صندوق سرمایه گذاری خصوصی به منظور تامین مالی کسب و کارهای مشکل‌دار تاسیس می‌شود. صندوق کمان کاریزما بزرگترین صندوق سرمایه گذاری خصوصی بود‌ه که با هدف احیا شرکت‌ها، طرح‌ها و پروژه‌های تعطیل و یا نیمه تعطیل صنایع مختلف، ازطریق تملک آنها و تزریق منابع و نقدینگی لازم تاسیس گردید‌ه است.

این مقاله از کاریزما را تالیف نموده‌ایم تا شما مخاطبین عزیز را با مراحل تاسیس صندوق سرمایه گذاری خصوصی و عملکرد هریک از این صندوق‌ها آشنا سازیم.

صندوق سرمایه گذاری خصوصی (PE) چیست؟

یکی از مسائل اصلی که بسیاری از کسب و کارهای داخلی با آن مواجه‌اند، مسئله تامین مالی است. همه ما کسب و کارهای زیادی را می‌شناسیم که به دلیل مشکل در تامین مالی نتوانسته‌اند به ایده‌های خود جامعه عمل بپوشانند. هرچند بخشی از این مشکل به نظام بانکی مرتبط است، ولی نمی‌توان تاثیر نهادهای مالی و نبود سرمایه‌گذاران قابل اعتماد را در این زمینه نادیده گرفت.

در سال‌های گذشته برخی نهادها و ابزارهای مالی برای رفع این مشکل به وجود آمـدند که هرکدام برای تامین مالی دسته‌ای از شرکت‌ها و کسب و کارها تعبیـه شده‌اند. یکی از این نهادهای مالی صندوق سرمایه گذاری خصوصی یا Private equity و به اختصار PEها هستند.

صندوق‌ سرمایه گذاری‌خصوصی (به اختصار PE) ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که به‌وسیله شرکت‌های خصوصی و به نمایندگی از گروهی از سرمایه‌گذاران اداره می‌شوند. سرمایه این صندوق‌ها با این دیدگاه تامین می‌شود که بخشی از سهام شرکت‌های خصوصی تملک و سپس در یک بازه زمانی واگذار شود.

عملکرد صندوق سرمایه گذاری خصوصی چگونه است؟

بیشتر صندوق‌های خصوصی در قالب مشارکت محدود با سرمایه ثابت تشکیل می‌شوند. اهداف سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها از قبل به طور کاملا تعیین‌نشده و از این جهت به آنها اصطلاحا (Blind pool) گفتـه می‌شود. این صندوق‌های با سرمایه ثابت، معمولا دارای طول عمر محدود هستند و از سرمایه‌گذاران می‌خواهند متعهد به تامین سرمایه صندوق برای تمام طول عمر صندوق (معمولا ۱۰ سال)، بدون حق بازخرید و یا برداشت باشند.

اغلب سرمایه‌گذاران در یک صندوق PE دیدگاه روشنی نسبت به نوع سرمایه‌گذاری‌های صندوق دارند. با این حال، نقشی در انتخاب تک‌تک شرکت‌هایی که صندوق می‌خواهد در آنها سرمایه‌گذاری کند ندارند، که این درواقع همان مفهوم (Blind pool) است. البته اخیرا بازار ثانویه برای واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های خصوصی، در حال توسعه است. این می‌تواند باعث نقدشوندگی برای سرمایه‌گذارانی که قصد فروش منافعشان در یک صندوق خصوصی دارند شود.

این بازار ثانویه در دهه گذشته به سرعت گسترش یافتـه که دلیل آن هم ایجاد صندوق‌های تخصصی است که برای خرید ثانویه واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های خصوصی ایجاد شده‌اند.

ارکان صندوق سرمایه گذاری خصوصی

نمودار زیر تصویری از ارکان صندوق خصوصی که با مشارکت محدود در ایجاد صندوق خصوصی نقش دارند را نشان می‌دهد:

شرکت PE چیست؟

شرکت PE شرکتی است که دارای افراد متخصصی در اجرای استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، رشدی و یا خریدهای تملکی (Buyout) باشد. این شرکت سرمایه یک یا جمعی از صندوقهای سرمایه گذاری خصوصی را جمع‌آوری کرد‌‌ه و به این صندوق‌ها از طریق دو شخصیت حقوقی مجزا اما وابستـه یعنی شریک مدیریتی (GP) و مدیر سرمایه‌گذاری، ارائه مشاوره می‌دهد.

