ضریب بتا و کاربرد آن در بازار سهام

ضریب بتا در بورس یکی از ابزارهای مهمی است که تحلیلگران برای تشکیل سبد خود از آن استفاده می‌کنند. در بازار بورس اوراق بهادار معمولا (و نه همیشه) ضریب بتا را برای یک سهم نسبت به شاخص کل اندازه‌گیری می‌کنند.

در ادامه این مقاله از کاریزما همراه ما باشید تا با مفهوم ضریب بتا در بورس بیشتر آشنا شوید.

ضریب بتا در بورس در چیست؟

دو روش اصلی تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال برای سرمایه‌گذاران بازار سرمایه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. هر یک از این روش‌ها نیاز به ابزارهایی دارند. برای مثال، تحلیل بنیادی نیاز به بررسی صورت‌های مالی و همچنین استفاده از پارامترهای بنیادی مثل قیمت‌های جهانی و مواردی از این دست دارد. همچنین در تحلیل تکنیکال از ابزاری همانند خطوط روند، حمایت‌ها و مقاومت‌ها، فیبوناچی و… استفاده می‌شود.

ضریب بتا در بورس میزان نوسان‌پذیری یک شاخص نسبت به شاخص دیگر را بررسی می‌نماید. برای درک بهتر موضوع اجازه دهید یک مثال ساده را با هم بررسی کنیم.

احتمالا می‌دانید که شاخص بورس یک کشور بیانگر میانگین بازدهی آن در بازه‌های زمانی مختلف است. برای مثال، وقتی شاخص بورس از ۱۰۰ هزار واحد به ۱۵۰ هزار واحد برسد، یعنی سهام موجود در آن به صورت میانگین (میانگین وزنی) ۵۰% بازدهی و رشد قیمت را داشته‌اند. حال ممکن است در همین بازار یک سهام ۱۰۰% رشد کرد‌ه باشد و سهام دیگر ۲۰%!

شاخص بتا در واقع میزان نوسان قیمت سهام نسبت به شاخص کل را اندازه‌گیری می‌کند. در ادامه بیشتر این موضوع را توضیح خواهیم داد.

فرمول ضریب بتا در بورس

در یک تعریف بهتر می‌توان گفت که ضریب بتا (در انگلیسی Beta Coefficient) میزان ریسک سیستماتیک سهام یا سبد سهام  شما را نسبت به کلیت بازار می‌سنجد. ضریب بتا را می‌توان با تقسیم کرد‌ن کوواریانس بین بازدهی دارایی (سهام) شما و بازدهی شاخص بازار بر واریانس بازار به دست آورد.

از این عبارات نترسید! در ادامه به راحتی با این مفاهیم آشنا خواهید شد…

توجه کنید که هدف این مقاله نحوه محاسبه ضریب بتا نیست. در این مقاله قصد داریم تعریف ساده و دقیق این پارامتر را ارائه کرد‌ه و کاربرد آن در بازار سرمایه را بررسی کنیم. محاسبه ضریب بتا در مقالات دیگر سایت به صورت کامل در اختیار شما قرار می‌گیرد.

تفسیر ضریب بتا

یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای کسی است که نسبت به جزییات سهام خود اطلاعات کاملی دارد. یکی از این جزییات مهم می‌تواند ضریب بتای سهام باشد. پس از محاسبه این عدد خواهیم دید که معمولا این عدد می‌تواند مقادیری بالاتر از یک، یک، بین صفر و یک، صفر و کمتر از صفر را داشتـه باشد.

در ادامه معنای هرکدام از این اعداد را برای ضریب بتای سهام بورس توضیح می‌دهیم.

• بیشتر از یک

ضریب بتای بیشتر از یک به معنای نوسان بیشتر قیمت سهام شما نسبت به میانگین بازار است. واضح است که در این صورت ریسک و احتمال بازدهی سهام مورد نظر نیز بالاتر خواهد بود. مثلا اگر ضریب بتای یک سهم ۲ باشد به این معنی است که در صورت رشد ۵۰ درصدی شاخص کل، سهام شما دو برابر آن یعنی ۱۰۰% رشد می‌کند. توجه کنید که در صورت افت شاخص نیز سهام مذکور دوبرابر میزان افت شاخص کل، افت قیمتی را تجربه خواهد کرد. در بازار سهام به سهام با ضریب بتای بیشتر از یک، سهام تهاجمی هم می‌گویند! احتمالا حالا دلیل آن را به خوبی می‌دانید!

