سهام خزانه چیست؟

سهام خزانه به‌عنوان یکی از استراتژی‌های مالی در اختیار مدیریت محسوب می‌شود تا در راستای اهداف شرکت به کار گرفتـه شود. در واقع، سهام خزانه در بورس یکی از ابزارهای مالی است که برای حفظ تعادل و ثبات بازار سرمایه در بازارهای جهانی استفاده می‌شود. 

در ادامه این مطلب از کاریزما اطلاعات بیشتری در خصوص خرید سهام خزانه و دستورالعمل های آن توضیح می‌دهیم.

سهام خزانه چیست؟

در حالت کلی، به خرید مجدد سهام منتشره توسط شرکت ناشر، بازخرید سهام و به سهام خریداری‌شده اصطلاحا سهام خزانه گفتـه می‌شود.

در زمانی که سهام شرکت در بازار به قیمت پایین‌تری نسبت به ارزش سهام خریداری می‌شود و به اصطلاح به این موقعیت (Undervalued) می­‌گویند، خود ناشر یا شرکت شروع به خرید سهام خزانه می‌کند و یا در مواقعی برای جلوگیری از رقیق شد‌ن سهام کارکنان (میزان سهم‌هایی که دست کارکنان شرکت است) صورت می‌گیرد.

این ابزار همراه با مقررات لازم در کشورهای مختلفی استفاده می‌شود. در کشور ما نیز مطابق با ماده ۱۹۸ قانون تجارت، چنین بازخریدی ممنوع گردید. این کار بدان علت بود که شرکت و مدیریت آن همواره از اطلاعات داخلی آگاه است. ممکن است به واسطه این مزیت اقدام به خرید سهام خود در حداقل قیمت کند. سپس همان را در اوج قیمت آن بفروشد. درنهایت، موجب ضرر و زیان فروشنده و خریدار گردد. اما در حال حاضر، شرکت‌های پذیرفته‌شد‌ه در بورس و بازارهای خارج از بورس براساس میزان سهام شناور خود در هریک از بازارها و براساس مقرراتی که به پیشنهاد سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید‌ه است، می‌توانند تا ۱۰ درصد سهام خود را خریداری کنند.

نحوه بازخرید سهام خزانه

در حالت کلی، کشورهایی که استفاده از سهام خزانه را مجاز می‌دانند، به این سه مورد توجه ویژه‌ای دارند:

•  منبع تامین نقدینگی برای بازخرید
•  اطلاع‌رسانی قبلی و تعیین زمان بازخرید
•  رکن تصمیم‌گیرنده در شرکت

به عنوان مثال، شرکت «باما» که با نماد «کاما» در بورس تهران پذیرفتـه شد‌ه است؛ در تاریخ 17 شهریور 99 اعلام کرد که با هدفِ حمایت از سهام خود، بخشی از آن را تحت عنوان سهام خزانه خریداری می‌کند. بعد از برگزاری جلسه هیئت مدیره شرکت، برنامه خرید این سهام به صورت زیر اطلاع‌رسانی شد:

 

مزایای سهام خزانه برای سهامداران

خرید سهام خزانه مزایای چشمگیری برای سهامداران در پی دارد که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:

1- اعلام بازخرید سهام خزانه معمولاً ازطرف سرمایه‏‌گذاران به مثابه علامت مثبتى تلقى می‌ى‏شود؛ زیرا بازخرید سهام عمدتاً بر این اعتقاد مدیریت مبتنى است که سهام شرکت زیر ارزش است.

2- سومین مزیت این است که بازخرید سهام خزانه بورس بخش عمده‌‏اى از سهام روى میز بازار را جذب می‌‏کند؛ سهامى که موجب شد‌ه بود قیمت هر سهم در سطح پایینى بماند.

3- بازخرید سهام خزانه هم‏چنین می‌تواند باعث تغییرات بزرگ در بافت سرمایه مورد استفاده شود. به عنوان مثال، چندین سال قبل در آمریکا گروه ادیسون به منظور افزایش نسبت بدهى خود، تصمیم گرفت ٤٠٠ میلیون دلار از سهام عادى خود را بازخرید کند. بازخرید سهام براى شرکت ضرورى بود. چراکه اگر شرکت بودجه‌‏بندى سرمایه‌‏اى خود را فقط ازطریق بدهى انجام می‌‏داد، باز هم براى رسید‌ن به سطح بدهى مورد نظر، به چندین سال وقت نیاز بود. شرکت ادیسون براى ایجاد تغییر سریع در بافت سرمایه خود، از بازخرید سهام خزانه استفاده کرد.

معایب خرید سهام خزانه براى سهامداران

خرید سهام خزانه در کنار مزایای خاص خود، معایبی را برای سرمایه‌گذار در بردارد. موارد زیر از معایب خرید سهام خزانه هستند:

1- سهامداران ممکن است بین سود سهام نقدى و عایدات سرمایه‌‏اى بی‌تفاوت نباشند. قیمت سهام هم ممکن است بیشتر تابع سود سهام نقدى باشد تا بازخرید سهام. روى سود سهام نقدى عموماً می‌شود حساب کرد، ولى در مورد بازخرید سهام چنین نیست. حتى اگر شرکتى برنامه مشخص با ضابط‌ه‏اى را براى بازخرید سهام اعلام کند، نظام مالیاتى غلط انباشت سرمایه می‌‏تواند تهدیدى براى این مسئله باشد.

