فروش استقراضی چیست؟

در سال‌های اخیر بازار بورس رشد فزاینده‌ای داشتـه و سعی می‌شود با استفاده از تکنیک‌هایی رشد این بازار را بیشتر کرد. یکی از مواردی که می‌تواند باعث پویایی بیشتر بازار بورس شود فروش تعهدی سهام است. به فروش تعهدی سهام، Short selling یا فروش استقراضی نیز می‌توان گفت. اگر بخواهیم یک توضیح کلی درباره فروش استقراضی سهام بدهیم می‌توان اینطور بیان کرد که سرمایه‌گذاران به کمک فروش تعهدی می‌توانند از افت قیمت سهام نیز سود ببرند.

در ادامه این مقاله از کاریزما همراه ما باشید تا بیشتر با مفهوم فروش استقراضی آشنا شوید.

فروش استقراضی چیست؟

فروش استقراضی یکی از سازوکارهای رایج در بازارهای مالی دنیا است. با استفاده از این روش، سرمایه‌گذار اقدام به قرض گرفتـن سهام و فروش آن در بازار می‌کند به این امید که در آینده آن سهم را با قیمت پایین‌تری خریداری نماید و بازگرداند.

در واقع، فروش استقراضی به فروش اوراق بهاداری اطلاق می‌شود که فروشنده، مالک آن نیست؛ بلکه با توجه به پیش‌بینی خود درباره افزایش قیمت، آن را به منظور فروش قرض می‌گیرد و تعهد می‌کند پس از فروش، اوراق را خریداری کرد‌ه و آن را به مالک بازگرداند. این عملیات با سه هدف عمده کسب سود در صورت کاهش قیمت، پوشش ریسک کاهش قیمت سهام و افزایش نقدشوندگی بازار ازطریق بازارگردانی انجام می‌شود.

یکی از موارد مهم خرید و فروش استقراضی این است که شرایط این معاملات باید بین طرفین کاملا مشخص شود و هر دو طرف به تعهدات خود پایبند باشند.

در مجموع، سازوکار فروش استقراضی بدین ترتیب است که سرمایه‌گذار تعدادی سهم را از کارگزاری قرض می‌کند، سپس آنها را می‌فروشد. پس از مدتی به همان تعدادی که قرض کرد‌ه بود، سهام را خرید‌ه و باز پس می‌دهد. بدین منظور، باید سرمایه‌گذار مبلغی را به‌عنوان ودیعه در اختیار کارگزار قرار دهد تا در صورت عدم تحقق پیش‌بینی او مبنی بر کاهش قیمت یا در صورتی که به هر دلیل نتواند سهام را برگرداند، کارگزار بتواند از محل حساب ودیعه برداشت کند.

سه دلیل مهم برای استفاده از فروش تعهدی

۱– کسب سود در صورت افت قیمت

سرمایه‌گذاری پیش‌بینی می‌کند قیمت سهم خاصی در آینده کاهش می‌یابد و قصد دارد با استفاده از ساز و کار فروش استقراضی از کاهش قیمت سهم سود کسب کند. به این منظور، وارد بازار سهام شد‌ه و سهام یاد شد‌ه را از دارنده آن قرض گرفتـه و در بازار می‌فروشد. اگر قیمت سهم مطابق انتظار سرمایه‌گذار کاهش یابد سرمایه‌گذار سهم را با قیمت کمتری خریداری کرد‌ه و به مالک اولیه باز می‌گرداند و از اختلاف قیمت فروش و خرید سود می‌برد.

۲– پوشش ریسک افت قیمت سهام

در این مورد سهامداری که یک سهم معین را در اختیار دارد به منظور دور ماند‌ن در برابر کاهش قیمت آن سهم در آینده به فروش استقراضی همان تعداد و همان نسخه اقدام می‌کند. بنابراین در صورت کاهش قیمت سهم در آینده سهامدار توانستـه زیان ناشی از کاهش قیمت سهم را پوشش دهد بدون اینکه مجبور باشد سهام خود را بفروشد.

