ناظر بازار کیست و چه وظایفی دارد؟

بازار بورس یکی از بزرگترین بازارهای مالی ایران است که روزانه حجم معاملات بسیار زیادی دارد؛ به همین دلیل، شفافیت و امنیت در معاملات و اطلاعات شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان ناظر بازار سرمایه، وظیفه نظارت بر اجرای قوانین بازار سرمایه را بر عهده دارد که نقش مهمی در حفظ نظم و کارایی این بازار ایفا می‌کند.

در این مقاله از کاریزما، به بررسی ناظر بازار و وظایف آن می‌پردازیم.

ناظر بازار بورس کیست؟

سازمان بورس و اوراق بهادار بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۸۴، وظیفه نظارت بر بازار سرمایه را بر عهده دارد. این سازمان با نظارت بر اجرای قوانین بازار سرمایه، نقش مهمی در حفظ نظم و کارایی این بازار ایفا می‌کند.

وظایف ناظر بازار چیست؟

سازمان بورس و اوراق بهادار، تمامی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازارهای بورس و فرابورس ایران را موظف به انتشار اطلاعاتی مانند گزارشات و آمار تولید و فروش، صورت‌های مالی فصلی، شفاف‌سازی‌های قیمتی و… از طریق سامانه جامع اطلاعات ناشران بازار (سامانه کدال) کرده است و وظیفه بررسی صحت اطلاعات منتشر شده توسط شرکت‌ها را دارد. این اطلاعات شامل گزارشات و آمار تولید و فروش، صورت‌های مالی فصلی، شفاف‌سازی‌های قیمتی و سایر اطلاعات مرتبط با فعالیت شرکت‌ها می‌شود.

ناظر بازار امکان انتشار اطلاعاتی که با واقعیت مغایر بوده یا با قوانین معاملاتی مطابقت نداشته باشد را در سامانه کدال برای استفاده عموم ایجاد نخواهد کرد. همچنین، این سازمان نماد معاملاتی شرکت مربوطه را متوقف کرده و امکان خرید و فروش سهام آن شرکت را تا زمان رفع مغایرت‌های موجود، نخواهد داد. بنابراین می‌توان وظایف ناظر بازار را به‌صورت زیر خلاصه کرد:

• نظارت بر اجرای قوانین بازار بورس و توانایی توقف نماد در صورت ایجاد تخلف.
• بازگشایی نمادهای متوقف شد‌ه پس از رفع مغایرت یا تخلف‌های معاملاتی.
• بررسی و تایید اطلاعات منتشر شد‌ه از سوی شرکت‌ها در سامانه کدال و اجازه مشاهد‌ه آن‌ها به سر‌مایه‌گذارا‌ن.
• انتشار پیام‌های اطلاع‌رسانی به سهامداران.

پیام ناظر چیست؟

یکی از وظایف ناظر بازار سرمایه، اطلاع‌رسانی به سهامداران است. پیام‌های ناظر موضوعات متنوعی دارند و معمولا در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:

• تغییر زمان معامله نمادهای معاملاتی یا تغییر در زمان معاملات کل بازار 
• اطلاع‌رسانی درباره توقف نماد‌های بورسی یا فرابورسی و شرح دلایل آن
• اطلاع‌رسانی بازگشایی نمادها به همراه جزئیات مربوط به آن
• تغییر دامنه نوسان قیمت نمادهای معاملاتی
• انتشار اطلاعیه‌ برگزاری عرضه‌‌‌اولیه
• انتشا‌ر اخبار مهم پیرامو‌ن شرکت‌های پذیرفتـه شد‌ه در بازار سرمایـه
• عدم تایید معاملات و ابطال آن‌ها
• پذیره نویسی نمادها

نحوه بررسی پیام ناظر بازار

سه روش برای بررسی پیام ناظر بازار سرمایه وجود دارد. در روش اول می‌توانید به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc) مراجعه کنید. پس از ورود، به صفحه اصلی این سایت مراجعه کرده و روی آیکون نمایش فهرست کلیک نمایید. در نهایت با کلیک بر گزینه «پیغام‌های ناظر بازار» امکان مشاهده کل پیام‌های ناظر بورس برای تمامی نمادها را خواهید داشت.

به علاوه می‌توانید در صفحه اصلی این سایت، نام نماد مدنظرتان را سرچ کرده و سپس وارد بخش «پیام ناظر» شوید تا تنها پیام‌های ناظر نماد مورد نظرتان را بررسی بفرمایید. همچنین امکان بررسی پیام ناظر بازار از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری نیز مهیاست.

همچنین برای برقراری ارتباط با ناظر بازار بورس، می‌توانید از طریق شماره‌ تماس‌های مندرج در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار استفاده کنید. امکان برقراری ارتباط با مرکز ارتباطات سازمان بورس از طریق شماره تماس ۰۲۱۶۳۷۵ مهیاست. همچنین، برای ارتباط با بخش ناظر بازار امکان ارتباط با شماره تماس ۰۲۱۸۸۶۷۹۶۴۰ نیز وجود دارد و می‌توانید سوالات و مسائل مربوط به نمادها را از این طریق مطرح کنید.