2- سهامدارانى که سهام خود را می‌‏فروشند ممکن است کاملاً آگاه به کلیه جوانب بازخرید سهام نباشند و یا این‏که اطلاعات کاملى از فعالیت‏‌هاى جارى و آتى شرکت نداشتـه باشند. هرچند عموماً شرکت‌‏ها برنامه‏‌هاى بازخرید سهام را از قبل اعلام می‌کنند تا در معرض فراخواند‌ه شد‌ن احتمالى به دادگاه از طرف سهامداران نباشند.

3- شرکت‌‏ها ممکن است قیمت بسیار بالایى براى بازخرید سهام بپردازند که به ضرر سهامداران باقى‏ماند‌ه است. اگر سهام شرکت به‏‌طور فعال در بازار مورد معامله قرار نگیرد و اگر شرکت درصدد بازخرید حجم نسبتاً زیادى از سهام خود باشد، آن‏گاه ممکن است قیمت سهام بازخریدى در سطح بالاترى از سطح تعادلى خود قرار گیرد و پس از پایان عملیات بازخرید سهام، قیمت آن دوباره سقوط کند.

آیا به سهام خزانه سود تعلق می گیرد؟

سهامداران در روش توزیع وجوه شرکت از طریق بازخرید سهام خزانه قدرت انتخاب دارند. آنها می‌‏توانند سهام خود را بفروشند یا آن را نگاه دارند. در حالت پرداخت سود سهام نقدى، سهامداران باید سود سهام نقدى را دریافت کنند و مالیات آن را بپردازند. بنابراین، سهامدارانى که به وجه نقد نیاز دارند، مقدارى از سهام خود را مىی‌فروشند و سهامدارانى که به وجوه اضافى نیاز ندارند، سهام خود را حفظ مىی‌کنند. از نقطه‏ نظر مالیاتى، بازخرید سهام به هر دو گروه سهامداران اجازه می‌‏دهد آن‏چه که مورد نظرشان است را انجام دهند.

سود سهام خزانه در کوتاه‌‏مدت چسبندگى دارد، یعنى مدیریت به افزایش پرداخت سود علاقه‌‏اى ندارد، اگر نتواند در آینده پرداخت همان سطح از سود سهام را تعهد کند. علت آن است که کاهش پرداخت سود سهام علائم منفى به بازار می‌‏دهد. از این ‏رو، اگر جریان‌‏هاى نقدى اضافى موقتى باشد، مدیریت ترجیح می‌‏دهد این جریان‌هاى نقدى اضافى را ازطریق بازخرید سهام میان سهامداران توزیع کند، نه این‏که سود سهامى را افزایش دهد که در آینده نمی‌‏تواند آن را حفظ کند.

دستورالعمل اجرایی خرید، نگهداری و عرضه سهام خزانه

شرکت‏‌ها می‌‏توانند از مدل سود باقی‌‏مانده براى تعیین سطح توزیع سود سهام هدف استفاده کنند و آن‏گاه مقدار توزیع را بین دو جزء سود سهام و بازخرید سهام تقسیم کنند. نسبت پرداخت سود سهام نسبتاً پایین خواهد بود، ولى مقدار سود سهام پرداختى نسبتاً مطمئن است. در نتیجه کاهش تعداد سهام منتشره، سود سهام را افزایش خواهد داد. در این وضعیت شرکت‌‏ها انعطاف‏‌پذیرى بیشترى در تعدیل توزیع کل دارند، در صورتى‌که اگر این توزیع فقط به شکل سود سهام نقدى بود، انعطاف کمتر می‌‏شد. چراکه بازخرید سهام می‌‏تواند از سالى به سال دیگر تغییر کند، بدون این‏که علائمى منفى از خود بروز دهد. این رویه که توسط شرکت FPL انجام شد، بسیار قابل توصیه بود‌ه و دلیل اصلى افزایش قابل‏ توجه حجم بازخرید سهام خزانه در آن شرکت است.

مقاله پیشنهادی: خرید سهام در بورس چگونه است؟

کدام نمادهای بورسی سهام خزانـه منتشر کرده‌اند؟

مجموعه‌های زیر طی چند وقت اخیر خبر خرید سهام خزانه منتشر کرده‌اند:

• باما
• فولاد مبارکه
• بانک صادرات
• سرمایه گذاری غدیر
• فولاد خوزستان
• و…

سخن نهایی

سهام خزانه نوع خاصی از سهم‌ها در بازار سرمایه است که در آن شرکت سهام خود را مجددا خریداری می‌کند. این کار در مواقعی انجام می‌شود که سهام شرکت در بازار به قیمتی پایین‌تر از ارزش سهام خریداری می‌شود. در مطلب فوق، تمامی اطلات مربوط به خرید و بازخرید سهام خـزانه در ایران و دستورالعمل اجرایی آن را توضیح دادیم.