۳– بازارگردانی

 زمانی که برای سهم یا اوراق بهادار خاصی تقاضا بیش از عرضه باشد این فزونی تقاضا باعث ایجاد صف خرید می‌شود. بنابراین می‌توان با قرض گرفتـن سهام ازطریق سازوکار فروش استقراضی و عرضه آن در بازار علاوه‌بر حل مشکل فزونی تقاضا به افزایش نقدشوندگی بازار نیز کمک کرد. این مورد توسط بازارگردانان به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کدام سهم‌ها برای خرید و فروش استقراضـی مناسب‌تر هستند؟

1. شرکت‌های کوچکی که توسط سرمایه‌گذاران به‌سرعت سرمایه‌شان افزایش یافتـه است، به‌ویژه شرکت‌هایی که ارزش آنها به‌سختی تعیین می‌شود.
2. شرکت‌هایی که نسبت قیمت به سود هر سهم (P/E) آنها بالاتر از آن است که بتواند با سرعت رشد آنها توجیه شود.
3. شرکت‌هایی که در حال ورود به رقابت‌های جدید هستند و شرکت‌هایی که امور مالی ضعیفی دارند.
4. شرکت‌هایی که فقط بر یک محصول خاص متمرکز هستند.

مقاله پیشنهادی: سهام چیست و بررسی انواع سهام در بورس

مزایای فروش استقراضی در بورس ایران

1. می‌تواند حجم معاملاتی که در بازار بورس انجام می‌شود را افزایش دهد و در نتیجه رشد و کارایی بازار بورس بیشتر خواهد شد.
2. افرادی که سهامدار عمده هستند و به صورت سالانه از سهام خود سود کسب می‌کنند می‌توانند با این روش میزان سود کسب شد‌ه خود را افزایش دهند.
3. خرید و فروش تعهدی در واقع بازار بورس را به بازاری دو طرفه تبدیل می‌کند که باعث بالا رفتـن کیفیت بازار می‌شود.

فرایند معاملات در فروش استقراضی سهام

در این فرآیند، مالکی که قصد دارد سهام خود را به صورت فروش تعهدی یا همان قرضی بفروشد باید این سهام را در سامانه تامین قرار دهد. مالک پس از آنکه به سامانه وارد شد باید حداکثر تعداد سهامی که می‌خواهد بفروشد را مشخص کند و دوره تنفس را نیز مشخص کند.

در اینجا لازم است توضیح دهیم دوره تنفس به مدت زمانی گفتـه می‌شود که مالک حق ندارد درخواست تسویه نهایی فروش تعهدی بدهد. علاوه‌بر این، مالک تعیین می‌کند که وجه حاصل از فروش تعهدی به صورت سپرده بانکی سرمایه‌گذاری شود یا به صورت صندوق‌های قابل معامله. در آخر، مالک یک نرخ تشویقی تعیین می‌کند. هدف از تعیین نرخ تشویقی این است که متقاضی برای خرید تعهدی سهام جذب شود.

طریقه خرید و فروش استقراضی

کسی که سهام را به صورت قرضی از مالک می‌خرد و به فروش می‌رساند تعهد دارد که سهام را مجددا از بازار بخرد و به مالک برگرداند. در فرآیند خرید مجدد ممکن است قیمت سهام برخلاف انتظار متقاضی، بالا رفـته باشد. طبیعی است که در این صورت متقاضی تمایلی ندارد سهام را با قیمت بالاتر بخرد زیرا ضرر می‌کند، اما مالک سهام خود را می‌خواهد. به همین خاطر است که فرد باید با دانش کافی وارد معاملات فروش تعهدی شود. برای اینکه متقاضی در این حالت به تعهد خود پایبند باشد وجه تضمین در نظر گرفتـه شد‌ه است.

وجه تضمین در واقع درصدی از ارزش قرارداد است که باید در حساب متقاضی وجود داشتـه باشد. وجه تضمین در بورس به صورت روزانه تعیین می‌شود و بخش اعظمی از این مقدار باید در حساب متقاضی وجود داشتـه باشد. اگر اینطور نباشد بورس زمان مشخصی برای متقاضی تعریف می‌کند و او باید در زمان مشخص‌شده حساب خود را شارژ کند. همانطور که گفتـه شد، متقاضی مدت زمان مشخصی فرصت دارد که سهامی که به صورت قرضی خرید و فروش کرد‌ه را به مالک اصلی سهام بازگرداند.

به دو روش می‌توان تسویه سهام قرض گرفتـه شد‌ه را انجام داد:

• قبل از رسید‌ن سر رسید
• در زمان سر رسید

مطلب نهایی

فروش استقراضی در بازارهای سرمایه دنیا وجود دارد اما در ایران چند سال هست که ورود کرد‌ه است. این بازار مالی در ایران جهت حمایت از بازار سرمایه است. به این معنا که سرمایه‌گذار هم از افت سهم بتواند بازدهی و یا سود دریافت کند.ه مین امر باعث می شود بازار سرمایه پویا باشد. اما باید به این نکته اشاره کرد که فروش تعهدی یا استقراضی ریسک‌های خود را هم دارد و باید با بررسی کامل از این ابزار مالی استفاده کرد.