اصطلاحات بانکی که باید بدانید؛ راهنمای مفاهیم مهم بانکی

آیا تا به حال در هنگام مراجعه به بانک یا استفاده از خدمات مالی با اصطلاحات بانکی و تخصصی روبه‌رو شده‌اید که باعث سردرگمی شما شده باشد؟ اگر با این مفاهیم آشنایی نداشته باشید، تجربه خوبی از خدمات مالی نخواهید داشت؛ به همین علت آشنایی با اصطلاحات مهم بانکی از جمله سپرده بلندمدت، کوتاه‌مدت و غیره اهمیت بالایی دارد. در این مقاله از کاریزما لرنینگ مهم‌ترین و کاربردی‌ترین اصطلاحات مربوط به بانک توضیح داد‌ه خواهد شد. از شما دعوت می‌کنیم تا انتها همراه ما باشید.

چرا اصطلاحات بانکی مهم هستند؟

بانک‌ها یکی از نهادهای مهم مالی هستند که در حال حاضر بخش اعظم تامین مالی اقتصادی در درون کشور از طریق این نهادها و بازار پولی کشور صورت می‌گیرد. از دیرباز افراد جامعه با بانک‌ها آشنایی داشتند و پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در حساب‌ها و سپرده‌های بانکی را یکی از امن‌ترین روش‌ها برای حفظ ارزش پول خود می‌دانستند و از خدمات مالی آن استفاده می‌کردند. با این حال، برخی از افراد با اصطلاحات بانکی مانند سپرده بلند مدت و کوتاه مدت، انتقال ساتنا و پایا و غیره آشنا نبود‌ه و در حین انجام عملیات بانکی دچار سردرگمی می‌شدند. خوشبختانه در دنیای دیجیتال امروز آشنایی با تعاریف اصطلاحات بانکی کاربردی، آسان شد‌ه است.

مهم‌ترین اصطلاحات مالی و بانکی 

مهم‌ترین خدمت یک بانک ارائه انواع حساب بانکی و سپرده برای مشتریان به‌منظور انجام مبادلات و دیگر خدمات بانکی است. برای سپرده‌های مشتریان حساب‌های متفاوتی تعریف شد‌ه است که هر کدام ویژگی‌های متفاوتی دارند و مشتریان باید آن‌ها را بدانند. به عنوان مثال یکی از اصطلاحات مهم در بانک، سپرده بلند مدت است که در آن از طریق سپرده‌گذاری دارایی‌های نقد، می‌توانیم سود مطمئن کسب کنیم.

طرح مگاسود یک روش ساده برای سرمایه‌گذاری است که بسیار شبیه به سپرده‌های بلندمدت بانکی عمل می‌کند. جذابیت طرح مگاسود در بازدهی آن است که نسبت به سپرده‌های بلندمدت بانکی، بسیار بیشتر است و البته نیازی نیست شما یک سال کامل صبر کنید؛ بلکه بنا بر مدت نگهداری سرمایه در طرح، به شما سود تعلق می‌گیرد.

طرح سپرده بلندمدت یکساله مگاسود کاریزما

در مقاله “انواع حساب بانکی و تفاوت آنها را قبل از افتتاح حساب بخوانید” به طور کامل درباره حساب‌ها و سپرده‌های بانکی توضیح دادیم؛ پیشنهاد می‌کنیم مطالعه کنید.

اصطلاحات بانکی پرکاربرد در یک نگاه
اصطلاح بانکی	توضیحات
پول کاغذی	وجه نقدی در قالب اسکناس و مسکوک
پول الکترونیکی	نگهداری وجه به صورت دیجیتال در بانکداری الکترونیک
پول تحریری	پول غیرنقدی شامل چک، حواله، سفته
شماره شبا	کدی ۲۴ رقمی برای تسهیل انتقال وجه بین‌بانکی
سامانه شاپرک	ساختار نظارتی برای تمام تراکنش‌های الکترونیک
سامانه ساتنا	سامانه تسویه ناخالص آنی برای انتقال وجوه بالای ۱۰۰ میلیون تومان
سامانه پایا	سامانه انتقال وجه الکترونیکی برای پرداخت‌های خرد تا ۲۰۰ میلیون تومان
سامانه پل	بستر انتقال لحظه‌ای وجه تا سقف ۵۰ میلیون تومان
چکاوک	سامانه پردازش الکترونیکی چک‌ها بدون نیاز به انتقال فیزیکی
شتاب	شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی برای خدمات بانکی
کارت‌به‌کارت	سریع، محدود به سقف ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان روزانه

اصطلاحات بانکی مربوط به سازمان‌ها و موسسات

در این قسمت به معرفی اصطلاحات سازمان‌ها و موسسات بانکی و مالی می‌پردازیم:

1- بانک مرکزی: بالاترین مرجع بانکی کشور است که مسئولیت تنظیم ضوابط کاری بانک‌ها را بر عهده دارد. از جمله وظایف بانک مرکزی چاپ پول، تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت، موجودی نقدی بانک‌ها و غیره است. به عنوان مثال در مقاله “اقتصاد چیست” گفته شد که سیاست پولی مجموعه‌ای از اقدامات و تدابیر بانک مرکزی برای کنترل عرضه پول و نرخ بهره در یک کشور است.

