تسویه معاملات در بورس و نکاتی که اغلب معامله‌گران نمی‌دانند!

تسویه معاملات یکی از مهم‌ترین اصطلاحات بورسی است که آشنایی با آن برای تمامی افراد فعال در بازار سرمایه ضرورت دارد. در دنیای پیچیده معاملات بورسی، فرآیند تسویه معاملات، نقشی حیاتی در انتقال مالکیت اوراق بهادار و جریان نقدینگی در بازار سرمایه ایفا می‌‌‌‌‌کند. اگرچه این فرآیند، تضمین کننده انجام تعهدات طرفین معامله و حفظ نظم و سلامت بازار است؛ اما عدم آگاهی از نکات کلیدی مربوط به تسویه معاملات، می‌تواند مشکلات متعددی را برای معامله‌گران به وجود آورد.

در این مقاله از کاریزما لرنینگ، به بررسی نکات کلیدی مربوط به تسویه وجوه در بورس می‌پردازیم و به این سوال پاسخ خوهیم داد که تسویه معاملات بعد از چند روز کاری انجام می گردد؟ تا ابهامات و سردرگمی‌های موجود را رفع کنیم. با مطالعه این مقاله، اطلاعات دقیقی از فرآیند تسویه معاملات و وجوه در بازار سرمایه، بازه زمانی مورد نیاز برای تسویه معاملات و اصطلاح T+n به دست خواهید آورد.

تسویه معاملات چیست؟

تسویه وجوه در بورس، به فرآیندی گفته می شود که طی آن، وجه معامله پس از انجام آن از حساب خریدار به حساب فروشنده منتقل شد‌ه و به طور همزمان، اوراق بهادار موضوع معامله نیز از حساب فروشنده به حساب خریدار منتقل می‌گردد. به عبارت ساده‌تر، تسویه معاملات در بورس، تضمین می‌کند که پول به دست فروشنده و سهم به دست خریدار برسد.

بازه زمانی مورد نیاز برای تسویه وجوه معاملات می‌تواند برای اوراق بهادار مختلف، متفاوت باشد. به همین دلیل برای نشان‌دادن زمان تسویه معاملات اوراق، از حرف «T» به عنوان نماد زمان و به دنبال آن عددی برای نشان دادن تعداد روزهای کاری پس از تاریخ معامله استفاده می‌شود. برای مثال «T+1» نشان‌دهنده تسویه معاملات یک روز کاری است.

مزایای تسو‌یه وجو‌‌ه در بورس

فرایند تسویه وجوه معاملات در بورس مزایای متعددی دارد و به کارایی بازار سرمایه کمک می‌کند. در ادامه به چند مورد از این مزایا اشاره می‌کنیم:

• کاهش ریسک معاملات: تسویه وجوه، ریسک عدم انجام تعهدات از سوی طرفین معامله را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
• افزایش شفافیت: با وجود سامانه متمرکز تسویه وجوه، اطلاعات مربوط به معاملات به‌طور شفاف و دقیق ثبت و نگهداری می‌شود.
• تسهیل نظارت: این فرآیند، نظارت بر معاملات و شناسایی تخلفات را برای سازمان بورس و اوراق بهادار آسان‌تر می‌کند.
• جذب سرمایه‌گذار: تسویه وجوه منظم و کارآمد، به جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و افزایش تمایل آن‌ها به سرمایه‌گذاری در بورس کمک می‌کند.

تسویه معاملات توسط چه مرجعی انجام می‌ پذیرد؟

فرآیند تسویه وجوه معاملات بورس، توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌شود. این نهاد به عنوان متولی اصلی تسویه وجوه و اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران، نقشی حیاتی در حفظ ثبات و کارایی بازار ایفا می‌کند. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در رابطه با بازار بورس کسب کنید، مقاله زیر را مطالعه نمایید.

فرآیند تسویه وجوه در بورس

فرض کنید قصد خرید اوراق بهادار مدنظرتان را دارید. در اولین گام باید دارای کد بورسی بوده و در یکی از کارگزاری‌های کشور ثبت‌نام کرده باشید. در صورتی که هنوز کد بورسی خود را دریافت نکرده‌اید، امکان دریافت کد بورسی و ثبت‌نام در کارگزاری کاریزما به‌صورت کاملا آنلاین و رایگان از طریق لینک زیر مهیاست:

دریافت کد بورسی

سپس باید وجه مورد نظر را به حساب کارگزاری خود واریز کنید. کارگزاری پس از دریافت وجه، حسابتان را شارژ کرده و امکان ثبت سفارش خرید برای شما مهیا خواهد شد. با ثبت سفارش خرید و انجام معامله، پول از حسابتان کسر شد‌ه و مالکیت سهم به شما منتقل می‌گردد. از این پس، سهم در سبد سهام شما قرار دارد و هر زمان که تمایل داشته باشید، می‌توانید آن را به فروش برسانید.

