افزایش سرمایه چیست؟ معرفی 4 نوع افزایش سرمایه و تفاوت آن‌ها
افزایش سرمایه یکی از مفاهیم آشنا برای فعالان بازار سرمایه است. با وجود بیش از ۶۰۰ شرکت فعال در بورس و فرابورس، هر چند وقت یک‌بار بعضی از شرکتها اقدام به افزایش سرمایه میکنند. از آنجا که این موضوع روی قیمت سهام تأثیر می‌گذارد، برای سهامداران اهمیت زیادی دارد که بدانند افزایش سرمایه چیست و در مواجهه با آن چه تصمیمی باید بگیرند. در این مطلب از کاریزما لرنینگ در مورد افزایش سرمایه در بورس صحبت خواهیم کرد.
منظور از افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سـرمایه یکی از روش‌های تامین مالی شرکتها است و به فرآیندی گفته میشود که طی آن یک شرکت میزان سرمایه ثبتشده خود را افزایش می‌دهد. شرکتها به دلایل مختلف از جمله کسب توانایی بیشتر برای رقابت، اصلاح ساختار مالی و توسعه فعالیتها (مانند خرید تجهیزات)، افزایش سرمایه می‌دهند.
گاهی یک شرکت در تخمین سرمایه مورد نیاز برای شروع فعالیت خود دچار اشتباه میشود که در این صورت نیز می‌توان با افزایش سرمایه، چالش را برطرف کرد. در ادامه انواع افزایش سرمایه را توضیح می‌دهیم.
راه های افزایش سرمایه
شرکتها از طریق سهامداران خود یا از طریق تغییر ساختار مالی شرکت، می‌توانند سرمایه خود را افزایش دهند. به‌طور کلی چهار روش برای افزایش وجود دارد. روش های افزایش سرمایه عبارت‌اند از:
- افزایش سرمایه از محل سود انباشته
شرکتها موظف‌اند بخشی از سود خود را به‌عنوان سود انباشته نزد خود نگه دارند و می‌توانند از این سود برای تامین نیازهای مالی و افزایش سرمایه استفاده کنند، بدون آنکه نقدینگی جدیدی وارد شرکت شود.
- افزایش سرمایه از محل آورد نقدی و وصول مطالبات
یکی دیگر از روش‌های افزایش سرمایه، وصول مطالبات معوق یا استفاده از آورده نقدی سهامداران است. در روش آورده نقدی، شرکت باید اوراقی با عنوان حق‌تقدم خرید سهام منتشر کند و در اختیار سهامداران فعلی قرار دهد. حق‌تقدم به سهامداران این امکان را می‌دهد که طی یک دوره 60 روزه، سهام جدید را با پرداخت مبلغ اسمی (۱۰۰۰ ریال به‌ازای هر سهم) خریداری کنند یا حق‌تقدم خود را در بازار به فروش برسانند.
- افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها
شرکتها می‌توانند لیست دارایی‌های خود شامل ماشین‌آلات، زمین و … را مجدد از لحاظ قیمت ارزیابی کنند. این کار بر نسبت‌های مالی ترازنامه شرکت اثرگذار است و شرکت میتواند با این روش، یعنی تجدید ارزیابی دارایی‌های خود، برای دریافت تسهیلات اقدام کند.
- افزایش دادن سرمایه از محل صَرف سهام
صرف سهام یعنی یک شرکت سهام خود را از طریق پذیره‌نویسی و با قیمتی بیشتر از قیمت اسمی به فروش برساند. سود حاصل از این روش که اختلاف قیمت فروش با قیمت اسمی سهام است، به حساب اندوخته شرکت واریز میشود یا به‌صورت نقدی میان سهامداران تقسیم میشود.
ممکن است یک شرکت برای افزایش سرمایه از دو روش به‌صورت ترکیبی استفاده کند و برای مثال بخشی از افزایش سرمایه خود را از محل سود انباشته و بخش دیگر را از طریق آورده نقدی و وصول مطالبات تامین کند. در وبلاگ کاریزما و در مطالب جداگانه، درباره هر یک از چهار روش افزایش سرمایه، توضیحات جامعی ارائه داده‌ایم.
