P به E گذشته نگر یا TTM چیست؟

معامله گران و تحلیلگران بورس برای یافتن سهام ارزنده از تحلیل بنیادی استفاده میکنند تا بتوانند ارزش ذاتی یا واقعی سهام را شناسایی کنند و با مقایسه آن با قیمت کنونی سهم اقدام به خرید و یا فروش کنند. برای این منظور روش های متنوع و مدل های مختلفی وجود دارد.  همانطور که میدانیم p/e یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در انتخاب سهام مناسب جهت سرمایه‌گذاری است. اکثر ما با این مفهوم آشنایی داریم اما روش ttm  چیست و چگونه نسبت p/e را با استفاده از این روش محاسبه میکنند؟

نبست قیمت به درآمد یا «P/E» در بورس چیست؟

نسبت پی بر ای یا «P/E» مخفف عبارت «Price/Earnings» به معنی «نسبت قیمت به درآمد» سهام در بورس است. معامله‌گران از این نسبت برای محاسبه ارزش ذاتی سهام استفاده می‌کنند. این روش به عنوان یک شیوه رایج برای محاسبه ارزش سهام در جهان قرار گرفته است. هم‌چنین در بازار بورس ایران نیز استفاده از این نسبت به عنوان ابزار رایج تحلیلگران بنیادی یاد می‌شود و همواره در کنار برآورد دقیق سود هر سهم به عنوان اصلی‌ترین فاکتور, تلاش می‌کنند تا با تخمین دقیق نسبت P/E بتوانند دقیق‌ترین برآورد را از ارزش ذاتی شرکت‌ها داشته باشند. توجه داشته باشید که رایج‌ترین شیوه ارزش‌گذاری در بین تحلیلگران بنیادی از رابطه زیر به دست می‌آید:سود هر سهم برآوردی * قیمت به درآمد هر سهم برآوردی = ارزش ذاتی سهم

محاسبه سود شرکت‌ها از طریق مدل TTM

قبلاً شرکت‌های بورسی، یک ماه مانده به شروع سال مالی جدید، پیش‌بینی‌های خود برای عملکردشان را به‌صورت عمومی منتشر می‌کردند. در واقع این سازمان بورس و اوراق بهادار کشور بود که چنین الزامی را برای شرکت‌ها ایجاد کرده بود. تحلیل‌‌گران به کمک این پیش‌بینی‌ها، به راحتی می‌توانستند سود و زیان‌ها را محاسبه کنند. بنابراین سودهای پیش‌بینی شده‌ی هر شرکت، مبنای محاسبه سود هر سهم یا EPS قرار می‌گرفت. اما به دلیل اینکه گزارش‌ها دچار تغییر شده و نمادهای بورسی هم در پی این تغییرات متوقف و سپس بدون محدودیت نوسان بازگشایی می‌شدند، تحلیل‌گران و افراد معامله‌کننده در بازار بورس، با سردرگمی‌های بسیاری روبه‌رو بودند.

همین موضوع سبب شد تا از اواخر سال ۱۳۹۶، سازمان بورس و اوراق بهادار کشور، ارائه گزارشات پیش‌بینی شرکت‌ها را ممنوع اعلام کند. از آن پس چون هیچ مبنایی برای محاسبه EPS یا سود هر سهم در دست تحلیل‌گران قرار نمی‌گرفت، برای محاسبه این امر از روش دیگری تحت عنوان «مدل TTM» استفاده می‌کنند.

این مقاله را حتما بخوانید: نسبت قیمت به فروش چیست و چگونه محاسبه میشود؟

مدل TTM چیست؟

مدل تی‌تی‌اِم یا TTM مخفف عبارت «Trailing Twelve Months» به معنی «دوازده ماهه گذشته» است. در حال حاضر شرکت‌های بورس موظف هستند تا عملکرد‌های سه ماهه خود را در صورت‌های مالی گزارش کنند که در ۴ دوره قابل محاسبه هستند.

در نتیجه تحلیل‌گران و معامله‌کننده‌های بازار بورس به سود سه ماه گذشته هر سهم دسترسی دارند (این اطلاعات در سایت TSETMC منتشر می‌شود). بنابراین در مدل TTM، می‌توان چهار دوره سه ماهه شرکت‌ها را که جمعاً ۱۲ ماه می‌شود، مورد بررسی قرار داده و براساس EPS این چهار دوره سه ماهه، سود سالیانه شرکت‌ها را ارزیابی کرد. اطلاعات محاسبه نسبت‌های «P/E» نیز در گزارش شرکت‌ها موجود است و می‌توان ارزش ذاتی سهام را به کمک فرمول‌های نامبرده در قسمت قبل، مورد محاسبه و بررسی قرار داد.

ممکن است ارزیابی با مدل TTM به نسبت روش قبل (گزارشات پیش‌بینی) کمی زمانبرتر باشد، اما اطلاعات آن واقعی است و تحلیل‌گران با ارزیابی نتایج حقیقی شرکت‌ها به ارزش ذاتی سهام‌شان پی می‌برند، این در حالی‌ است که در روش قبل، همه چیز براساس پیش‌بینی‌ها انجام می‌شد و اطلاعات واقعی در دست نبود!

برای مثال تصویر زیر مربوط به صفحه سایت بورس برای شرکت پتروشیمی زاگرس با نماد زاگرس است که در تاریخ 4 مرداد ماه 1400 گرفته شده است.