فرآیند مذکور، فرآیندی بسیار ساده و مشابه با سایر معاملات روزمره است. بنابراین شاید تصور کنید که فروشنده می‌تواند بلافاصله پس از معامله، پول خود را از کارگزاری دریافت کند یا با آن وجه، معامله جدیدی انجام دهد. اما همواره این‌طور نیست!

با انجام معامله، قدرت خرید فروشنده نزد کارگزار خود به اندازه ارزش آن معامله افزایش می‌یابد. اما برای استفاده از این قدرت خرید، ممکن است با محدودیت‌هایی روبه‌رو شود. در واقع، پس از انجام معامله، کارگزار خریدار، وجه کسر شد‌ه از حساب شما را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه منتقل می‌کند. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه نیز طبق زمان‌بندی از پیش تعیین شد‌ه، وجه را به حساب کارگزار فروشنده واریز می‌کند. به همین دلیل، فرد فروشنده تا پیش از بازه زمانی تعیین شد‌ه، امکان برداشت وجه نقد را نخواهد داشت. همچنین برای معامله نیز باید ملاحظاتی صورت گیرد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

تسویه معاملات سهام چند روز طول میکشد؟

زمان تسویه معاملات سهام بورسی و فرابورسی و حق‌تقدم آن‌ها دو روز کاری است. به این معنی که پس از انجام معامله، دو روز کاری زمان می‌برد تا فرد فروشنده امکان برداشت وجه حاصل از فروش سهام خود را داشته باشد.

به عنوان مثال اگر در روز شنبه سهمی را به فروش برسانید، امکان ثبت درخواست برداشت وجه در سامانه معاملاتی کارگزاری خود را برای دو روز کاری بعد یعنی روز دوشنبه خواهید داشت و تا آن زمان امکان انتقال این مبلغ به حساب بانکی شما مقدور نخواهد بود. توجه داشته باشید که روزهای کاری در بازار سرمایه ایران، روزهای شنبه الی چهارشنبه (به جز تعطیلات رسمی) است. بنابراین اگر فروش سهام در روز چهارشنبه انجام شد‌ه باشد، نزدیک‌ترین زمان برای برداشت وجه حاصل از فروش سهام، روز یکشنبه خواهد بود.

زمان تسویه معاملات دیگر اوراق بهادار چند روزه است؟

زمان تسویه معاملات بورس، بسته به نوع دارایی، بین یک تا سه روز کاری به طول می‌انجامد. این بازه زمانی از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که به شما کمک می‌کند تا با برنامه‌ریزی دقیق، زمان فروش دارایی و دریافت وجه آن را مدیریت کنید. به همین دلیل در ادامه به بررسی مدت زمان تسویه انواع اوراق بهادار و ابزارهای سرمایه‌گذاری مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازیم:

• زمان تسویه معاملات گواهی سپرده کالایی

در حال حاضر، تسویه حساب معاملات گواهی سپرده کالایی در بورس ایران طی یک روز کاری انجام می‌شود. به این معنی که وجه معامله در روز کاری بعد از معامله تسویه می‌گردد.

این موضوع در مورد تمام گواهی سپرده‌های کالایی در بورس ایران، از جمله گواهی سپرده کالایی شمش طلا، گواهی سپرده کالایی زعفران، گواهی سپرده کالایی پسته و… صدق می‌کند.

• زمان تسویه معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری

زمان تسویه وجوه معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری تنها برای صندوق‌های قابل معامله (ETF) مطرح می‌شود. تاریخ تسویه معاملات می‌تواند بسته به نوع صندوق و قوانین مربوط به بازار سرمایه متفاوت باشد.

زمان تسو‌یه معاملا‌ت برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس با پشتوانه طلا و صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت، یک روز کاری بعد از انجام معامله است. اما این فرایند برای صندوق‌های سهامی، مختلط و صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان و دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری دو روز کاری خواهد بود.

• زمان تسویه معاملات اوراق با درآمد ثابت

 

سوالات متداول