مراحل افزایش سرمایه شرکت
افزایش سرمایه مراحل مختلفی دارد و تمام این مراحل در سابقه فعالیت شرکت ثبت می‌شوند. آشنایی با مراحل افزایش سرمایه برای افرادی که قصد فعالیت در بازار بورس و سرمایه‌گذاری در شرکتها را دارند، الزامی است. مراحل افزایش سرمایه در شرکتها عبارت‌اند از:
- پیشنهاد افزایش سرمایه توسط هئیت مدیره
فرآیند افزایش سرمایه در شرکتهای سهامی با پیشنهاد هیئت‌مدیره آغاز میشود. در نخستین مرحله، هیئت‌مدیره برنامه افزایش سرمایه را تدوین کرده و برای اطلاع سهامداران، اطلاعیه‌ای از طریق سامانه کدال منتشر می‌کند. در این اطلاعیه، جزئیات کلی فرآیند افزایش سرمایه، از جمله مراحل اجرایی و زمان‌بندی آن، ارائه میشود.
همچنین گزارشی تحت عنوان «گزارش توجیهی افزایش سرمایه» نیز ضمیمه اطلاعیه خواهد بود که در آن دلایل انجام افزایش سرمایه، اهداف شرکت از این اقدام و نحوه تامین منابع مالی موردنظر به‌صورت شفاف تشریح شده است.
- پاسخ حسابرس قانونی سازمان بورس
گزارش توجیهی تهیه‌شده توسط شرکت به حسابرس قانونی سازمان بورس ارائه میشود تا مورد بررسی کارشناسی قرار بگیرد. پس از انجام بررسی‌ها، حسابرس موظف است نتیجه ارزیابی خود را در قالب اطلاعیه‌ای با عنوان «اظهارنظر بازرس و حسابرس قانونی» از طریق سامانه کدال منتشر کند.
در مواردی، نسخه کامل گزارش توجیهی افزایش سرمایه نیز به‌صورت ضمیمه به همین اطلاعیه افزوده میشود. در این حالت، گزارش برای نخستین‌بار از طریق اظهارنظر حسابرس قانونی در دسترس عموم قرار میگیرد.
- صدور مجوز افزایش سرمایه
پس از تایید گزارش توجیهی توسط حسابرس قانونی، سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به صدور مجوز افزایش سرمایه اقدام می‌کند. این مجوز در قالب اطلاعیه‌ای با عنوان «مستندات و مدارک درخواست افزایش سرمایه» در سامانه کدال منتشر میشود و در آن، جزئیاتی مانند میزان افزایش سرمایه و منبع تامین آن (مانند سود انباشته یا آورده نقدی) مشخص میشود.
پس از صدور این مجوز، شرکت موظف است حداکثر ظرف ۶۰ روز نسبت به انجام مراحل اجرایی افزایش سرمایه، از جمله برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده، اقدام کند. در صورتی که شرکت در این بازه زمانی اقدامی نکند، اعتبار مجوز صادرشده از سوی سازمان بورس لغو میشود.
- برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده
در این مرحله، شرکت با انتشار اطلاعیه‌ای تحت عنوان «آگهی دعوت به مجمع عمومی فوقالعاده» در سامانه کدال، سهامداران را جهت شرکت در جلسه تصمیم‌گیری برای افزایش سرمایه دعوت می‌کند. در این اطلاعیه، زمان، مکان و دستور جلسه مجمع اعلام میشود.
به‌منظور برگزاری مجمع، نماد معاملاتی شرکت معمولاً سه روز کاری پیش از تاریخ مجمع، توسط ناظر بازار متوقف میشود. این موضوع از طریق پیام ناظر در سامانه معاملاتی کارگزاریها قابل مشاهده است. تمامی سهامدارانی که در لحظه توقف نماد سهامدار شرکت باشند، مجاز به حضور در مجمع عمومی فوقالعاده و مشارکت در تصمیم‌گیری درباره افزایش سرمایه خواهند بود.
- تصمیمات مجمع عمومی فوق العاده افزایش سرمایه
پس از برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده، شرکت موظف است نتایج جلسه را در قالب اطلاعیه‌ای با عنوان «تصمیمات مجمع عمومی فوقالعاده» از طریق سامانه کدال منتشر کند. در این اطلاعیه، کلیه مصوبات مجمع، از جمله میزان افزایش سرمایه، محل تامین آن و سایر تصمیمات مرتبط به‌صورت شفاف و رسمی اعلام میشود.
