای مقاله اگر سوالی درباره مدیریت پرتفوی و سبد سهام دارید، در قسمت کامنت‌ها بپرسید تا در اولین فرصت به شما پاسخ دهیم.

سوالات متداول