حجم معاملات در بازار بورس چیست و چه اهمیتی در بازار دارد؟
حجم معاملات نبض بازار بورس محسوب میشود و یکی از مفاهیمی است که در تحلیل و درک عملکرد بازار نقش بسیار مهمی دارد. در تابلوخوانی، حجم و ارزش معاملات بورس در کنار ارزش بازار سه شاخص کلیدی هستند که کیفیت روند قیمت و قدرت عرضه و تقاضا را نشان میدهند. در این مقاله از کاریزما لرنینگ توضیح میدهیم حجم معاملات چیست و چه جایگاهی در بازار دارد. مطالعه این مطلب جذاب را از دست ندهید.
حجم معاملات بورس چیست؟
حجم معاملات (به انگلیسی: Trading Volume) یکی از اصطلاحات بورسی پرکاربرد است که به مجموع تعداد سهام معاملهشده در یک بازه زمانی مشخص بین خریداران و فروشندگان گفته میشود. حجم معاملات برای یک نماد (سهم)، صنعت یا کل بازار قابل محاسبه است.
این شاخص میزان تحرک، نقدشوندگی و مشارکت سرمایهگذاران در بازار را نشان میدهد. افزایش حجم معاملات بورس بیانگر رونق و پویایی بازار و افزایش تمایل به معامله و کاهش آن معمولاً نشانهی کاهش تقاضا و احتیاط سرمایهگذاران است.
چگونه حجم معاملات بورس را مشاهده کنیم؟
برای مشاهده اطلاعات مربوط به حجم معاملات میتوانید از این سه روش استفاده کنید:
- به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (com) مراجعه کنید.
- از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری خود، حجم معاملات را مشاهده کنید.
- از طریق سـایـتهای بورسی مانند فیپیران حجم معاملات را بررسی کنید.
تصویر زیر حجم معاملات صندوق اهرم در سامانه معاملاتی کارگزاری کاریزما و همینطور حجم معاملات کل بازار بورس در یک روز را نشان میدهد.
حجم معاملاتی که در تصویر بالا مشاهده میکنید مربوط به یک روز است. برای مشاهده حجم معاملات در روزهای قبل باید به بخش سابقه نماد مراجعه کنید. حروف K، M و B در کنار عدد حجم بهترتیب بهمعنی هزار، میلیون و میلیارد هستند. حجم معاملات «B 18.409» یعنی در یک روز معاملاتی در بازار بورس، 18 میلیارد و 409 میلیون برگه سهم بین خریدارها و فروشندهها معامله شده است.
آشنایی با سایتهای مرتبط با بورس ایران به شما کمک میکند بهراحتی به اطلاعات مهم بازار سرمایه دسترسی داشته باشید. در مقاله زیر، بهترین این سایتها معرفی شدهاند و توصیه میکنیم حتماً این مقاله را بررسی کنید:
حجم معاملات چگونه محاسبه میشود؟
در یک بازه زمانی مشخص، حجم معاملات یک نماد برابر است با جمع تعداد معاملات انجامشده روی آن نماد و برای مثال، فرض کنید یک سهم در طول یک روز پنج بار معامله شده است. این پنج معامله عبارتاند از:
- خرید و فروش 1900 سهم با قیمت ۱۰۰۰ تومان
- خرید و فروش 4۰۰۰ سهم با قیمت ۱۰2۰ تومان
- خرید و فروش 6000 سهم با قیمت ۱۰5۰ تومان
- خرید و فروش 760 سهم با قیمت 1046 تومان
- خرید و فروش 2800 سهم با قیمت 1062 تومان
حجم معاملات سهام مورد نظر در طول یک روز برابر 15460 واحد است. قیمت معاملات تاثیری در محاسبه حجم ندارد و فقط بر ارزش معاملات اثرگذار است که در ادامه توضیح خواهیم داد.