- تشکیل جلسه هیئت مدیره
در ادامه فرآیند، هیئت‌مدیره شرکت جلسه‌ای تشکیل می‌دهد تا راهکارهای مختلف افزایش سرمایه را مورد بررسی قرار دهد. در این جلسه، با در نظر گرفتن نظرات سهامداران، مناسب‌ترین روش برای افزایش سرمایه انتخاب و تصویب میشود.
- ثبت افزایش سرمایه
در نهایت، شرکتها ملزم هستند تا زمان تعیین‌شده توسط سازمان بورس، افزایش سرمایه خود را از طریق چهار روشی که توضیح دادیم، به انجام برسانند.
بعد از افزایش سرمایه چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از افزایش سرمایه، بسته به نوع آن، تعداد سهام سهامداران افزایش می‌یابد. قیمت سهم نیز متناسب با میزان افزایش سرمایه کاهش پیدا می‌کند تا ارزش دارایی سهامداران تغییری نکند. همچنین نماد شرکت معمولاً دو روز کاری پیش از مجمع افزایش سرمایه متوقف و حداکثر پنج روز کاری پس از مجمع با قیمت تعدیل‌شده و بدون محدودیت نوسان بازگشایی میشود.
تاثیر افزایش سرمایه بر قیمت سهام
افزایش سرمایه معمولاً باعث کاهش قیمت اسمی هر سهم میشود، اما این کاهش به معنای کاهش ارزش دارایی سهامدار نیست. به‌عبارت بهتر، قیمت سهام پس از افزایش سرمایه تعدیل میشود تا ارزش کل دارایی سهامدار تغییر نکند. اگر شرکتی سرمایه خود را از محل سود انباشته دو برابر کند، تعداد سهام سهامداران نیز دو برابر میشود و قیمت هر سهم تقریباً نصف میشود. در نتیجه، ارزش کل دارایی سهامدار ثابت می‌ماند. قیمت سهام پس از افزایش سرمایه را می‌توان با استفاده از فرمول زیر محاسبه کرد:
افزایش سرمایه چه سودی برای سهامدار دارد؟
افزایش سرمایه به‌طور مستقیم سود نقدی برای سهامدار ایجاد نمی‌کند، اما در صورتی که شرکت منابع حاصل از افزایش سرمایه را به‌درستی به کار بگیرد، ظرفیت سودآوری افزایش یافته و این موضوع میتواند به رشد قیمت سهام و افزایش ارزش دارایی سهامداران منجر شود. اگر بخواهیم کمی وارد جزئیات شویم، تأثیر روش‌های چهارگانه افزایش سرمایه به شرح زیر است:
- از محل سود انباشته: سهامداران بدون پرداخت وجه اضافی، سهام جدید تحت عنوان سهام جایزه دریافت میکنند. تعداد سهام افزایش می‌یابد، اما ارزش دارایی تغییری نمی‌کند.
- از محل آورده نقدی: امکان دریافت و فروش حق‌تقدم یا تبدیل شدن آن به سهم پس از ثبت افزایش سرمایه وجود دارد.
- از محل تجدید ارزیابی داراییها: در این روش نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی‌شود و عایدی خاصی برای سهامداران ندارد.
- از محل صرف سهام: شرکت ممکن است بخشی از سود حاصل‌شده را به‌صورت نقدی میان سهامداران تقسیم کند.
بهترین نوع افزایش سرمایه کدام است؟
به‌طور کلی، افزایش سرمایه‌هایی که منجر به ورود منابع مالی جدید به شرکت می‌شوند، مانند افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا صرف سهام، شرایط مطلوب‌تری برای توسعه فعالیتها و بهبود عملکرد شرکت فراهم میکنند. در مقابل در افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها، نقدینگی واقعی وارد شرکت نمی‌شود. این نوع افزایش سرمایه معمولاً برای شرکتهایی که در بحران مالی قرار دارند، به‌منظور خروج موقت از بحران و بهبود وضعیت مالی استفاده میشود.
البته باید در نظر داشت که ساختار مالی و عملیاتی شرکتها با یکدیگر متفاوت است و نمی‌توان یک نسخه واحد برای تمامی آن‌ها در زمینه افزایش سرمایه ارائه داد.
مزایا و معایب افزایش سرمایه شرکتها
افزایش سرمایه اگرچه ممکن است منتج به توسعه شرکت و تقویت ساختارهای مالی شود، اما معایبی نیز در پی دارد که در ادامه به مزایا و معایب نگاه مختصری خواهیم داشت.
