صندوق سرمایه‌گذاری مشترک و صفر تا صد نکات آن

صندوق مشترک (Mutual Funds)، نوعی از ابزارهای مالی است که وجوه سرمایه‌گذاران را از طریق خرید اوراق بهادار مختلف در بازار بورس، سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق‌ها با تجمیع سرمایه‌های خرد، امکان سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را برای افراد با سرمایه‌های کم فراهم کرده و با مدیریت حرفه‌ای، ریسک سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهند.

در این مقاله از کاریزما لرنینگ، قصد داریم شما را با صندوق سرمایه گذاری مشترک در بورس آشنا کنیم. با مطالعه این مطلب، با قوانین صندوق سرمایه گذاری مشترک، هدف از تشکیل و همچنین مزایای سرمایه‌گذاری در آن‌ها آشنا خواهید شد.

صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟

همان‌طور که در مقاله «صندوق سرمایه گذاری چیست؟» مطرح شد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، نهادهایی مالی هستند که با هدف تجمیع سرمایه‌های خرد افراد مختلف و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار، تشکیل شده‌اند. تجمیع سرمایه‌های خرد، این قدرت را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک می‌دهد که از مزایای یک سرمایه‌گذاری در مقیاس بزرگ بهره ببرند. 

سرمایه‌گذران در اصل سهام یا واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری را خریداری می‌کنند که هر واحد نشان‌دهنده سهم سرمایه‌گذار از مالکیت کل دارایی‌ و درآمدهای صندوق است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز با سرمایه جمع‌آوری شده، اقدام به سرمایه‌گذاری در انواع اوراق بهادار مثل سهام و اوراق با درآمد ثابت و … می‌کنند. این مجموعه اوراق بهادار به‌اصطلاح پرتفوی (portfolio) نامید‌ه می‌شود.

مدیریت صندوق‌های مشترک توسط یک گروه از مدیران حرفه‌ای انجام می‌شود که با تجربه و دانش خود، ریسک سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهند. در واقع صندوق مشترک با ایفای نقش واسطه مالی، سرمایه‌گذاری افراد غیرحرفه‌ای را از حالت مستقیم به غیرمستقیم تبدیل کرده و از این طریق، مزایای متعددی برای بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، با تسهیل ورود افراد غیرحرفه‌ای به بازار، حجم معاملات اوراق بهادار را افزایش داده و زمینه را برای رشد، توسعه و رونق بازار سرمایه فراهم می‌کنند. 

از سوی دیگر، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، با تشکیل سبد متنوعی از دارایی‌ها، نوسانات قیمتی هر دارایی را تعدیل می‌کنند و در نتیجه، ریسک سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌یابد.

مفاهیم و اصطلاحات صندوق‌ سرمایه گذاری مشترک

۱. واحد سرمایه‌گذاری (unit)

واحد سرمایه گذاری، کوچکترین واحد قابل معامله در یک صندوق سرمایه گذاری است. سرمایه گذاران با خرید واحدهای صندوق، مالکیت بخشی از دارایی‌های صندوق سرمایه‌گذاری را دریافت می‌کنند.

۲. صدور واحد سرمایه‌گذاری

سرمایه گذاران برای خرید واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، باید درخواست صدور واحد را به مدیر صندوق ارائه دهند. مدیر صندوق، پس از بررسی درخواست و دریافت وجه مورد نظر، اقدام به صدور واحد برای سرمایه‌گذار می کند. در واقع، در صندوق های سرمایه گذاری، خرید و صدور واحدهای سرمایه‌گذاری، به یک معنا هستند.

۳. ابطال واحد سرمایه‌گذاری

برای فروش واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، سرمایه‌گذار باید درخواست ابطال واحد را به مدیر صندوق ارائه دهد. مدیر صندوق پس از بررسی درخواست و دریافت مدارک لازم، اقدام به ابطال واحد و واریز وجه حاصل از فروش به حساب سرمایه گذار می‌کند. در واقع، در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، فروش و ابطال واحد، به یک فرآیند واحد تبدیل شده است.

۴. ارزش خالص دارایی‌ها (NAV)

ارزش خالص دارایی‌های صندوق سرمایه‌گذاری مشترک (NAV)، برابر است با ارزش دارایی‌های صندوق، منهای بدهی‌های آن. NAV صندوق، به صورت روزانه و با تغییر ارزش دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق، محاسبه و اعلام می‌شود.

در معاملات سهام، قیمت روز سهم، مبنای خرید و فروش است. اما در معاملات واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری، مبنای خرید و فروش، NAV صندوق است.