نحوه محاسبه آستانه حجم
آستانه حجم بر اساس قیمت نماد بورسی محاسبه میشود. هرچه قیمت سهم بیشتر باشد، محدودیت در تعداد سفارشهای خرید نیز بیشتر خواهد بود. جدول زیر را مشاهده کنید:
| محدودیتهای حجم خرید سهام با توجه به قیمت سهم | |
| قیمت سهم | حداکثر حجم سفارش خرید |
| قیمت سهم کمتر از 500 تومان | 400.000 سهم |
| قیمت سهم بین 500 تا 1000 تومان | 200.000 سهم |
| قیمت سهم 1000 تا 10.000 تومان | 100.000 سهم |
| قیمت سهم بیشتر از 10.000 تومان | 50.000 سهم |
این قانون به کاهش ریسکهای مرتبط با دستکاری قیمتها و ایجاد نظم بیشتر در بازار کمک میکند. همچنین، از ثبت سفارشات غیرمنطقی و حجیم که ممکن است بازار را تحت تاثیر قرار دهند، جلوگیری میکند.
افزایش حجم معاملات نشانه چیست؟
افزایش حجم معاملات بهطور کلی نشاندهندهی افزایش توجه و مشارکت سرمایهگذارها در یک سهم یا بازار است. با این حال، تفسیر دقیقتر افزایش حجم به شرایط روند بستگی دارد:
- در روند صعودی، افزایش حجم معمولاً بهمعنای تایید قدرت خریداران و پایداری روند است.
- در روند نزولی، افزایش حجم معاملات بهمعنای برتری فروشندگان و ادامه یافتن فشار عرضه است.
افزایش حجم در محدوده حمایت و مقاومت
افزایش حجم در سطوح حمایت و مقاومت، به تحلیلگر کمک میکند تشخیص دهد آیا بازار در آستانهی برگشت است یا ادامهی حرکت قبلی را در پیش دارد. فرض کنید سهم اهرم در روزهای اخیر بین 1700 تومان (حمایت) و 2200 تومان (مقاومت) نوسان داشته است.
- نزدیک سطح حمایت: افزایش حجم خرید در این ناحیه یعنی خریداران در کف قیمتی فعال شدهاند. این افزایش حجم خرید، احتمال بازگشت قیمت از سطح حمایت را تقویت میکند و باعث شروع یک حرکت صعودی خواهد شد.
- نزدیک سطح مقاومت: افزایش حجم فروش در این محدوده یعنی فروشندگان با قدرت بیشتری وارد میشوند که معمولاً نشانه تمایل بازار به شروع یا ادامه یافتن روند نزولی است.
کاهش حجم معاملات نشانه چیست؟
کاهش حجم معاملات یعنی به احتمال زیاد روند فعلی بازار ادامهدار نیست و بهطور کلی نشاندهنده یکی از دو وضعیت زیر است:
- در میانه روند صعودی: بالا رفتن قیمت سهم یا شاخص همراه با کاهش حجم معاملات حاکی از کاهش اشتیاق خریداران است و ممکن است علامتی برای فرسودگی روند صعودی و احتمال بروز اصلاح باشد.
- در فاز خنثی یا تثبیت قیمت: معمولاً حجم معاملات کاهش مییابد، زیرا خریداران و فروشندگان تمایل زیادی به انجام معامله ندارند. در چنین شرایطی بازار در حالت انتظار است و جهت مشخصی ندارد.
به همین دلیل، زمانی میتوان به ادامه روند یا آغاز حرکت جدید اعتماد کرد که شکست سطوح حمایت یا مقاومت با افزایش قابل توجه حجم معاملات همراه باشد؛ در غیر این صورت احتمال دارد شکست سطوح حمایت و مقاومت، موقتی و غیرواقعی باشد.
حجم مشکوک چیست؟
حجم مشکوک به حالتی گفته میشود که در آن میزان معاملات یک سهم (تعداد خرید و فروش) به شکل غیرعادی بسیار بیشتر از میانگین روزهای گذشته، افزایش مییابد. این وضعیت معمولاً نشاندهندهی ورود یا خروج پول هوشمند است و ممکن است نشانهای برای آغاز یک روند صعودی یا نزولی در آیندهی نزدیک باشد.