مزایای افزایش سرمایه
- تامین منابع مالی جدید برای اجرای طرحهای توسعه (در روش آورده نقدی)
- تقویت ساختار مالی شرکت و افزایش اعتبار بانکی (در روش تجدید ارزیابی)
- افزایش تعداد سهام در اختیار سهامدار بدون پرداخت هزینه (در روش سود انباشته)
- افزایش جذابیت سهم برای سرمایه‌گذاران با کاهش قیمت اسمی سهم
- تقویت اعتماد سهامداران به آینده شرکت، به‌ویژه در روش سود انباشته
معایب افزایش سرمایه
- عدم ورود نقدینگی جدید به شرکت (در روش سود انباشته و تجدید ارزیابی)
- کاهش موقتی سود هر سهم (EPS) به دلیل افزایش تعداد سهام
- فرآیند طولانی ثبت و تبدیل حق‌تقدم به سهام عادی (در روش آورده نقدی)
- قفل شدن دارایی سهامداران برای مدتی پس از افزایش سرمایه
- عدم بهبود بنیادی شرکت در برخی روش‌ها مثل تجدید ارزیابی
در کل اگر بخواهیم دقیق‌تر در مورد مزایا و معایب افزایش سرمایه صحبت کنیم، باید مزایا و معایب هر یک از روش‌های افزایش سرمایه را جداگانه بررسی کنیم.
سخن پایانی؛ در کدام افزایش سرمایه شرکت کنیم؟
در این مطلب در خصوص افزایش سرمایه و انواع آن صحبت کردیم. در نهایت افزایش سرمایه با هر کدام از روش‌های گفته‌شده، مزایا و جذابیت‌های خاص خود را دارد و انتخاب بین آن‌ها بستگی به دیدگاه شما به‌عنوان سرمایه‌گذار دارد. اگر به دنبال حمایت از رشد بنیادی شرکت هستید، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا صرف سهام میتواند گزینه مناسبی باشد، چراکه منابع مالی جدیدی به شرکت تزریق میشود و چشم‌انداز توسعه آن تقویت می‌گردد.
اما اگر هدف شما کسب بازدهی سریع‌تر از تغییرات قیمتی سهام است، افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا تجدید ارزیابی داراییها میتواند جذاب‌تر باشد؛ چراکه معمولاً پس از اضافه شدن سهام جدید، سهم با پتانسیل رشد قیمت مواجه میشود. در نهایت، ارزیابی دقیق شرایط شرکت و نوع افزایش سرمایه، کلید تصمیم‌گیری آگاهانه است.
سوالات متداول
افزایش سرمایه در بورس به فرآیندی اطلاق میشود که طی آن شرکتهای پذیرفتهشده در بازار سرمایه با هدف تامین منابع مالی جدید یا بهبود ساختار مالی، اقدام به افزایش سرمایه ثبتشده خود مینمایند.
افزایش سرمایه به کسانی تعلق میگیرد که در زمان برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده سهامدار شرکت باشند.
پس از ثبت افزایش سرمایه، سهام جدید به پرتفوی سهامداران اضافه میشود یا در صورت وجود حق‌تقدم، مهلتی برای خرید سهام جدید به آن‌ها اعطا می‌گردد.
افزایش سرمایه در صورتی که با هدف توسعه فعالیتها یا اصلاح ساختار مالی انجام شود، میتواند اقدامی مثبت تلقی شود.
مدت زمان لازم برای انجام کامل افزایش سرمایه، بسته به نوع آن، معمولاً بین یک تا چند ماه متغیر است و شامل مراحل قانونی و اجرایی متعددی می‌باشد که در بخش مراحل افزایش سرمایه شرکت توضیح داده‌ایم.
شرکتهایی که نیاز به جذب سرمایه جدید برای اجرای طرحهای توسعهای یا اصلاح ترازنامه مالی دارند، معمولاً برای افزایش سرمایه اقدام میکنند.
کاهش قیمت سهام پس از افزایش سرمایه به دلیل تعدیل قیمتی متناسب با افزایش تعداد سهام است و به معنای کاهش ارزش دارایی‌های سهامدار نیست.
اطلاع از افزایش سرمایه شرکتها از طریق سامانه رسمی کدال، اطلاعیههای منتشرشده در سایت TSETMC و همچنین اطلاعرسانی کارگزاریها امکانپذیر است.