2- بانک: بانک یک نهاد رسمی و قانونی است که تحت مجوز بانک مرکزی، در نظام مالی فعالیت می‌کند؛ از جمله وظایف بانک شامل پس‌انداز، نقل و انتقال پول، اعطای وام، عملیات مالی و اعتباری و غیره است.

3- موسسه مالی و اعتباری: اختیارات محدودتری نسبت به بانک دارد. از طریق جذب سپرده‌های مجاز بانکی (به استثنای سپرده قرض الحسنه جاری) و استفاده از سایر ابزارهای مالی فعالیت می‌کند، به شبکه‌ شتاب متصل نیست و نمی‌تواند هیچ فعالیت ارزی داشته باشد.

تفاوت بانک و موسسه مالی اعتباری
ویژگی	موسسات مالی و اعتباری	بانک‌ها
دامنه فعالیت	محدود، بدون فعالیت ارزی	گسترده، شامل فعالیت‌های ارزی
مجوز فعالیت	بدون نیاز به تأیید شورای پول و اعتبار	نیازمند تأیید شورای پول و اعتبار
اتصال به شبکه شتاب	غیرمتصل	متصل

4- شرکت‌های پرداخت آنلاین (PSP): این شرکت‌ها در واقع رابط بین فروشگاه‌ها و شبکه‌ شاپرک هستند. آسان پرداخت، الکترونیک سامان، به پرداخت ملت و غیره چند نمونه از شرکت‌های PSP هستند.

5- شرکت‌های پرداخت‌یار: با هدف ارتقای کیفیت روش‌های پرداخت بین فروشگاه‌های اینترنتی و شرکت‌های PSP به وجود آمدند. پرداخت‌یارها فقط برای پرداخت‌های غیر کارتی (اینترنتی) خدمات ارائه می‌دهند.

انواع پول در اصطلاحات بانکی

در اقتصاد امروز پول را می‌توان به سه نوع اصلی تقسیم کرد:

• پول کاغذی (اسکناس و مسکوک) که از سوی بانک مرکزی صادر می‌شود.
• پول تحریری (بانکی) مانند چک و حواله که توسط بانک واریز یا صادر می‌شوند
• پول الکترونیکی که اشکالی دیجیتال از پول است و پرداخت‌ها را به صورت الکترونیکی انجام می‌دهد.

به نقل از investopedia: “پول یک سیستم ارزی برای تسهیل‌ مبادله کالاها و خدمات در یک اقتصاد است. استفاده از پول به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهد که هزینه‌های تراکنش را کاهش دهند.” به بیان دیگر، پول نماینده ارزشی عمومی است که در سیستم‌های امروزی بیشتر به شکل حساب‌های بانکی و حواله‌های الکترونیک موجود است. با گسترش فناوری، استفاده از پول الکترونیکی برای کاهش هزینه‌های تراکنش و افزایش سرعت نقل و انتقال بیشتر شده است؛ به عنوان مثال پول تحریری شامل انواع چک و سند بانکی است که بر اساس تعهد کتبی بانک پرداخت می‌شود؛ طبق تعاریف بانکی، چک می‌تواند تمامی کارکردهای اسکناس را نیز ایفا کند و بنابراین خود نوعی پول به شمار می‌آید.

نقل و انتقال بانکی و انواع آن

پس از اینکه یک شخص اقدام به افتتاح حساب نمود، شاید بتوان گفت بیشترین عملیاتی که با آن روبه‌رو است نقل و انتقال وجوه است. روش‌های مختلفی برای انتقال وجه وجود دارد که هر کدام دارای محدودیت‌هایی هستند.

به گفته بانک مرکزی: ” سامانه‌های بانکی مختلف مانند ساتنا و پایا به منظور تسهیل انتقال وجه به‌طور مستمر در حال گسترش هستند. این سامانه‌ها به‌ویژه برای تسویه سریع‌تر و امن‌تر مبالغ بالا طراحی شده‌اند. ” اگر فردی بخواهد مبلغی بیشتر انتقال دهد، باید از کدام یک از روش‌های انتقال پول استفاده کند؟

1- سامانه ساتنا (سامانه تسویه ناخالص آنی)

ساتنا نام یکی از سامانه‌های الکترونیکی است که جایگزین چک‌های رمزدار بین بانکی شد‌ه است. لازم به ذکر است که عملیات تسویه در ساتنا تنها در روزهای کاری انجام می‌شود. برای مبالغ بیشتر از 100 میلیون تومان در سیستم آنلاین بانکی و اپلیکیشن‌های بانکی از سامانه ساتنا استفاده می‌شود که سقف انتقال در آن از داخل شعبه بانکی نامحدود است.

برای اطلاعات بیشتر درباره انتقال ساتنا، پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” ساتنا چیست؟ سقف انتقال ساتنا + زمان واریز پول” را مطالعه کنید.