علت توقف نماد توسط ناظر بازار

همان‌طور که مطرح شد، ناظر بازار امکان توقف نماد معاملاتی را دارد. این مورد ممکن است به دلایل بسیاری صورت بگیرد که می‌توان از آن‌ها به موارد زیر اشاره کرد:

• افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف و ب

  سهام شرکت‌ها بعد از انتشار اطلاعات بااهمیت متوقف می‌شود. در صورتی که این اطلاعات از نوع الف باشد، نماد مربوطه بدون محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد اما اگر این اطلاعات از نوع ب باشد، بازگشایی آن با محدودیت دامنه نوسان خواهد بود. اطلاعات گروه اول شامل موارد زیر می‌شود:

• تعلیق یا توقف تمام یا بخشی از فعالیت شرکت
• بهره‌برداری از طرح‌ها و پروژه‌های جدید
• شروع مجدد فعالیت متوقف یا تعلیق‌شده
• اعلام اعسار یا ورشکستگی شرکت
• نتایج برگزاری مناقصه یا مزایده
• نتایج شرکت در مناقصه یا مزایده
• کشف منابع و یا ذخایر قابل توجه
• انعقاد، فسخ و یا تغییرات اساسی در قراردادهای مهم
• هر نوع ترکیب، تجزیه، ادغام و اکتساب و نقل ‌و انتقال دارایی‌های ثابت شرکت

همچنین برخی از اطلاعات بااهمیت گروه ب نیز شامل موارد زیر می‌شود:

• تعدیلات سنواتی
• تغییر سهامدار عمده
• اعلام وقوع حوادث غیرمترقبه
• تغییر در برآوردهای حسابداری
• تأثیرات بااهمیت ناشی از تغییرات ارزی
• پذیرش یا انتقال اوراق در بازارهای بین‌المللی
• تغییرات بااهمیت در عملکرد شرکت‌های تحت کنترل
• درخواست خروج از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس مربوطه
• بیش از ۵ درصد سهام شرکت (بورسی یا فرابورسی) دیگر را واگذار نماید
• خرید، واگذاری، اخذ، فسخ و تغییرات مجوز فعالیت، امتیاز تجاری یا علائم تجاری
• دریافت یا پرداخت کمک‌های نقدی یا غیر نقدی بیشتر از ۵ درصد سرمایه شرکت
• مبلغ واگذاری بیش از ۵ درصد دارایی‌های شرکت در صورت‌های مالی سال قبل باشد
• برگشت بیشتر از ۵ درصد از محصولات شرکت بر اساس مبلغ فروش آخرین سال مالی
• دریافت مجوز تغییر بیشتر از ۱۰ درصد در قیمت فروش محصولات یا خرید مواد اولیه

• خرید سهام شرکت دیگر

  در صورتی که مبلغ خرید، بیش از ۵ درصد دارایی‌های شرکت در صورت‌های مالی سال قبل باشد یا بیش از ۵ درصد سهام شرکت (بورسی یا فرابورسی) دیگر خریداری شود.

• برگزاری مجامع عمومی

  در صورتی که شرکتی قصد برگزاری مجمع عمومی را داشته باشد، نماد آن یک روز کاری قبل از برگزاری مجمع متوقف شده و حداکثر دو روز کاری بعد از افشای تصمیمات مجمع مربوطه، بازگشایی خواهد شد. اما اگر در مجمع عمومی فوق‌العاده، افزایش سرمایه‌ از محل صدور سهام جایزه و به میزان ۲۰۰ درصد یا بیشتر تصویب گردد، نماد معاملاتی تا زمان ثبت افزایش سرمایه و قابل معامله شدن سهام جایزه، بازگشایی نخواهد شد.

• تغییرات ۵۰ درصدی در قیمت سهام

  در صورتی که قیمت پایانی یک سهم طی ۱۵ روز معاملاتی متوالی و در دامنه عادی نوسان قیمت خود، بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته باشد، ناظر بازار بلافاصله اقدام به توقف آن کرده و از شرکت مربوطه درخواست ارائه توضیحات در رابطه با نوسان شدید قیمت سهم را می‌کند تا شرکت مربوطه توضیحات خود را در به‌صورت کنفرانس اطلاع‌رسانی، به عموم سهاداران اعلام کند. در این صورت نماد معاملاتی طی حداکثر دو روز کاری پس از توقف با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.

• کاهش قیمت بیش از ۳۰ درصدی قیمت سهام

  مانند حالت فوق، اگر قیمت پایانی یک سهم طی ۱۵ روز معاملاتی متوالی و در دامنـه عادی نوسان قیمت خود، بیش از ۳۰ درصد کاهش داشتـه باشد، نماد شرکت متوقف شد‌ه و شرکت آن موظف به برگزاری کنفرانس اطلاع‌رسانی خواهد بود. سپس نماد معاملاتی طی حداکثر دو روز کاری پس از توقف با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.

نتیجه‌گیری

سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان ناظر بازار بورس، نقش مهمی در حفظ نظم و کارایی این بازار ایفا می‌کند. این سازمان با نظارت بر اجرای قوانین بازار سرمایه و اطلاع‌رسانی به سهامداران، به ایجاد فضایی شفاف و ایمن برای معاملات در بازار بورس کمک می‌کند. این سازمان همچنین وظیفه اطلاع‌رسانی اخبار مربوط به هم نماد به سهامداران را دارد. برای بررسی پیام ناظر هر سهم، می‌توان به سایت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc) و سامانه معاملاتی کارگزاری مراجعه کرد.​

سوالات متداول