انواع صندوق‌ سرمایه گذاری مشترک در بورس

با اینکه این اشتباه رایج شده است که صندوق‌های مشترک تنها به صندوق‌های سهامی صدور و ابطالی اطلاق شود، اما صندوق های سرمایه گذاری مشترک تنها صندوق‌های سهامی نیستند و از لحاظ ترکیب دارایی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از رایج‌ترین انواع صندوق های مشترک شامل موارد زیر می‌شود:

۱. صندوق با درآمـد ثابت

حداقل ۷۰ درصد از دارایی‌های خود را در اوراق با درآمد ثابت، مانند اوراق قرضه سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز که نیاز به درآمد جاری دارند، مناسب هستند.

۳. صندوق سرمایه‌گذاری مختلـط

این صندوق‌ها بین ۶۰ تا ۴۰ درصد از دارایی‌های خود را به سهام اختصاص می‌دهند. این صندوق‌ها، از نظر ریسک و بازدهی، بین صندوق‌های درآمد ثابت و سهامی قرار می‌گیرند.

سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط، برای افرادی که ریسک‌پذیری متوسطی دارند و به دنبال کسب بازدهی بالاتر از صندوق‌های درآمد ثابت هستند، مناسب است. این صندوق‌ها، با ترکیبی از سهام و اوراق با درآمد ثابت، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند و بازدهی مناسبی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند.

۲. صندوق سرمایه‌گذاری مشترک در سهام

صندوق‌هایی هستند که حداقل ۷۰ درصد از دارایی‌های خود را در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها، به دلیل سرمایه‌گذاری در سهام، تحت تأثیر نوسانات بازار سهام قرار داشته و ریسک بالایی دارند.

سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی برای افرادی مناسب است که ریسک‌پذیری بالایی دارند و به دنبال کسب بازدهی بالا هستند. این صندوق‌ها، به ویژه در مواقعی که بازار سهام در وضعیت مطلوبی قرار دارد، بازدهی بیشتری نسبت به صندوق‌های درآمد ثابت دارند.

۴. صندوق سرمایه‌گذاری در طـلا

جایگزینی برای خرید فیزیکی طلا هستند و به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به نگهداری فیزیکی طلا، در بازار طلا سرمایه‌گذاری کنند. زیرا حداقل ۷۰ درصد از دارایی‌های خود را در گواهی سپرده کالایی سکه طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند. 

صندوق‌های مشترک تنها به این چند نوع صندوق محدود نمی‌شوند. بلکه تمامی صندوق‌های صدور و ابطالی از انواع صندوق مشترک هستند.

سود صندوق سرمایه گذاری مشترک چطور به‌دست می‌آید؟

در حالت کلی، سود صندوق های سرمایه گذاری مشترک از دو روش زیر حاصل می‌شود:

• افزایش قیمت سهام صندوق

وقتی ارزش سهم‌های موجود در پرتفوی سپرده‌گذاری یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک افزایش پیدا کند، ارزش کل دارایی‌های صندوق نیز افزایش می‌یابد. ارزش خالص دارایی‌های صندوق (NAV)، برابر ارزش کل دارایی‌های صندوق منهای بدهی‌های آن است. بنابراین، زمانی که ارزش کل دارایی‌های صندوق افزایش می‌یابد، ارزش خالص دارایی‌های آن نیز افزایش می‌یابد.

NAV یا ارزش خالص هر واحد صندوق، برابر ارزش خالص دارایی‌های صندوق تقسیم بر تعداد واحدهای آن است. بنابراین، زمانی که ارزش خالص دارایی‌های صندوق افزایش می‌یابد، ارزش NAV هر سهم نیز افزایش می‌یابد. 

در واقع، NAV هر سهم، نشان‌دهنده ارزش واقعی آن سهم است. بنابراین، زمانی که NAV یک سهم افزایش می‌یابد، آن سهم ارزشمندتر شده است.

• سود تقسیمی Dividend

برخی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، ممکن است بخشی از سود حاصل از سرمایه‌گذاری خود را به‌صورت نقدی به سهامداران خود پرداخت کنند. این سود، از محل سود سهام شرکت‌های موجود در پرتفوی صندوق یا بهره اوراق بهادار با درآمد ثابت تأمین می‌شود.

چه مواردی در اساسنامه صندوق سرمایه گذاری مشترک ذکر می‌شود؟

توجه داشته باشید که اختیارات مدیران این صندوق‌ها در قالب اساسنامه و امیدنامه تعیین می‌شود. مدیران سرمایه‌گذاری موظف هستند با توجه به اختیارات تعیین‌شده، مدیریت دارایی سرمایه‌گذاران را انجام دهند. وجود اساسنامه و امیدنامه باعث قانونمندی نحوه مدیریت صندوق‌ها و اطمینان بیشتر سرمایه‌گذاران به مدیریت اصولی دارایی‌های آنان خواهد شد. 