2- سامانه پایا (پرداخت‌های الکترونیکی بین‌بانکی) 

یکی از پرطرفدارترین روش‌های انتقال وجه، پایا است. برخلاف ساتنا که در آن انتقال وجه به صورت آنی انجام می‌شود، در پایا ساعت واریز در طول شبانه‌روز چندین بار است. دستور پرداخت‌هایی که خارج از ساعات کاری ارسال می‌شوند، در اولین فرصت (اولین چرخه اولین روز کاری) انجام می‌شود. سقف انتقال وجه پایا 200 میلیون تومان میلیون تومان است. برای اطلاعات بیشتر درباره انتقال پایا، پیشنهاد می‌کنیم مقاله “انتقال پایا چیست؟ تغییر ساعت چرخه تسویه پایا” را مطالعه کنید.

3- چکاوک (سامانه انتقال تصویر چک)

سامانه چکاوک نوعی سامانه انتقال وجه درون بانکی است. در این روش، بعد از اینکه مشتری چک را به بانک تحویل داد، بانک چک را اسکن می‌کند و تصویر آن را همراه با شماره حساب و نام ذی‌نفع با استفاده از بارکد خوان یا به صورت دستی وارد سامانه می‌کند. بعد از تایید شعبه، چک به همراه اطلاعاتش به بانک بدهکار منتقل می‌شود. در آنجا بعد از کنترل موجودی، پول به حساب مشتری واریز می‌شود.

4- شبکه شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی)

شتاب نام یکی دیگر از روش‌های انتقال وجه است که دستگاه‌های خودپرداز و دستگاه‌های پوز به آن متصل هستند و بسیار رایج است. مبلغ انتقال پول در شبکه شتاب از طریق دستگاه خودپرداز در هر شبانه روز نهایتا 10 میلیون تومان است. این روش با نام کارت به کارت نیز در ایران رایج است. اگر فردی می‌خواهد پول بیشتری را انتقال دهد باید به شعبه بانک مراجعه و فرمی را پر کند.

5- شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارت)

شاپرک نوعی روش پرداخت متکی به کارت‌خوان است. کارت خوان یا دستگاه پوز، وسیله‌ای است که طی آن وجه از حساب دارنده کارت برداشته و به حساب فروشنده واریز می‌شود. این دستگاه علاوه‌بر امکان پرداخت وجه، عملکردهای مختلف دیگری ازجمله پرداخت قبض، خرید شارژ، دریافت صورتحساب، گزارش روزانه و غیره نیز دارد.

6- درگاه پرداخت مستقیم (IPG) 

با کمک درگاه پرداخت اینترنتی می‌توان تراکنش‌های مالی را به صورت اینترنتی انجام داد. این روش مناسب افرادی است که وب‌سایتشان دارای نماد اعتماد الکترونیکی است. چنین افرادی می‌توانند بدون هیچ کارمزدی و از طریق تمامی کارت‌های عضو شتاب خود، هزینه کالا و خدمات آن را دریافت کنند.

اصطلاحات رایج چک بانکی

چک، سندی تجاری به شمار می‌آید که دارنده آن می‌تواند مبلغ مشخصی را برای تاریخی خاص، به شخص دیگری واگذار نماید. در زیر به معرفی انواع اصطلاحات کاربردی چک بانکی می‌پردازیم:

• لاشه چک: چکی که مبلغ آن پرداخت شده باشد یا برای تضمین نزد کسی باشد و زمان آن به اتمام برسد.
• چک تضمین شده: چکی است که بانک به مشتریان خاص خود می‌دهد. چنانچه در زمان موعد پرداخت چک، در حساب مشتری وجه کافی نباشد، بانک متعهد می‌شود وجه نقد لازم را به دارنده چک بپردازد.
• چک بین بانکی یا رمزدار: این چک به درخواست صاحب سپرده صادر و وجه آن بعد از صدور چک از حساب شخص خارج می‌شود.
• چک مسافرتی: بانک مورد نظر برای انتقال پول در هنگام مسافرت آن را صادر می‌نماید و تنها می‌توان در شعب همان بانک، آن را نقد کرد.
• چک سفید امضا: صاحب آن، پای چک را امضا کرده باشد، اما تاریخ و مبلغی برای آن در نظر نگرفته باشد.
• چک روز: چکی که در اولین روز کاری پس از صدور، بتوان آن را نقد کرد.
• چک مدت‌دار: تاریخ سررسید چک مدت دار مدتی پس از صدور چک در نظر گرفته می‌شود.

سخن پایانی مفاهیم و اصطلاحات بانکی

همان‌طور که ملاحظه کردید اصطلاحات بانکی و مفاهیم بانک‌داری بسیار گسترده است که ما در این مطلب به چند مورد از آن‌ها اشاره کردیم. این امکان است که بعضی از این اصطلاحات مهم بانکی در گذر زمان تغییر کنند. بنابراین بهتر است تا می‌توانید خود را به روز نگه دارید و اطلاعات خود را تازه نگه دارید تا از قافله عقب نمانید. اگر این راهنما برایتان مفید بود یا پرسشی درباره هر کدام از اصطلاحات بانکی دارید، خوشحال می‌شویم نظرات‌تان را در بخش دیدگاه‌ها برای ما بنویسید.

سوالات متداول