برای مثال، اگر میانگین حجم معاملات یک سهم در روزهای اخیر حدود ۵۰۰ هزار واحد باشد، اما در یک روز خاص حجم معاملات به بیش از ۳ میلیون واحد برسد، این افزایش چشمگیر حجم مشکوک خوانده میشود که نیازمند بررسی دقیقتر رفتار سرمایهگذاران و تغییرات قیمتی سهم است.
تاثیر حجم معاملات بر قیمت چیست؟
در بورس، حجم معاملات رابطه مستقیمی با تغییرات قیمت دارد و میتواند قدرت روندها را تایید یا تضعیف کند. در تحلیل تکنیکال نیز قیمت و حجم را همزمان بررسی میکنند.
- زمانی که قیمت و حجم معاملات همجهت حرکت میکنند، نشان از قدرت روند و اطمینان بازار دارد؛ یعنی در روندهای صعودی، افزایش حجم تاییدکننده رشد قیمت است و در روندهای نزولی، افزایش حجم نشانه تشدید فشار فروش محسوب میشود.
- اما اگر میان حجم و قیمت ناهماهنگی یا واگرایی دیده شود، معمولاً نشانهای از ضعف روند فعلی و احتمال تغییر جهت قیمت است. بهعنوان مثال، رشد قیمت با کاهش حجم نشانه کم شدن تقاضا و احتمال اصلاح یا بازگشت قیمت است.
ارتباط حجم معاملات با قدرت روند
در روند صعودی، افزایش حجم یعنی خریداران برتری دارند و روند پایدار خواهد بود. کاهش حجم در روند صعودی یعنی بهزودی شاهد ضعف روند و احتمالاً بازگشت قیمت خواهیم بود.
در روند نزولی، افزایش حجم یعنی فروشندگان برتری دارند و افت قیمت ادامه خواهد داشت. کاهش حجم در روند نزولی یعنی روند ضعیف شده است و امکان صعودی شدن آن وجود دارد.
توضیحات مربوط به ارتباط حجم معاملات با قدرت روند را بهصورت خلاصه در جدول زیر آوردهایم:
| حجم معاملات و ارتباط آن با روند قیمت | |
| رفتار قیمت و حجم | نتیجه |
| افزایش قیمت و افزایش حجم | روند صعودی قوی |
| افزایش قیمت و کاهش حجم | روند صعودی ضعیف |
| کاهش قیمت و افزایش حجم | روند نزولی قوی |
| کاهش قیمت و کاهش حجم | روند نزولی ضعیف |
ارتباط بین حجم معاملات، ارزش معاملات و ارزش بازار
برای اینکه ارتباط بین سه مفهوم حجم معاملات، ارزش معاملات و ارزش بازار را درک کنیم، ابتدا تعریفی مختصر از هر سه مورد ارائه میدهیم:
- حجم معاملات: مجموع تعداد سهام معاملهشده در یک بازه زمانی مشخص و همینطور میزان فعالیت و علاقه معاملهگران به یک سهم را نشان میدهد.
- ارزش معاملات: ارزش معاملات از ضرب حجم معاملات در قیمت سهم بهدست میآید و میزان سرمایه جابهجاشده در بازار در یک بازه زمانی مشخص را نشان میدهد. حجم معاملات بالا با قیمت پایین ممکن است ارزش کمی داشته باشد اما حجم متوسط با قیمت بالا میتواند ارزش قابل توجهی ایجاد کند.
- ارزش بازار: ارزش بازار برابر است با حاصل ضرب تعداد کل واحدهای موجود سهام در قیمت فعلی آن که اندازه کل یک دارایی مانند سهام یک شرکت در بازار را نشان میدهد و معیار مهمی برای رتبهبندی شرکتها یا داراییها از نظر بزرگی و اهمیت اقتصادی است.