• یک

در این صورت نوسانات قیمت سهام شما مطابق با نوسانات قیمت شاخص کل است.

• بین صفر و یک

در صورتی که ضریب بتا بین صفر و یک باشد، نوسانات قیمت سهام از نوسان شاخص کل ملایم‌تر بود‌ه و با شیب کمتری همراه خواهد بود. باز هم برای درک بهتر موضوع یک مثال را مطرح می‌کنیم.

فرض کنید ضریب بتای سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان را محاسبه کرده‌ایم و عدد ۰/۵ به دست آمد‌ه است. حال فرض کنید در یک بازه یک ساله شاخص کل بورس با ۲۰٪ کاهش از ۱۰۰ هزار واحد به ۸۰ هزار واحد رسید‌ه باشد. اگر قیمت سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان در ابتدای سال به ازای هر سهم را ۱۰۰ تومان در نظر بگیریم، قیمت سهام این شرکت در انتهای سال چقدر خواهد بود؟!

بله درست حدس زدید! ۹۰ تومان! از آن جا که ضریب بتای این سهم ۰.۵ بوده است پس میزان کاهش قیمت آن نیز نصف کاهش شاخص کل یعنی ۱۰% می‌باشد. در بازار سهام به چنین سهامی، سهام تدافعی می‌گویند، زیرا ریسک خرید و فروش آن کم بود‌ه و البته انتظار بازدهی در آن نیز کمتر است.

• صفر

در این صورت، نوسانات سهام از هیچ الگوی مشخصی پیروی نکرد‌ه و هیچ ارتباطی به نوسان شاخص کل ندارد. ضریب بتا را ضریب همبستگی نیز می‌نامند، از این جهت می‌توان بتای صفر را به معنای عدم همبستگی بین دو پارامتر در نظر گرفت.

• منفی

گاهی اوقات پس از محاسبه ضریب بتای یک سهام به یک عدد منفی و کوچک‌تر از صفر می‌رسیم. بتای منفی نشان‌دهنده سهامی است که بر خلاف روند بازار حرکت می‌کنند. مثلا اگر میانگین بازدهی بازار در یک بازه زمانی مثبت باشد اما سهام یک شرکت بر خلاف روند بازار با کاهش قیمت همراه شود، بتای آن منفی است.

فرمول محاسبه ضریب بتا برای صنایع مختلف

همان‌طور که گفتـه شد ضریب بتا در بورس نشان‌دهنده میزان هم‌بستگی بین دو پارامتر است. در بازار سرمایه کشور ما معمولا پارامتر مرجع را شاخص کل در نظر می‌گیرند و ضریب بتای سهام مختلف را نسبت به آن می‌سنجند. اما مورد دیگری که می‌توان ضریب بتا را برای آن انداره‌گیری کرد، شاخص صنایع مختلف است. مثلا بعضی صنایع ممکن است بتای بالاتر از یک داشتـه باشند. معنای این جمله این است که میانگین بازدهی سهام صنعت مورد نظر نسبت به بازدهی شاخص کل ۱۰% بیشتر است.

دقت کنید که در این جا به “میانگین قیمت” اشاره شد. یعنی ممکن است مثلا صنعت داروسازی نسبت به شاخص کل بتای ۱/۲ را داشتـه باشد اما سهام شرکت‌های مختلف داروسازی مقادیر مختلفی چه مثبت چه منفی و حتی صفر را اتخاذ کنند.

چکیده مطلب

ضریب بتا در بورس را به‌عنوان شاخصی برای محاسبه ریسک سیستماتیک سبد سهام نسبت به بازار مرجع در نظر می‌گیرند. این پارامتر برای مقایسه همسویی و همبستگی دو شاخص مختلف محاسبه می‌شود. برای مثال می‌توان ضریب بتای سهام یک شرکت یا شاخص یک صنعت خاص را نسبت به شاخص کل محاسبه کرد‌ه و از تفسیر آن برای تشکیل سبد سهام با ریسک مختلف استفاده کرد. البته بسیاری از نرم‌افزارها و وب‌سایت‌ها نیز همواره محاسبات را به صورت آنلاین در اختیار فعالان و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه قرار می‌دهند.