مهم‌ترین اطلاعات ارائه‌شده، شامل تعیین حدود اختیارات مدیران برای انتخاب نوع دارایی‌ها و حداقل یا حداکثر قانونی تعیین‌شده برای هر دسته از دارایی‌ها است که در بخش اهداف سرمایه‌گذاری هر صندوق ذکر می‌شود. اطلاع از هزینه‌های قانونی لحاظ شد‌ه برای هر صندوق اطلاعات مهم دیگری است که می‌توان در قالب جداول درج‌شده در این مستندات از آن آگاهی یافت.

مزایای مشارکت در صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟

صندوق سرمایه گذاری مشترک مزایای زیادی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. برخی از مهم‌ترین مزایای این صندوق‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• بهره‌مندی از دانش و تخصص یک تیم تحلیل‌گر

مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری، متخصصان بازار سرمایه هستند و با بازار سهام آشنایی کامل دارند. این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا بهترین ترکیب دارایی‌ها را برای صندوق انتخاب کنند و بیشترین بازدهی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند.

• نقدشوندگی بالا

قابلیت نقدشوندگی بالا، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صندوق سرمایه‌گذاری مشترک است. درواقع سرمایه‌گذاران در هر زمانی که بخواهند، می‌توانند واحدهای خود را به قیمت روز ارزش خالص دارایی‌های صندوق، به صورت نقدی تبدیل کنند.

• سهولت سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک نیازی به صرف زمان زیاد یا داشتن دانش و مهارت ندارد و به‌صورت کاملا آنلاین انجام می‌شود.

• سبد دارایی متنوع

صندوق‌ها با توجه به حدود تعیین شده در اساس‌نامه خود، پرتفوی‌های متنوعی از انواع اوراق بهادار تشکیل می‌دهند تا ریسک سرمایه‌گذاری را به حداقل برسانند.

• امنیت بالا

تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار هستند و تمامی اطلاعات خود مانند صورت وضعیت پرتفوی سپرده‌گذاری، صورت‌های مالی و … را در سامانه کدال منتشر می‌کنند. 

• سرمایه‌گذاری با مبالغ کم

امکان سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک با حداقل مبلغ ۱۰۰ هزار تومان یا ارزش یک واحد از صندوق سرمایه‌گذاری مهیاست.

• تنوع بالای صندوق‌های مشترک

صندوق‌های سرمایه‌گذاری، انواع مختلفی دارند که برای قشر گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران با ریسک‌پذیری و اهداف مختلف مناسب است. سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز می‌توانند در صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند که ریسک کمتری نسبت به سایر صندوق‌ها دارند.

همچنین سرمایه‌گذاران صندوق مشترک از برخی ریسک‌های متعدد، مانند موارد زیر مصون می‌مانند:

• ریزش پی‌در‌پی ارزش دارایی‌ها
• ریسک توقف معاملات در سهم
• ریسک ورود به صف‌های فروش متوالی
• سایر ریسک‌های حاصل از خرید و فروش مستقیم سهام

نحوه خرید صندوق سرمایه گذاری مشترک

صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک، مبتنی بر صدور و ابطال هستند. برای خرید این صندوق‌ها باید کد بورسی داشته باشید. سپس وارد پنل اختصاصی صندوق مد نظرتان شده و اقدام به ثبت درخواست صدور واحد کنید. همچنین فروش واحد سرمایه‌گذاری نیز از همین طریق مهیاست. 

کارمزد خرید و فروش واحدهای صندوق مشترک، با توجه به نوع آن متفاوت است و برای بررسی آن باید امیدنامه صندوق را بررسی کنید.

چکیده هر آنچه که باید در مورد سرمایه گذاری در صندوق مشترک بدانید

صندوق‌ سرمایه‌گذاری مشترک به‌عنوان ابزاری مفید و کارآمد برای سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار شکل گرفته‌ است.در حال حاضر انواع متعدد و متنوعی از صندوق های سرمایه گذاری مشترک در ایران در حال فعالیت هستند. این صندوق‌ها مبتنی بر صدور و ابطال بوده و بر اساس ترکیب دارایی‌های خود، به انواع مختلفی مانند صندوق سهامی، درآمد ثابت و … تقسیم می‌شود. از مزایای این صندوق می‌توان به سهولت سرمایه‌گذاری، امنیت بالا، نقدشوندگی مناسب، تیم مدیریت حرفه‌ای و … اشاره کرد.

سوالات متداول