ارتباط بین این سه شاخص را میتوان به این صورت بیان کرد:
- حجم معاملات و ارزش معاملات
ارزش معاملات مستقیماً به حجم معاملات وابسته است. افزایش حجم معاملات معمولاً باعث افزایش ارزش معاملات میشود، البته قیمت دارایی نیز تاثیرگذار است.
- ارزش معاملات و ارزش بازار
نسبت ارزش معاملات به ارزش بازار نشاندهنده نقدینگی و فعالیت نسبی بازار است. برای مثال اگر ارزش معاملات روزانه یک سهم زیاد باشد ولی ارزش بازار آن بسیار بالا، یعنی سهم نقدشونده است ولی فعالیت روزانه نسبت به کل بازار متوسط است.
- حجم معاملات و ارزش بازار
حجم معاملات بهطور مستقیم با ارزش بازار مرتبط نیست، اما تحلیل ترکیبی آنها میتواند نشان دهد که چه بخشی از بازار فعال و معاملهپذیر است.
اندیکاتورهای مهم حجم معاملات
برای تحلیل حجم معاملات میتوانید از پنج اندیکاتور که در ادامه معرفی میکنیم، استفاده کنید:
1- اندیکاتور حجم معاملات (Volume)
این اندیکاتور که بهصورت پیشفرض در اکثر پلتفرمهای معاملاتی مانند تریدینگ ویو وجود دارد، حجم معاملات را به شکل ستونهای عمودی قرمز (کاهش حجم معاملات نسبت به قبل) و سبز (افزایش حجم معاملات نسبت به قبل) نشان میدهد.
2- اندیکاتور VWAP
اندیکاتور VWAP (Volume-Weighted Average Price) میانگین وزنی-حجمی قیمت در یک بازه زمانی مشخص را نشان میدهد. اگر قیمت بالاتر از خط اندیکاتور باشد، سیگنال خرید و اگر پایینتر باشد، سیگنال فروش صادر شده است.
3- اندیکاتور حجم تعادلی (OBV)
اندیکاتور OBV، از دو متغیر قیمت و حجم تشکیل شده است:
- زمانی که قیمت بسته شدن (Close) بالاتر از قیمت بسته شدن قبلی باشد، عدد OBV قبلی به حجم معامله فعلی اضافه میشود.
- زمانی که قیمت بسته شدن (Close) پایینتر از قیمت بسته شدن قبلی باشد، حجم معاملات فعلی از عدد OBV قبلی کم میشود.
4- اندیکاتور MFI
اندیکاتور MFI یا شاخص جریان پول (Money Flow Index)، از حجم معاملات و قیمت برای نشان دادن مناطق اشباع خرید و فروش استفاده میکند.
5- اسیلاتور کلینگر
اسیلاتور کلینگر (Klinger)، تغییرات حجم معاملات را با قیمت سهام مقایسه میکند و آن را به شکل یک اسیلاتور نمایش میدهد.
کلام پایانی
حجم معاملات در بورس ایران یکی از شاخصهای کلیدی برای ارزیابی قدرت و پایداری روندها بهحساب میآید. داشتن استراتژی برای حجم معاملات، برای مثال بررسی حجم معاملات در کنار ارزش معاملات و ارزش بازار، به شما کمک میکند مسیر حرکت قیمت، برتری خریداران یا فروشندگان، ورود و خروج پول هوشمند و بهطور کلی میزان توجه بازار به یک سهم را بهتر درک کنید. اگر در خصوص حجم معاملات بورس سوالی دارید، در بخش دیدگاهها، سوال خود را بپرسید.
سوالات متداول
حجم خوردن سهم یعنی یعنی تعداد زیادی سهم در حال معاملهشدن است و معمولاً نشاندهنده توجه معاملهگران به سهم است.
نشانه افزایش تقاضا یا عرضه و معمولاً ورود یا خروج پول و شروع یک حرکت قوی در سهم است.
تعداد کل سهمهایی که در طول یک روز معاملاتی خرید و فروش میشوند.