شرکت PE معمولا تمامی پست‌های کلیدی و سمت‌های تصمیم‌گیری در بخش شریک مدیریتی (GP) و مدیر سرمایه‌گذاری در تمامی صندوق‌هایی که خودش تاسیس می‌کند را در اختیار می‌گیرد. تاسیس این شخصیت‌های حقوقی مجزا، شرکت PE  را از تعهدات مربوط به صندوق PE و یا ادعاهایی که بر علیه آن صندوق انجام می‌شود مصون نگه می‌دارد.

شرکای سرمایه‌گذار (IP) چیست؟

سرمایه‌گذاران و یا (Investment partners) IP ها بخش عمده‌ای از سرمایه صندوق خصوصی را تامین می‌کنند. شرکای سرمایه‌گذار صرفا به‌عنوان سرمایه‌گذاران غیرفعال مشارکت می‌کنند و تعهدات هرکدام آنها نیز به اندازه سرمایه‌ای است که به صندوق متعهد شده‌اند.

این نوع از سرمایه‌گذاران شامل موارد زیر می‌شود:

• صندوق‌های بازنشستگی خصوصی و عمومی
• خیریه‌ها
• بیمه‌ها
• بانک‌ها
• شرکت‌ها
• افراد ثروتمند
• فراصندوق‌ها (fund of funds)

LPها فقط سرمایه‌گذار هستند و نمی‌توانند در عملیات روزانه و یا مدیریت صندوق و یا شرکت‌هایی که در آنها سرمایه‌گذاری شد‌ه‌ است دخالت کنند، مگر اینکه خطر از دست داد‌ن مسئولیت محدودشان را بپذیرند.

این نوع از سرمایه‌گذاران به‌طور حقوقی متعهدند که سرمایه لازم برای سرمایه‌گذاری را در هنگام فراخوان صندوق پرداخت کرد‌ه و در مقابل سهمی از سرمایه صندوق را در هنگام انجام یک خروج موفق از سرمایه‌گذاری‌های صندوق دریافت کنند.

شریک مدیریتی (GP) چیست؟

شریک مدیریتی به طور عمده مسئول همه جنبه‌های مرتبط با مدیریت صندوق است. درواقع، نوعی از مسئولیت امانت‌داری و متولی‌گری را برعهده دارد که درنتیجه عملکردش در صندوق تنها باید در جهت منافع سرمایه‌گذاران صندوق باشد. این شریک فراخوان واریز سرمایه تعهد شد‌ه توسط شرکای سرمایه‌گذار را انجام می‌دهد و همه سرمایه‌گذاری‌ها و خروج از سرمایه‌گذاری‌های صندوق را در راستای وکالتی که به‌موجب قرارداد مشارکت محدود در اختیار دارد انجام می‌دهد.

شریک مدیریتی ممکن است بعضی از وظایف مدیریت را به مدیر سرمایه‌گذاری و یا به کمیته سرمایه‌گذاری یک شرکت PE  تفویض کند. اما در هرحال مسئولیت بدهی‌ها و تعهدات صندوق کاملا و به تنهایی برعهده اوست و به طور قراردادی ملزم است که سرمایه صندوق را در راستای وکالتی که از سرمایه‌گذاران دارد سرمایه‌گذاری کند.

شریک مدیریتی و همین‌طور شرکا و متخصصین کلیدی شرکت PE متعهدند بخشی از سرمایه صندوق را تأمین کنند. از این طریق منافع ایشان با منافع شرکای سرمایه‌گذار گره می‌خورد. سهم شریک مدیریتی از کل سرمایه تأمین شد‌ه صندوق معمولا بین یک تا پنج درصد است و به ندرت از ۱۰ درصد تجاوز می‌کند.

