صورت های مالی چیست و انواع آنها کدامند؟

انواع صورت های مالی را باید بشناسید تا بتوانید فعالیت و وضعیت مالی شرکت را بررسی کنید. از آنجائی که این گزارش‌ها استفاده گسترده‌ای دارند، شناخت آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله از کاریزما لرنینگ انواع صورت های مالی شرکت را نام برد‌ه و هر کدام از صورت های مالی اساسی را تعریف می‌کنیم.

انواع صورت های مالی چیست؟

برای اینکه که بتوانید گزارش‌های جامعی از وضعیت و عملکرد مالی یک شرکت به دست آورید، باید انواع صورت های مالی را بررسی و تحلیل کنید.

در واقع، انواع صورت مالی ها نتایج فعالیت یک شرکت در یک دوره مالی را نشان می‌دهد و می‌تواند مورد استفاده مدیران، سهامداران، تامین کنندگان مواد اولیه، اعتباردهندگان و حتی مشتریان قرار گیرد. تحلیلگران بازار سرمایه نیز برای بررسی وضعیت کنونی و آینده شرکت و همچنین بررسی ارزش شرکت در تحلیل بنیادی از انواع صورت های مالی استفاده می‌کنند.

لازم به ذکر است که انواع صورت های مالی حسابداری شامل 5 مورد است که شامل سه مورد زیر هستند:

• ترازنامه
• صورت سود و زیان
• صورت جریان وجوه نقد
• صورت سود و زیان جامع
• یادداشت‌های توضیحی

تمامی شرکت‌های بورسی و فرابورسی موظف هستند انواع صورت مالی خود را منتشر کنند که به صورت گزارش‌های تولید و فروش ماهانه، گزارش‌های سه ماهه، شش ماهه و حتی یکساله هستند. می‌توانید با جستجوی نماد شرکت مورد نظر خودتان در سایت codal.ir  این صورتهای مالی را بیابید.

در ادامه، به توضیح اجزا صورت های مالی مهم می‌پردازیم:

ترازنامه در انواع صورت های مالی

اولین صورت مالی که در کتب مالی به آن می‌پردازند ترازنامه است. ترازنامه که به‌تازگی به آن صورت وضعیت مالی نیز می‌گویند گزارشی از وضعیت دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت در یک زمان مشخص است. نکته مهم در این تعریف زمانی است که ترازنامه در آن تهیه می‌شود.

برای درک بهتر موضوع فرض کنید که ترازنامه یک شرکت هر سال یکبار تهیه می‌شود. اگر در ابتدای سال، شرکت مذکور یک قطعه زمین داشتـه باشد که آن را وسط سال به فروش رساند‌ه باشد، در ترازنامه آخر سال گزارش داد‌ه نمی‌شود و تنها مبلغ آن که در سایر حساب‌ها وارد شد‌ه است را می‌توان یافت. برای اینکه یک تحلیلگر از فروش این قطعه زمین مطلع شود لازم است سایر صورتهای مالی و فایل پیوست این گزارش‌ها را مطالعه نماید.

نکته مهم دیگر این است که ترازنامه شرکت به گونه‌ای تنظیم می‌شود که همواره مجموع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام برابر است با دارایی‌های شرکت که به آن معادله اساسی حسابداری می‌گویند. این معادله به صورت زیر است:

حقوق صاحبان سهام + بدهی‌ها = دارایی‌ها

تفسیر دیگر از این فرمول این است که منابع شرکت که از طریق بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام تامین می‌شود صرف خرید دارایی‌های شرکت می‌شود. بنابراین، از نظر منطقی این دو باید با یکدیگر برابر باشند.

ترازنامه اقلام زیادی دارد که در مقاله ترازنامه چیست؟ به طور مفصل به آن پرداختـه شد‌ه است. در تصویر زیر، ساده شد‌ه یک ترازنامه از شرکت را می‌توانید مشاهده کنید:

ترازنامه شامل چه مواردی است؟

اقلام مهم ترازنامه عبارتند از:

• دارایی‌ها: منابعی که درنتیجه مبادلات گذشته به کنترل شرکت درآمده‌اند و انتظار می‌رود که در آینده منافع اقتصادی ایجاد کنند.
• بدهی‌ها: تعهداتی هستند که درگذشته ایجاد شده‌اند و انتظار می‌رود که در آینده باعث خروج وجه نقد یا کاهش منابع اقتصادی شرکت گردند.
• حقوق صاحبان سهام: تفاوت بین دارایی‌ها و بدهی‌ها هست. تحلیل‌گران گاهی از حقوق صاحبان سهام به‌عنوان خالص دارایی‌ها یاد می‌کنند. نام دیگر حقوق صاحبان سهام، حقوق مالکانه هست.

تامین دارایی شرکت

دارایی‌های شرکت از طریق بدهی و وام یا از طریق آورده سهامداران اعم از نقدی و غیر نقدی تأمین مالی می‌شوند. به آن قسمت از دارایی‌های شرکت که توسط سهامداران، تامین شده است، سهام می‌گویند.

