انواع صندوق درآمد ثابت یکی از موضوعات مهمی است که کمتر به آن پرداخته می‌شود. صندوق درآمد ثابـت به‌عنوان کم‌ریسک‌ترین صندوق‌ در میان ابزارهای بازار سرمایه شناختـه می‌شوند. با این حال، دارای انواع مختلفی است که هرچند در کلیات مشابه یکدیگر هستند؛ اما تفاوت‌های جزئی با یکدیگر دارند. شناخت این تفاوت‌ها برای سرمایه‌گذارانی که اهداف متفاوتی دارند بسیار ضروری است.

در این مقاله از کاریزما لرنینگ، به طور مفصل به شرح انواع صندوق با درآمد ثابت پرداخت و تفاوت‌های هرکدام را مطرح می‌کنیم.

تعریف صندوق با درآمد ثابت

صندوق‌های درآمد ثابت یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که عمده دارایی‌های خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت، مانند اوراق قرضه دولتی، اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی و … سرمایه‌گذاری می‌کنند. این اوراق و سپرده‌ها، ریسک بسیار پایینی دارند؛ بنابراین، صندوق‌های درآمد ثابت سرمایه‌گذاری‌های نسبتاً امنی محسوب می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود که ریسک این نوع از صندوق‌ها نزدیک صفر باشد. از سوی دیگر، بازدهی آن‌ نیز متناسب با ریسک اندک آن است. 

با توجه به اینکه این اوراق و سپرده‌ها، ریسک بسیار پایینی دارند؛ صندوق‌های درآمد ثابت نیز سرمایه‌گذاری‌های نسبتاً امنی محسوب می‌شوند و به دلیل امنیت بالا و سود ثابت علاقه‌مندان بسیاری دارد.

در صورتی‌که به مطالعه دقیق کارکرد صندوق‌های درآمد ثابت علاقه‌مند هستید، در مقاله «صندوق درآمد ثابت چیست؟» به معرفی جامع این صندوق و نکات آن پرداخته‌ایم و می‌توانید آن را مطالعه کنید.

انواع صندوق‌ درآمد ثابت

صندوق درآمد ثابت را می‌توان از نظر نحوه معاملات، ترکیب دارایی و پرداخت سود، در چند دسته‌ قرار داد. 

انواع صندوق‌ درآمد ثابت از لحاظ نحوه معاملات

صندوق‌های درآمد ثابت از نظر نحوه معامله، در دو دسته قابل معامله و غیرقابل معامله (مبتنی بر صدور و ابطال) قرار می‌گیرند. توجه داشته باشید که برای معاملات هر دو نوع از صندوق‌های درآمد ثابت باید کد بورسی داشته باشید.

صندوق‌های درآمد ثابت‌ قابل معامله یا همان ETF به صندوق‌هایی گفتـه می‌شود که قابل خرید و فروش در سامانه‌های معاملاتی تمامی کارگزاری‌ها هستند. معاملات پیو‌سته این صندوق‌ها از ساعت ۹:۰۰ صبح الی ۱۵:۰۰ انجام می‌شود و زمان پیش‌گشایش آن‌ها نیز از ساعت ۸:۴۵ الی ۹:۰۰ است.

صندوق‌های غیرقابل معامله که بیشتر با نام صدور و ابطالی شناخته می‌شوند را نمی‌توان در سامانه‌های معاملاتی آنلاین کارگزاری‌ها خرید و فروش کرد. برای معاملات این صندوق باید سفارشات خرید و فروش واحدهای آن را در پنل مخصوص صندوق ثبت کنید. اگر در خصوص صندوق‌های ETF و تفاوت آن با صندوق‌های صدور و ابطالی اطلاعات بیشتری نیاز دارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «صندوق قابل معامله یا ETF» را مطالعه کنید.

انواع صندوق‌‌های با درآمـد ثابت از لحاظ نحوه سوددهی

صندوق‌های درآمد ثابت بدون ریسک هستند و به سرمایه‌گذاران سود نسبتا ثابتی را تخصیص می‌دهند؛ اما تنها برخی از صندوق‌ها این سود را به صورت نقدی و طی بازه‌های زمانی خاص به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند. به همین دلیل این نوع از صندوق‌ها به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• صندوق درآمد ثابت با تقسیم سود

این نوع از صندوق‌های درآمد ثابت، در زمان‌های مشخصی از هر ماه مبلغی را به‌عنوان سود به حساب سهامداران واریز می‌کنند. این بازه زمانی بنابر سیاست‌های صندوق می‌تواند ماهانه، سه‌ماهه و … باشد ولی اغلب این نوع از صندوق‌های درآمد ثابت، بازه تقسیم سود یک ماهه دارند.

• صندوق با درآمد ثابت بدون تقسیم سود

این نوع از صندوق‌ها تقسیم سود ندارند و سود سهامداران، در زمان فروش واحدهای سرمایه‌گذاری و از تفاوت قیمت صدور و ابطال آن به دست می‌آید. 