مدیر سرمایه‌گذاری کیست؟

در عمل این مدیر سرمایه‌گذاری است که عملیات روزمره صندوق خصوصی را مدیریت می‌کند. این مدیر سرمایه‌گذاری است که فرصت‌های سرمایه‌گذاری بالقوه را ارزیابی کرد‌ه و خدمات مشاوره‌ای را به شرکت‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری صندوق ارائه می‌دهد. مدیر سرمایه‌گذاری همچنین فرآیند حسابرسی و گزارش‌دهی صندوق را هم مدیریت می‌کند و در مقابل این خدمات کارمزد مدیریت از صندوق می‌گیرد.

کارمزد مدیریت معمولا حدود ۱.۵ تا 2 درصد سرمایه تعهد شد‌ه در طول دوره سرمایه‌گذاری صندوق است. البته در پایان دوره سرمایه‌گذاری براساس میزان سرمایه‌گذاری انجام شد‌ه دوباره محاسبه شد‌ه و ممکن است به نرخ پایین‌تری کاستـه شود.

شرکت‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری

صندوق در طول عمر خودش، ممکن است در شرکت‌های محدودی سرمایه‌گذاری کند که بین ۱۰ تا ۱۵ عدد به طور متوسط خواهد بود که تشکیل‌دهنده سبد سرمایه‌گذاری صندوق است. توانایی یک شرکت PE برای فروش سهامش در این شرکت‌ها با یک میزان قابل توجه سود و بعد از سه تا هفت سال دوره نگهداشت آنها، تعیین‌کننده موفقیت و یا شکست آن صندوق خواهد بود.

به طور کلی، از دیدگاه یک شرکت PE و مجموعه‌های وابسته به آن، کسب‌وکار صندوق خصوصی به دو رابطه ساده و مجزا فروکاسته می‌شود: از یک طرف وظایف متولی‌گری شرکت نسبت به شرکای سرمایه‌گذاری (LP) و از طرف دیگر تعامل آن با کارآفرینان، صاحبان کسب‌وکارها و تیم‌های مدیریتی در شرکت‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری. ایجاد حسن شهرت مبنی بر ارتباط حرفه‌ای و ارزش افزا باعث می‌شود که دسترسی به هر دو بخش یعنی تامین مالی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای شرکت PE تضمین شود.

موضوع فعالیت صندوق سرمایه گذاری خصوصی

موضوع فعالیت صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی، جمع‌‌آوری منابع مالی و تخصیص عمده آن به سرمایه‌‌گذاری در سهام و سهم‌الشرکه شرکت‌ها با موضوع فعالیت‌های از قبل تعیین شد‌ه‌ است.

سرمایه‌گذاری صندوق در شرکت‌های سرمایه‌پذیر با هدف کسب و حفظ کنترل شرکت و هدایت سیاست‌های مالی و عملیاتی آن به‌منظور تحقق اهداف مورد نظر و سپس خروج از شرکت سرمایه‌پذیر می‌باشد.

صندوق های سرمایه گذاری خصوصی در چه شرکت‌هایی می توانند وارد شوند؟

صندوق های سرمایه گذاری خصوصی از امکان سرمایه‌گذاری در شرکت‌های غیرسهامی عام نیز برخوردارند. همچنین براساس ضوابط تعیین‌شده، بستر حمایت از شرکت‌های سهامی عام پذیرفتـه نشد‌‌ه در بورس، شرکت‌های پذیرفتـه شد‌‌ه در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران و شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را از دست داده‌اند نیز از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی فراهم شد.

البته شرکت‌هایی که در دو سال گذشته مشمول موضوع ماده ۱۴۱ اصلاحیه قانون تجارت شده‌اند نیز تحت شرایطی می‌توانند از حمایت صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی بهره‌مند شوند.

حداقل سرمایه صندوق های سرمایه گذاری خصوصی چقدر است؟

حداقل سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال تعیین شد‌‌ه است. دوره فعالیت در نظر گرفتـه شد‌ه برای این صندوق‌ها حداکثر به مدت 7 سال است که 4 سال ابتدایی آن به‌عنوان دوره سرمایه‌گذاری صندوق تعیین می‌شود.