انواع دارایی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• دارایی جاری: به دارایی‌ها گفته می‌شوند که نقدشوندگی بسیار بالایی دارند و عمر آن دارایی کمتر از یک سال است مانند: موجودی نقد، سپرده بانکی، سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، حساب‌ها و اسناد دریافتنی و…
• دارایی ثابت: این نوع از دارایی، نقدشوندگی بسیار کمتری نسبت به دارایی جاری دارد و شرکت نیز تصمیمی بر نقد کردن آن‌ها در کوتاه‌مدت ندارد و به جز زمین، هر ساله باید میزان هزینه استهلاک آن را در نظر گرفت.

انواع بدهی نیز همانند دارایی به دو دسته تقسیم می‌شود:

• بدهی جاری: سررسید این این اقلام کمتر از یک دوره مالی محاسبه می‌شود مانند: حساب‌ها و اسناد پرداختنی، پیش دریافت‌ها، ذخیره مالیات و…
• بدهی غیرجاری: به تمامی بدهی‌های بلندمدت شرکت که انتظار نمی‌رود سررسید آنها در طول یک دوره مالی باشند مانند: ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، تسهیلات بلندمدت، حقوق صاحبان سهام و…

صورت سود و زیان

دومین نوع از انواع صورت های مالی مهم در حسابداری صورت سود و زیان است. صورت سود و زیان، یک گزارش از عملکرد مالی شرکت یا واحد تولیدی در یک بازه زمانی است. نکته مهمی که در صورت‌های سود و زیان وجود دارد این است که سنجش عملکرد نه در مقطع زمانی مشخص، بلکه در یک بازه زمانی (به‌عنوان مثال سه ماه، شش ماه یا یک سال) صورت می‌گیرد. بنابراین، در این بازه هر فعالیتی که به عملیات شرکت و سودآوری آن مربوط باشد در صورت سود و زیان می‌آید.

اقلام مهم صورت سود و زیان، درآمدها و هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی دوره است اما در مواقعی ورود و خروجی‌های نقدی نیز وجود دارند که ربطی به عملیات دوره‌ای شرکت ندارد و مستقیما حقوق صاحبان سهام را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این‌گونه اقلام در صورت سود و زیان جامع آورد‌ه می‌شود.

روش‌های تنظیم صورت سود و زیان

گزارش صورت مالی سود و زیان به دو روش تنظیم می‌شود که به شرح زیر است:

• روش تک مرحله‌ای: در این روش ابتدا به درآمدها توجه می‌کنیم سپس به هزینه‌ها. در نهایت از تفاضل آنها سود یا زیان قبل از کسر مالیات به دست می‌آید.
• روش دو مرحله‌ای: در این روش ابتدا به درآمدها و هزینه‌های عملیاتی اشاره می‌کنیم سپس از تفاضل آنها، سود یا زیان به دست می‌آید. در مرحله بعد همین عمل را با درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی انجام میدهیم که در نتیجه به سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم.

در تهیه صورت مالی سود و زیان باید به چند نکته اساسی دقت کرد:

• مهمترین بخش سود و زیان بخش پایانی آن است که به سود یا زیان خالص( ویژه) میرسیم.
• در بررسی صورت سود و زیان شرکت‌ها، شناخت نوع فعالیت شرکت از نظر بازار فروش و هزینه‌های فصلی اهمیت دارد.
• شرکت‌های سرمایه‌گذاری معمولا سود خود را در پایان سال مالی و پس از برگزاری مجامع محاسبه می‌کنند.

صورت سود و زیان شامل چه مواردی است؟

این صورت مالی به‌طور خلاصه شامل پارامترهای زیر است:

• درآمدها: شامل درآمدهای عملیاتی و درآمدهای غیرعملیاتی و…
• هزینه‌ها: شامل بهای تمام‌شده کالای فروش رفتـه، سایر هزینه‌های عملیاتی، سایر هزینه‌های غیرعملیاتی و هزینه‌های مالی و…
• سود (زیان): شامل سود ناخالص، سود عملیاتی، سود ویژه، سود هر سهم (EPS)

نمونه‌ای از صورت سود و زیان یک شرکت را در تصویر زیر می‌توانید مشاهده کنید:

علت تفاوت در صورت سود و زیان شرکت‌های مختلف بورسی چیست؟

همانطور که پیشتر اشاره کردیم توجه به نوع فعالیت شرکت در تهیه صورت های مالی بسیار اهمیت دارد. در بازار سرمایه ایران سه دسته شرکت فعالیت می‌کنند:

• شرکت‌های تولیدی: همانطور که از نام آن پیداست این شرکت‌ها به تولید محصول می‌پردازند به همین علت هزینه عملیاتی آنها صرف خرید مواد اولیه و تولید کالا می‌شود.
• شرکت‌های خدماتی: این شرکت‌ها به ارائه خدمات می‌پردازند مانند شرکت‌های بیمه
• شرکت‌های سرمایه‌گذاری: درآمد این شرکت‌ها از خرید و فروش سهام به دست می‌آید.