این بدین معنی نیست که بازدهی صندوق‌های بدون تقسیم سود کمتر از سایر صندوق‌های درآمد ثابت است. بلکه برعکس، به دلیل سرمایه‌گذاری مجدد سود این صندوق‌ها توسط مدیر صندوق، بازدهی صندوق‌ها به صورت مرکب محاسبه می‌شود.

این اتفاق باعث می‌شود به مرور زمان، سود تعلق گر‌فته به مبلغ اولیه بیشتر از حالتی باشد که هر ماه مقداری سود از صندوق برداشت می‌شود. بنابراین می‌توان گفت صندوق‌های بدون تقسیم سود برای افرادی مناسب هستند که قصد دارند سود خود را مجدد سرمایه‌گذاری کنند.

انواع صندوق ها با درآمد ثابت از لحاظ ترکیب دارایی

توجه داشته باشید که تمامی این صندوق‌ها در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ اما پرتفوی سپرده‌گذاری آن‌ها ممکن است اندکی با یکدیگر تفاوت داشته باشد. صندوق‌های درآمد ثابت، براساس ترکیب دارایی، به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• صندوق‌ درآمد ثابت نوع اول یا عادی

این نوع از انواع صندوق درآمد ثابت، بین ۸۵ الی ۱۰۰ درصد از دارایی‌های خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. همچنین مدیر صندوق می‌تواند حداکثر ۱۵ درصد باقی پرتفوی صندوق را در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سهام، حق‌ تقدم سهام و اوراق اختیار معاملاتی مربوط به سهام سرمایه‌گذاری کند.

• صندوق‌ درآمد ثابت نوع دوم

در این صندوق‌ها، حداقل ۹۰ درصد از دارایی‌ در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود و می‌توانند حداکثر ۵ درصد از دارایی‌های خود را در سهام، حق‌ تقدم سهام و اوراق اختیار معاملاتی مربوط به سهام سرمایه‌گذاری کنند. همچنین، امکان سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به میزان حداکثر ۵ درصد از دارایی‌های صندوق‌ مهیاست.

درصد سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در اوراق با درآمد ثابت حداقل ۹۰ درصد است. مابقی دارایی این صندوق‌ها می‌تواند سهام، گواهی سپرده طلا و سایر اوراق بهادار بازار سرمایه باشد.

هرچند سقف سرمایه‌گذاری برای این صندوق‌ها، برای سرمایه‌گذاری در سهام، حق تقدم و … ۱۰ درصد در نظر گرفتـه شد‌ه است، اما به تازگی الزام به سرمایه‌گذاری در این اوراق برای آن‌ها برداشتـه شد‌ه است. بنابراین این صندوق‌ها می‌توانند ۱۰۰ درصد دارایی خود را در اوراق مشارکت و سایر درآمد ثابت‌ها سرمایه‌گذاری کنند.

• صندوق درآمد ثابت مختص اوراق دولتی

صندوق درآمد ثابت اوراق دولتی حداقل ۹۵ درصد از دارایی خود را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. همچنین شرایط خاصی نیز برای سرمایه‌گذاری در اوراق دولتی منتشر شد‌ه از سوی دولت یا سایر موسسات دولتی و غیردولتی دارد.

موضوعی که این صندوق‌ها را از سایر صندوق‌های درآمد ثابت متمایز می‌کند این است که هیچ الزامی به سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق مشابه ندارد. این مسئله باعث می‌شود که ریسک این صندوق به صفر یابد و برای افراد بسیار ریسک‌گریز مناسب شود. دقت داشته باشید که با کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، نرخ سود آن نیز کاهش می‌یابد. با این حال همچنان نرخ سود این اوراق عموما بیشتر از سپرده‌های بانکی است.

نکته: با توجه به ابلاغیه جدید مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری سازمان بورس، سقف سرمایه‌گذاری در سهام، حق تقدم سهام، واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و گواهی سپرده کالایی توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت حداکثر ۱۰ درصد از ارزش کل دارایی‌های صندوق است و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت می‌توانند حداکثر به میزان سه درصد از ارزش کل دارایی‌های صندوق را به سرمایه‌گذاری در واحدهای سرمایه‌گذاری نزد یک صندوق اختصاص دهند.

خلاصه آنچه در این مقاله مطرح شد

صندوق‌های درآمد ثابت انواع مختلفی دارند که براساس نحوه معامله یا ویژگی‌ها و خصوصیات قابل تقسیم هستند. از نظر نحوه معامله می‌توان آن‌ها را به قابل معامله ETF یا غیرقابل معامله تقسیم کرد. اگر بخواهیم آن‌ها را از نظر خصوصیات دسته‌بندی کنیم، می‌توانیم از صندوق‌های درآمد ثابت با تقسیم سود، بدون تقسیم سود و صندوق مختص اوراق دولتی نام برد.

سوالات متداول