از آنجایی که در آن تاریخ صورت مالی 3 ماهه شرکت منتشر شده است, بنابراین برای محاسبه سود هر سهم(EPS) 12 ماهه گذشته بایستی به ۹ ماهه انتهایی سال 1399 و ۳ ماهه سال جاری شرکت مراجعه کرد. همان‌طور که پیش از این نیز رؤیت شد پتروشیمی زاگرس در دوره 3 ماهه 1400 سود هر سهم 9,817 ریالی را محقق کرده است. بر طبق محاسبات ذیل نیز سود هر سهم در سه فصل پایانی سال 1399 معادل 19,774ریال بوده است.

سود هر سهم ۱۲ ماهه 1399 : 24,128ریال

سود هر سهم 3 ماهه ابتدایی 1399: 4354 ریال

سود هر سهم 9 ماهه آخر سال 1399:

24128 – 4354 = 19774

سود هر سهم ۹ ماهه انتهایی 1399 : 19774 ریال

سود هر سهم به روش TTM

9817 + 19774 = 29591

همان‌طور که مشاهده می‌فرمایید سود هر سهم گزارش‌شده در سایت بورس اوراق بهادار 29591 ریال گزارش شده است. این رویه برای تمامی شرکت‌ها انجام می‌شود.

نسبت p/e هر سهم به روش TTM

حال که شیوه برآورد سود هر سهم به روش TTM را فراگرفتید، به توضیح نسبت قیمت به درآمد هر سهم در این روش می‌پردازیم. همان‌طور که پیش از این نیز مطرح شد نسبت P/E از تقسیم قیمت جاری سهم به سود هر سهم به دست می‌آید. تا قبل از اجرایی شدن مدل TTM از سود هر سهم پیش‌بینی‌شده که شرکت‌ها ارائه می‌دادند استفاده می‌شد. اما با اجرایی شدن مدل TTM از سود به‌دست‌آمده ناشی از روش مزبور, استفاده می‌شود. در مثال ما, قیمت پتروشیمی زاگرس 213741 ریال بوده است. ازآنجایی‌که سود هر سهم به روش جدید 29591 ریال به دست آمده است نسبت P/E در تاریخ 4 مرداد 1399 برای پتروشیمی زاگرس برابر 7.22 می‌شود:

قیمت جاری سهم پتروشیمی زاگرس : 213741 ریال

سود هر سهم به روش TTM  : 29591  ریال

نسبت قیمت به درآمد هر سهم پتروشیمی زاگرس:

213741 / 29591 = 7.22

مدل TTM برای چه نوع شرکت‌هایی کارایی ندارد؟

مدل TTM برای شرکت‌هایی که نوسان زیادی را در مسیر سوددهی خود طی می‌کنند، کاربرد ندارد؛ در واقع این روش برای تمام شرکت‌هایی که با دگرگونی‌های بسیاری در روند ایجاد سود و سایر فعالیت‌های خود روبه‌رو می‌شوند، بی فایده است!

برای مثال، برخی از نمادهای گروه خودرو در بورس تهران که در برخی از دوره‌های سه ماهه خود، سود خوبی ایجاد کرده و در سه ماهه بعدی زیان می‌دهند، با مدل TTM بررسی نمی‌شود. در واقع در این روش، چهار دوره سه ماهه باید مورد بررسی قرار بگیرد. پس اگر روند رشد شرکت‌ها سلسله‌مراتبی نباشد، نمی‌توان این مدل را در ارزیابی آن‌ها به کار برد.

نکات مهمی که باید در رابطه با مدل TTM بدانید

 یکی از مزیت‌های مدل TTM این است که به ما مقدار سود هر سهم را با فرض عدم‌تغییر شرایط در آینده نشان می‌دهد. در نتیجه اگر شرایط بهتری رقم بخورد قطعاً سود هر سهم در روش TTM افزایش پیدا خواهد کرد و این موضوع نمایانگر پتانسیل‌های صعود در آینده خواهد بود. همان‌طور که گفتیم این روش مجموع سودهای هر سهم چهار دوره سه ماهه گذشته سهم را نشان می‌دهد. بنابراین اگر در دوره سه ماهه اخیر عملکرد شرکت بهبود پیدا کند مقدار EPS گزارش‌شده افزایش پیدا خواهد کرد.

 این روش برای شرکت‌هایی که روند سودسازی آن‌ها با نوسان زیادی همراه است کارا نیست. برای مثال شرکتی مانند سایپا که در برهه‌ای سود هر سهم محدود و در برهه‌ای دیگر زیان می‌سازد قطعاً این روش کارایی خود را از دست می‌دهد.

 این روش برای شرکت‌هایی که با دگرگونی بزرگی در فعالیتشان روبه‌رو می‌شوند، کارایی خود را از دست می‌دهد. برای مثال شرکت صنعتی دریایی ایران با نماد خصدرا تا سال‌های متمادی زیانده بوده است. اما با تغییرات بنیادی که در شرکت رخ داد، این شرکت در سال ۱۳۹۵ سودآور شد. اگر این روش در آن سال نیز حکم‌فرما بود نمی‌توانست اطلاعات تحلیلی مناسبی را به سرمایه‌گذاران مخابره کند.

  این مقاله را بخوانید: p به e پیشرو چیست؟