صورت جریان وجوه نقد

به طور کلی، شرکت‌ها می‌توانند به دو روش درآمدها و هزینه‌های خود را شناسایی کنند. در واقع، مبنای حسابداری شرکت‌ها می‌تواند به دو صورت نقدی یا تعهدی باشد. مبنای حسابداری نقدی به این صورت است که شناسایی درآمد به محض ورود وجه نقد و شناسایی هزینه نیز به محض خروج وجه نقد صورت می‌گیرد، اما مبنای تعهدی اینگونه نیست و شناسایی درآمد یا هزینه، متکی به ورود و خروج وجه نقد نیست بلکه تکمیل فرآیند فروش یا ارائه خدمت (حتی اگر منجر به ورود وجه نقد نشود) شناسایی درآمد است و هزینه نیز زمانی شناسایی می‌شود که ایجاد یا تحمل شد‌ه باشند (صرف نظر از پرداخت یا عدم پرداخت).

انواع صورت های مالی طبق استاندارد جدید، مبنای حسابداری تعهدی را پذیرفتـه است. در این روش، نمی‌توان سنجید که شرکت از لحاظ موجودی نقد و توان بازپرداخت بدهی‌ها در چه وضعیتی قرار داد. بنابراین صورت مالـی دیگری برای اندازه‌گیری آن تعریف شد‌ه است که با صورت جریان وجوه نقد شناختـه می‌شود.

در واقع، صورت جریان وجوه نقد گردش نقدینگی در طول یک دوره زمانی را اندازه‌گیری می‌کند. این گزارش، اطلاعات مفیدی در مورد جریان نقد ورودی و خروجی از شرکت تحت فرآیندهای عملیاتی، تامین مالی و سرمایه‌گذاری در اختیار دیگران قرار می‌دهد.

با بررسی صورت جریان وجوه نقد، نتایج زیر به دست می‌آید:

• توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌های خود
• داخلی یا خارجی بود‌ن منابع تامین مالی عملیات تجاری شرکت
• توانایی شرکت در پرداخت سود به سهامداران
• انعطاف‌پذیری شرکت در زمینه تامین مالی عملیات تجاری یا تولیدی خود

انواع صورت های مالی تلفیقی، شامل هر سه صورت‌های مالی یعنی ترازنامه، صورت سود و زیان و جریان وجوه نقد هستند.

صورت سود و زیان جامع

همانطور که گفتـه شد، درآمدها و هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی شرکت به صورت سود و زیان وارد می‌شوند، اما درآمدها و هزینه‌هایی نیز وجود دارند که نمی‌توان آنها را تحت عنوان سود و زیان دوره در گزارش‌های مالی وارد کرد. به عنوان مثال تعدیلات سنواتی، برداشت سهامدار یا توزیع سود تقسیمی میان سهامداران را نمی‌توان هزینه عملیاتی در نظر داشت، بلکه یک کاهش است که به سرمایه و حقوق صاحبان سهام شرکت مربوط می‌باشد. این‌گونه اقلام در صورت سود زیان جامع وارد می‌شود.

یادداشت‌های توضیحی (اطلاعات پیوست صورت های مالی)

سه جز اساسی صورت های مالی یعنی ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد، اکثر اطلاعات مالی را پوشش می‌دهند اما برای جزئیات دقیق‌تر عملکرد مالی شرکت‌ها، می‌توان از سایر بخش‌های گزارش سالانه استخراج کرد. این گزارش‌های مالی شامل مواردی نظیر یادداشت‌های توضیحی همراه صورت های مالی، گزارش تحلیلی هیئت‌مدیره و گزارش حسابرس می‌شود.

یادداشت‌های توضیحی شامل اطلاعات تشریحی و جزئیات بیشتر از اقلام منعکس شد‌ه در صورت های مالی اساسی است. ضمن اینکه اطلاعات دیگری از قبیل بدهی‎‌های احتمالی و تعهدات را ارائه می‌کند.

اگر به آموزش صورت های مالی علاقه دارید پیشنهاد می‌کنیم دوره آموزشی تحلیل صورت های مالی را به صورت ویدئویی در کاریزما لرنینگ مشاهده کنید. برای مشاهده اینجا کلیک کنید.

سخن پایانی از انواع صورت های مالی

در مطلبی که برای شما تهیه کرد‌ه بودیم، اجزای صورت های مالی و تحلیل صورت های مالی را معرفی کردیم تا با نحوه بررسی انواع صورت های مالی اساسی آشنا شویم. درباره ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد نیز توضیحات جامعی را ارائه کردیم. در نهایت، گفتیم که هریک از انواع صورت های مالی کاربرد خاصی در حسابداری داشتـه و باید به طور دقیق بررسی شوند.

سوالات متداول