حداقل مبلغ جهت سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خصوصی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی از منظر ماهیت و کارکرد با صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار متعارف فعال در بازار سرمایه، تفاوت‌های بنیادین دارند. چارچوب و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی، منجر به ایجاد ریسک‌های بالاتر در این صندوق‌ها می‌شود. بنابراین متقاضیان سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها باید پس از مطالعه جزئیات اساسنامه و امیدنامه صندوق، فرم بیانیه پذیرش ریسک را جهت سرمایه‌گذاری در صندوق تکمیل کنند. همچنین حداقل میزان سرمایه‌گذاری هر سرمایه‌گذار در صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی، هزار میلیون ریال تعیین شد‌ه‌ است.

ویژگی های صندوق سرمایه گذاری خصوصی

• مدیریت حرفه‌ای سرمایه‌های متوسط تا بزرگ: افرادی که تمایل دارند سرمایه‌هایشان در جایی غیراز سبدگردانی‌ها مدیریت شود و پولهای‌شان را صرفا در سهام سرمایه‌گذاری نکنند، به این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری روی می‌آورند. حضور متخصصین و افراد حرفه‌ای باعث می‌شود کسانیکه تجربه مدیریت شرکت و کسب و کارها را ندارند از مزایای رشد آنها بهرهمند شوند و بازدهی زیادی کسب کنند.
• محدود شدن مسئولیت سرمایه‌گذاران تنها به مبلغ سرمایه‌گذاری شد‌ه: بنگاه‌داری و مالکیت شرکت‌ها به صورت تضامنی باعث می‌شود که مسئولیت هر کدام از صاحبان شرکت به‌اندازه مبلغ تمام بدهی شرکت باشد. وجود این صندوق‌ها اما باعث می‌شود که مسئولیت شرکا به اندازه مبلغ سرمایه‌گذاری باشد نه بیشتر.
• مدیریت ریسک پرتفوی افراد: ویژگی اصلی هر نوع صندوق تنوع در دارایی‌های آن صندوق و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است. صندوق های سرمایه گذاری خصوصی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این صندوق‌ها در تعداد زیادی از شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و ریسک سرمایه‌گذاری را برای سهامداران کاهش می‌دهند.
• داشتـن دیدگاه بلند مدت: این صندوق‌ها دید بلندمدت دارند و تا به الآن در بازار سرمایه نیزغیرقابل معامله بوده‌اند. بنابراین برای افرادی مناسب هستند که با دید بلندمدت اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و در این مدت به سرمایه خود نیازی ندارند.

صندوق های سرمایه گذاری خصوصی در ایران

دستورالعمل تاسیس و راه‌اندازی صندوق های سرمایه گذاری خصوصی در ایران در سال ۹۷ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تهیه و ابلاغ شد. واحدهای این صندوق‌ها به شکل قابل معامله در بورس هستند. ساختار حاکمیت شرکتی آنها در قالب واحدهای ممتاز، که تشکیل‌دهنده مجمع صندوق هستند، و واحدهای عادی اداره می‌شود. تصمیمات سرمایه‌گذاری آن با مسئولیت مدیر صندوق، در چارچوب مصوب مجمع، و با کمک کمیته سرمایه‌گذاری، اتخاذ می‌شود.

صندوق سرمایه گذاری خصوصی کمان کاریزما

صندوق سرمایه گذاری خصوصی کمان کاریزما امکان بهره‌مندی از پتانسیل‌ها و مزایای بازار سرمایه‌گذاری خصوصی یا خارج از بورس را برای سرمایه‌گذاران این صندوق ایجاد می‌کند. این صندوق با جمع‌آوری منابع و مدیریت آنها سعی در رشد و توسعه شرکت‌های خارج از بورس دارند.

صندوق کمان کاریزما با سرمایه 10،000 میلیارد ریالی، بزرگترین صندوق سرمایه گذاری خصوصی یا Private equity محسوب می‌شود. این صندوق با هدف احیا شرکت‌ها، طرح‌ها و پروژه‌های تعطیل و یا نیمه تعطیل صنایع مختلف، از طریق تملک آن‌ها و تزریق منابع و نقدینگی لازم تاسیس گردید‌ه است.

مدت فعالیت صندوق خصوصی کمان 6 سال است که شامل 4 سال دوره سرمایه‌گذاری و 2 سال دوره فراخوان سرمایه صندوق می‌شود.

برای خرید این صندوق می‌توانید از لینک زیر اقدام نمایید.